I. K. Umarova kat o’q. Solijonova G. K

Spiralli klassifikatorlar 

---

Bu klassifikator qumni mexanik bo’shatuvchi 
klassifikatorlar turiga kiradi. 
Ularda tashuvchi moslama bo’lib korpus tubiga parallel 
joylashtirilgan, sekin aylanuvchi spiral (shpek) xizmat qiladi. 
8-rаsm. Spiralli klasifikatorlari 
1 – uzаtmа, 2 – yarim silindrik tоg’оrа, 3 – 
spirаl, 4 – ichi бo’sh vаl, 5 – spirаlni ko’tаruvchi 
mеhаnizm, 6 – quyulish оstоnаsi, 7 – tаyanch rаmаsi, 
8 – бo’shаtish tuynugi. 
Spiralli klassifikatorlar bir va ikki spiralli qilib 
tayyorlanadi. Ular gorizontga 12-18
0 
burchak ostida 
o’rnatiladi. Spirallar bir, ikki va uch zaxodli bo’lib, uning 
qadami spiral dametrining 0,5 - 0,6 siga teng. 
Spiralli klassifikatorlar botgan spiralli va botmagan 
spiralli klassifikatorlarga bo’linadi. 

---

Botmagan 
spiralli 
klassifikatorlarda 
qo’zg’olish 
ostonasi valdan yuqorida, yuqori qismi esa butananing ustida 
joylashadi. 
Botgan spiralli klassifikatorlarda esa quyulish ostonasi 
butanaga to’liq botgan bo’ladi va bu bilan cho’kishning katta 
zonasiga erishiladi va mahsulotning klasifikatsiyasi tinchroq 
muxitda o’tadi. Shuning uchun botgan spiralli klasifikatorlar 
o’lchami <0,15 mm dan kichik mayin, tuyulgan mahsulotni 
ajratish uchun qo’laniladi. Bu klassifikatorlarning quyulma 
bo’yicha i/ch unumdorligi botmagan spiralli klassifikatorlarga 
nisbatan 1,5 barobar katta. 
Spiralli klassifikatorlarning diametri 0,3-3 m gacha, 
uzunligi 2,9-15,1 m. Spiralli klassifikatorlar sodda tuzilishga 
egaligi, ishlashning qulayligi, yuqori ishlab chiqarish 
unumdorligiga egaligi bilan harakalanadi. 
Spirallarning bir tekis va tinch aylanishi mahsulotni 
klassifikatsiyalash uchun yaxshi sharoit yaratadi va katta 
zichlikka ega toza mahsulot beradi. 
Spiralli klassifikatorlarda klassifikatsiyalashni quyidagi 
parametrlarni o’zgartirib boshqarish mumkin: aylanish 
chastotasi, quyulish ostonasining balandligi, butananing 
zichligi. 
Mayin quyulma olish uchun spirallarning aylanish 
tezligini kamaytirish kerak va bunig aksincha dag’al qumlar 
olish uchun spiralning aylanish chastotasini oshirish kerak. 
Spirallarning aylanish tezligi 1-25 min 
-1 
. 
Quyulish 
ostonasining 
balandligini 
o’zgartirib, 
zarrachalarning cho’kish zonasini oshirish mumkin, bu bilan 
klassifikatorlarni ishlab chiqarish unumdorligi ortadi. 
Butananing zichligi klassifikatorlarda zarrachalarni 
cho’kish tezligiga ta’sir qiladi. Butananing zichligi ortishi bilan 
zarrachalarning cho’kishi sekinlashadi va quyulmaga nisbatan 
yirikroq zarrachalar o’tib ketadi. 

---

Spiralli klassifkatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi 
ikkita maxsulot: quyulma va qum bo’yicha aniqlanadi:- 
quyulma bo’yicha ishlab chiqarish unumdorligi (T 
/sutka) quyidagi empirik formulalardan aniqlanishi mumkin: 
Botmagan spiralli klassifikatorlar uchun 
Q=
m*R
1
R
2
, (94D
2 
- 16D); 
Botgan spiralli klassifikatorlar uchun: 
Q = m R
1
R
2
(75
2 
- 10D);
bu erda: m-klassifikator spirallari soni; R
1 
- 
quyulmaning yirikligiga bog’liq koeffitsient (botmagan spiralli 
klassifikatorlarda 
R
1 
=0,46 ch 1,95 botgan spiralli klassifikatorlarda R
1 
= 
0,36 ch 2,9) 
R
2 
- quyulma zichligiga bog’liq koeffitsient (R
2 
= 1,9
ch 1); D-spiralning diametri, m. 
Kum bo’yicha ishlab chiqarish unumdorligi (T/sutka) 
quyidagi formuladan aniqlanadi. 
Q = 135 m * R
2 
* D
3 
* n 
bu erda: n-spiralning aylanish chastotasi, min.
-1
. 
 
Gidrotsiklonlar 
Gidrotsiklonlar apparat ichida mineral zarrachalarning 
spiralsimon traektoriya bo’ylab harakatlanishi natijasida hosil 
bo’ladigan markazdan qochuvchi kuchni ishlatishga asoslangan 
klassifikatsiyalovchi apparatlar turiga kiradi. 

---

Bunda markazdan qochuvchi kuch mineral zarrachaga 
ta’sir qiluvchi gravitatsion kuchdan ancha kattadir. Shuning 
uchun gidrotsiklonlarda klassifikatsiyalash ajralish gravitatsiya 
kuchi hisobiga sodir bo’luvchi boshqa apparatlardagiga 
nisbatan jadalroq boradi. 
Gidrotsiklonlar katta ishlab chiqarish unumdorligiga va 
yuqori klassifikatsiyalash samaradorligiga ega. 
Boyitish 
amaliyotida 
gidrotsiklonlar 
yanchilgan 
mahsulotni quyulma va qumga ajratish, mahsulotlarni 
shlamsizlantirish, 
suvsizlantirish 
va 
h.k. 
maqsadlarida 
ishlatiladi. 
Gidrotsiklon slindr va konus qismlardan tuzilgan 
yuqoridan markazida dumaloq teshigi bor qopqoq bilan 
yopiladigan apparatdan iborat (13-rasm). 
13- rasm. Gidrotsiklon 
1 –monometr, 2 – qopqoq, 3- quyuluvchi truba, 4 – 
slindrik qismi, 5- truba, 6 – qoplama, 7 – konus qismi, 8 – 
konussimon nasadka. 

---

Dastlabki ma
h
sulot gidrotsiklonning silindrik qismiga 
bosim ostida konussimon uchlik orqali beriladi. Gidrotsiklonga 
ma
h
sulotning bunday berilishi bo’tananing aylanishini vujudga 
keltiriladi. Yirikroq zarrachalar markazdan qochuvchi kuch 
ta’sirida gidrotsiklon devoriga siqiladi va tashqi oqim bilan 
konusning pastki teshigi orqali chiqariladi. Mayda zarrachalar 
ichki aylanuvchi oqim bilan yuqori qopqoqdagi teshik orqali 
chiqariladi. 
Gidrotsiklonlarda zarrachalarning ajralishi o
g’
irlik 
kuchi ta’sirida emas, balki markazdan qochuvchi kuch ta’sirida 
sodir bo’lishi tufayli ularda nisbatan mayda zarrachalarni 
h
am 
katta me
h
nat unumdorligi bilan cho’ktirish mumkin. 
Gidrotsiklonlarda o’lchami 15 mkm gacha bœlgan quyulma 
olish mumkin, shu tufayli ularni bo’tanani shlamsizlantirish 
uchun ishlatish mumkin. Ma
h
sulot yirikligini gidrotsiklonga 
tushayotgan bo’tananing bosimini, 
h
amda pastki bo’shatish 
teshigining o’lchamini o’zgartirish orqali boshqarish mumkin. 
Gidrotsiklonlar xuddi mexanik klassifikatorlar quyulmalari 
kabi yiriklikdagi quyulma olishga imkon beradi. Biroq 
gidrotsiklonlarning quyi ma
h
suloti 50-65% qattiq zarrachalarni 
saqlaydi, ya’ni mexanik klassifikatordagiga nisbatan suyuqroq 
qum olinadi va shuning uchun ko’proq suvda muallaq 
joylashgan mayda sinfni saqlaydi. Shu sababga ko’ra 
gidrotsiklonlarda klassifikatsiyalash samaradorligi mexanik 
klassifikatorlarnikidan past. 
Gidrotsiklonlar rudalarni yanchish sxemalarida keng 
qo’llaniladi. Ular sharli tegirmonlar bilan yopiq siklda ishlovchi 
mexanik klassifikatorlarning o’rnini bosadi. 

---

Gidrotsiklonlar katta sanoat maydonini ish
g’
ol 
etmaydi va mexanik klassifikatorlarga nisbatan ancha arzon. 
Ishlatishda gidrotsiklonlar klassifikatorlarga nisbatan 
qulayroq, chunki ularning tuzilishi sodda va harakatlanuvchi 
qismlari yo’q. Gidrotsiklonga kelib tushadigan ma
h
sulotning 
xajmi mexanik klassifikatorlardagidan kam. Bu 
h
am tegirmon-
gidrotsiklondan tashkil topgan agregatni ishga tushirish va 
to’xtatishni yengillashtiradi, shuningdek mahsulotni yanchish 
siklida bo’lish vaqtining qisqaligi tufayli rudaning 
oksidlanishini kamaytiradi. 
Gidrotsiklonlarning asosiy kamchiligi gidrotsiklonning 
o’zini va unga bo’tanani beruvchi nasosning tez ishdan chiqishi 
va nasosning ishi bilan bo
g’
liq elektr energiya sarfining 
balandligi. Ularning ishlash muddatini uzaytirish uchun 
zamonaviy gidrotsiklonlar ichki tomonidan rezina bilan 
qoplanadi va alo
h
ida detallarini almashtirish mumkin bo’lishi 
uchun yi
g’
iladigan qilib tayyorlanadi. Metalning maxsus 
navlaridan tayyorlangan nasoslarni ishlatish tavsiya qilinadi. 
Gidrotsiklonlar 50 dan 1000 mm gacha diametrda tayyorlanadi. 
Konuslik burchagi odatda 20-22
0 
qabul qilinadi. 
Bo’tananing gidrotsiklonga kirishdagi bosimi 0,3 dan 3 
ata. Pastroq bosimda ishlash afzalroq, chunki bunda 
gidrotsiklonning ishdan chiqishi va elektrenergiya sarfi 
kamayadi. Yuqori ishlab chiqarish unumdorligiga erishish 
uchun gidrotsiklonlarning bir nechtasini o’rnatish kerak. 

---

На методического указания к.т.н. доцент Валиева Х.Р.по предмету « 
Технология обогощения угля» для магистров специальности 5А540205 
« Обогощение полезных ископаемых» 
Рецензия 
Методические указании по предмету 
« Технология 
обогощения угля» состоит из введении и восемь лабараторных работ. 
Лабараторные работе включени изучение методов отбора проб из 
рядовых углей и продуктов обогощения, гранулометрический, 
фракционниий анализ углей и методии обогощения разных сортов 
угля. 
А втором уделено большое вниманиея лабараторным работом на 
технологию обогощении угля гравитации, флотации и специальным
методом . Каждая лабараторная работа теоритический обоснован и 
широко освешена методика проведение по изучению обоготимости 
углей тем и другими способом. 
В селом методическая указания составлено грамотно, на высоком 
уровня и полезен при подготовке магистров специальности 
«Обогощения полезных ископаемих» направленим горного дела. 
Методическую указанию рекомендую к печати.
Тошкент – 2007