|
![](/i/favi32.png) I mühazirə Fənninin obyekti, predmeti, məqsəd və vəzifələri/man/ (kişi)→ /mn+ər/ (kişilər)
|
səhifə | 33/63 | tarix | 23.05.2022 | ölçüsü | 405,13 Kb. | | #87800 | növü | Mühazirə |
| muhazire/man/ (kişi)→ /mn+ər/ (kişilər)
/lo:n/ (maaş) →/ lö:n +ə/ (maaşlar)
/bu:x/ (kitab) →/'by:çər/ (kitablar), ancaq /fa:tər/ (ata) →/fe:tər/, (atalar), /t)xtər/ (qız) → /toeçtər/ (qızlar); /mvtər/ (ana)→ /mYtər/ (analar) və s.
Türk dilində isə kök morfemin saiti şəkilçi morfemin seçilməsini şərtləndirir. Buna ahəng qanunu deyirlər. Bunu sxemlə əyani şəkildə belə göstərmək olar.
Kök - şəkilçi
/ata + lar+ dan +san/ (/a/, /a/)
/qız/ + lar+ı+mız+dan+sınız+mı/
/öz/+üm+k'ü+lər+in/
/göz/+/üm/+/üz/+/də
/biz/+/də+ki+lər/
/əl/+lər+dən/
/ev/+lər+dən/ və s.
Leksik morfemlər dilin lüğət tərkibinin çox hissəsini təşkil etsə də, şəkilçi (qrammatik) morfemlər daha yüksək işlənmə tezliyinə malikdirlər. Elə leksik morfem var ki, o yalnız spesifik mətndə işlənir, ancaq qrammatik morfemlər hər bir dil daşıyıcısının gündəlik ünsiyyətində son dərəcə fəaldır.
9.5. Sıfır və əməliyyat morfemləri
Morfemlərin içərisində sıfır, əməliyyat, prosodik və təkrar (reduplikasiya) morfemlərini də fərqləndirirlər. Sözün paradiqmində (məs., Azərbaycan dilində hal qarşılaşmalarında) adlıq, qeyri-müəyyən yiyəlik və qeyri-müəyyən təsirlik hallarının göstəricisi yoxdur. Bunlara dilçilik elmində sıfır morfem deyilir:
ba+o kitab+ 0 rəfi
ba+ın + 0 rəfi+n+in
ba +a + 0 +nə
ba+ı 0 0
ba+da 0 +n+də
Dostları ilə paylaş: |
|
|