I fəSİL. TÜTÜn haqqinda üMÜMİ MƏlumat
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
15
edirlər ki, bütün qapalı ictimai yerlərdə tütün çəkmək tamamilə qadağan edilməlidir. 25
Yeni Zelandiyada tütünə qadağalar haqqında qanunlar qəbul etdikdən sonra bar sahiblərinin ikincili tütün tüstüsünə məruz qalmaları 90% azalmışdır. 2004-cü ildə İrlandiyada ikincili tütün tüstüsünə məruz qalan bar işçiləri həftə ərzində 30 saatdan 0 saata düşmüşdür. Dünyada qapalı yerlərdə siqaret çəkməyə ilk qadağa 1993-cü ildə ABŞ-ın Kaliforniya əyalətində qoyulub. 26 Hazırda bir çox ölkələrdə bağlı məkanlarda siqaret çəkilməsinə qadağa qoyulub. Fransada 2007, İngiltərədə 2007, İspaniyada 2006, Almaniyada 2008, Norveçdə 2004, Hollandiya və İrlandiyada 2004, İsveçdə 2005-ci illərdə qapalı yerlərdə siqaret çəkilməsi qadağan edilib. Tüstüyə məruz qalmanın bütün yolları təhlükəlidir. Ventilyasiya vaistəsilə ikincili tütün tüstüsünün toksik və konserogen təsirini aradan qaldırmaq mümükün deyil. Bunun üçün çox güclü yəni tornoda gücündə hava axını tələb olunur. Tütün tüstüsü olmayan ölkələr qanunun geniş yayıldığı ölkələrdə yaşayan siqaret çəkməyən böyüklərin 12.5%-i qanunun məhdud yayıldığı ölkərdə 35.1 %-i belə bir qanunun olmadığı ölkələrdə isə 45.9%-i ikincili tütün tüstüsünə məruz qalır. Dünya əhalisinin yalnız 5%-i tam siqaretsiz ərazilər qanunları ilə yaşayır. 27
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Tütünlə Mübarizə Çərçivə Konvensiyasının 8-ci maddəsində tövsiyyə edilir ki, “tütün tüstüsün təsirinə məruz qalmanın təhlükəsiz səviyyəsi yoxdur” İkincili tütün tüstüsünün zərərli təsirlərindən yeganə qorunma yolu 100% tütün tüstüsündən azad mühitlərin yaradılmasıdır. İkincili tütünçəkmə hər il 600000 insanın vaxtından əvvəl ölümünə səbəb olur. Tütün tüstüsündə 5000-dək zəhərli və 60-dək onkoloji xəstəliklərə səbəb olan kanserogen maddə var. İnfarkt keçirən xəstələrin 85%-i siqaret çəkən şəxslərdir. Tütünçəkmə 20 növ onkoloji xəstəliyin yaranmasına səbəb olur.
28
25 Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinin ”Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Çərçivə konvensiyasına Uyğunluğunun Müqayisəli Təhlili.Bakı:2015, 8-6 s. 26 Azərbaycanda 13-15yaşlı Gənclər arasında Tütündən istifadənin Qlobal Tədqiqatı (GYTS)İNFORMASİYA BÜLLETENİ 27 Tütünə nəzarət Bakı 2012, 42 s 28 Tütün haqqında faktlar (http://www.tobaccocontrol.az / )
16
1.2. Tütünçəkmə tendensiyası XXI əsrin əvvələrində sayı getdikcə artmaqda olan qadın istifadəçilər də daxil olmaqla yer kürəsində yaşayan yetkinlik yaşında olan insanların 1/3 hissəsi tütündən istifadə edir. ÜST- nın hesabatlarında qarşısı alına bilən ölüm səbəbləri sırasında tütündən istifadə birinci yerdə durur. Hazırda tütündən istifadə səbəbindən hər il 5,4 milyon insan dünyasını dəyişir. Tütünçəkmə sağlamlıq, xoşbəxtlik, yaxşı fiziki hazırlıq, firavanlıq, güclülük və cinsi yetkinlik kimi xüsusiyyətlərlə əlaqələndirilərək ictimaiyyətə əsl kişi vərdişi kimi təqdim olunur. Əslində isə tütündən istifadə xəstəliklər, vaxtından əvvəl ölüm, impotensiya və sonsuzluq kimi sağlamlıq problemlərinin yaranmasına səbəb olur. Dünyanın təxminən 1milyarda qədər kişi əhalisi tütün çəkir. Onların 35%-i inkişaf etmiş, 50%-i isə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayırlar. 29
Qadınların təhsil səviyyəsi artdıqca siqaret çəkmə nisbəti artarkən, kişilərdə tam əks nəticələr əldə edilib. 30
Tütün istifadəsi ölkələrə tibbi, iqtisadi, hüquqi və ictimai istiqamətlərdə mənfi təsir etməkdədir. Tütün və tütün məhsulları ilə mübarizə sahəsində aparılan maarifləndirmə və təhsil işləri olduqca zəifdir və əksəriyyəti müxtəlif səviyyələrdə bir-birindən ayrı olaraq həyata keçirilir. Maarifləndirmə işlərində ciddi çatışmazlıqlar mövcuddur. Tütün və tütün məmulatlarının zərərləri mövzusunda tədris planları yoxdur. Cəmiyyətdə nümunə rol modeli olan fərdlər(valideynlər, sənətkarlar, siyasətçilər, müəllimlər, idmançılar, tibb işçiləri, din xadimləri və başqaları) tütün və tütün məmulatları ilə mübarizə mövzusunda öz rollarının təsirindən xəbərsizdirlər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) təşəbbüsü ilə 1988-ci ildən başlayaraq hər il 31 may Ümumdünya Tütünsüz Günü kimi qeyd olunur. Həmin gün ictimaiyyətin diqqəti tütündən istifadənin təhlükələrinə, tütün epidemiyasına qarşı aparılan mübarizəyə, gələcək nəsillərin qorunması məqsədilə dünya ictimaiyyətini fəal olmağa yönəldilir. Azərbaycanın 29 Tütünlə bağlı statistik məlumatlar(.http://tobaccocontrol.az/ )
30 Tütünlə mübarizə üzrə milli strategiya,.8-9 s
17
2011-ci ildə ÜST-ün Avropa Regional Bürosunun 2010-cu ilin 3-5 noyabrında Danimarkanın Kopenhagen şəhərində keçirilmiş “Gənclər arasında tütündən istifadənin qlobal tədqiqatı (GYTS) və tibb tələbələri arasında tədqiqatın aparılması (GHPSS) üzrə seminar”da Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin (İSİM) nümayəndəsi iştirak etmişdir. Həmin seminarın məqsədi ölkələrdə gənclərin tütündən istifadəsilə bağlı tədqiqatın aparılmasının öyrənilməsi, təcrübə mübadiləsinin aparılması və zəruri məlumatların əldə olunması idi. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) proqnozları da artıq bəşəriyyətin qlobal tütün epidemiyası ilə üz-üzə qaldığını və qarşısı alınmazsa bunun böyük fəsadlar törədəcəyini konkret rəqəmlərlə gündəmə gətirir. ÜST-nin apardığı təhlillər göstərir ki, son 20 ildə tütündən istifadənin miqyası nəinki azalıb, əksinə bəzi regionlarda kəskin artıb ən təhlükəli və təşviş doğuran gerçəkliklərdən biri də ondan ibarətdir ki, bu gün məktəb yaşlı və yeniyetmə uşaqlar arasında da bu ziyanlı vərdişə yoluxanların sayı sürətlə artır. Mövcud araşdırmalar göstərir ki, bu gün tütün tüstüsü aludəçilərinin üçdə ikisi məhz yeniyetmə yaşlarından siqaret çəkməyə başlamışlar. 31
Bir sözlə, siqaret - bu sadəcə zərif kağıza bükülmüş tütün yarpağı deyil, asılılıq yaratmaq və öldürmək üçün hazırlanmış yüksək texnoloji məhsuldur. Bu işdə tütün industriyası heç bir millətə və xalqa fərq qoymadan qlobal güc alaraq fəaliyyət göstərir. Bu gün tütünün xeyrinə bir dənə də olsun həqiqi iqtisadi və tibbi arqument yoxdur. O, sadəcə, insanlara qəsd edir və milli xəzinəni boşaldır. Tütün sənayesinə və onların marketinqinə gündəlik 11 min yeni tütün istifadəçisi lazımdır ki, bu insanlar onların məhsulu üzündən həyatlarını itirmiş adamları əvəz etsin. Hər səkkiz saniyədə tütünlə bağlı xəstəlikdən bir insan ölür və elə bu müddətə də onu yeni birisi əvəz edir. Tütün istehsalçıları qadınlara siqaretlər təklif edərkən tütünün çəkilməsini olduqca cəlbedici, lakin yanlış bir imiclə əlaqələndirilər siqaret çəkməyi qadınların daha enerjili, gözəl bədən qurluşuna malik daha sərbəst olmaları kimi xüsusiyyətlərlə bağlayırlar. Həqiqətdə tütün çəkmək qadının repreduktiv sistemini zədələyir, 31
Tütünlə mübarizə üzrə milli strategiya, 14-15s
Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|