I mühazirə Fənninin obyekti, predmeti, məqsəd və vəzifələri


/man/ (kişi)→ /mn+ər/ (kişilər)



Yüklə 405,13 Kb.
səhifə33/63
tarix23.05.2022
ölçüsü405,13 Kb.
#87800
növüMühazirə
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   63
muhazire

/man/ (kişi)→ /mn+ər/ (kişilər)
/lo:n/ (maaş) →/ lö:n +ə/ (maaşlar)
/bu:x/ (kitab) →/'by:çər/ (kitablar), ancaq /fa:tər/ (ata) →/fe:tər/, (atalar), /t)xtər/ (qız) → /toeçtər/ (qızlar); /mvtər/ (ana)→ /mYtər/ (analar) və s.
Türk dilində isə kök morfemin saiti şəkilçi morfemin seçilməsini şərtləndirir. Buna ahəng qanunu deyirlər. Bunu sxemlə əyani şəkildə belə göstərmək olar.
Kök - şəkilçi
/ata + lar+ dan +san/ (/a/, /a/)
/qız/ + lar+ı+mız+dan+sınız+mı/
/öz/+üm+k'ü+lər+in/
/göz/+/üm/+/üz/+/də
/biz/+/də+ki+lər/
/əl/+lər+dən/
/ev/+lər+dən/ və s.
Leksik morfemlər dilin lüğət tərkibinin çox hissəsini təşkil etsə də, şəkilçi (qrammatik) mor­femlər daha yüksək işlənmə tez­li­yi­nə malikdirlər. Elə leksik morfem var ki, o yalnız spesifik mətndə iş­lənir, ancaq qrammatik morfemlər hər bir dil daşıyıcısının gün­də­lik ünsiyyətində son dərəcə fəaldır.
9.5. Sıfır və əməliyyat morfemləri
Morfemlərin içərisində sıfır, əməliyyat, prosodik və təkrar (re­dup­likasiya) morfemlərini də fərq­ləndirirlər. Sözün paradiqmində (məs., Azərbaycan dilində hal qarşılaşmalarında) adlıq, qeyri-müəy­yən yiyəlik və qeyri-müəyyən təsirlik hallarının göstəricisi yoxdur. Bun­lara dilçilik elmində sıfır mor­fem deyilir:
ba+o kitab+ 0 rəfi
ba+ın + 0 rəfi+n+in
ba +a + 0 +nə
ba+ı 0 0
ba+da 0 +n+də

Yüklə 405,13 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   63




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə