hakim iyyət
o r q a n la r ı
"bütün
d e m o k ra tiy g n m
vəhdəti"
bayrağı
a lt ın d a
fo r m a la ş ırd ı.
S o v etlərin
burjuaziya
h akim iyyətinin yerli
o r q a n la r ı
ilə o q ə d ə r d ə sabit
olm ay an q a rşılıq h m ü n a s ib ə tlə rin in ö zü n ə m ə x s u slu ğ u da
b u ra d a n irəli g əlird i. Bu m ü n a s i b ə t l ə r dövlət o rqa niz -
minin
qeyri-sabit
vəziyyətini
əks
e td irir,
q ü v v ələr
ayrıldıqca
və
p a r ti y a la r a r a s ı
m ü b a riz ə
k ə sk in lə şd ik c ə
fo rm a s ın ı dəyişirdi. O n u d a u n u t m a q olm az ki, o dövrdə
S o v e tlə rd ə e s e r l ə r v ə m e n ş e v ik lə r ə sa s rol oynayırdılar,
bu da, öz n ö v b əsin d ə, S o v etlərlə İcraiyyə k om itəsinin
m ü n a s i b ə tl ə r in ə t ə ’sir g ö s tə rird i.
Beləliklə, 1917-ci ilin m a r t- a p r e l d ö v rü n ü cəm iyyətin
bü tü n
d e m o k r a t ik
q ü v v ələrin in
birləşm əsi,
M ü v ə q q ə ti
h ö k u m ə ti
m ü d a f i ə
etm əsi,
iki
m ö v c u d
hakim iyyət
o r q a n la rın ın fəaliy y ətin in ə la q ə lə n d irilm ə s i, d e m o k r a t ik
seçkilər k e ç ir ilm ə s in d ə S ov etlərin k ifa y ə t q ə d ə r təcrü -
bəsinin olm am ası, o n la rın daxilin d ə fraksiya m übarizə-
sinin
yoxluğu,
S o v e tlə rd ə
e se r-m e n ş e v ik
çoxluğunun
b ə r q ə r a r o lu n m ası dövrü kim i x a r a k t e r i z ə e t m ə k olar.
Bu m ə r h ə l ə d ə so s ia l-d e m o k ra tiy a n ın siyasi qüvvələrinin
birləşm əsi prosesi ciddi ixtilaflar d o ğ u rm a d ı. 1917-ci il
m artın
10-da b olşevik və m enşevik n ü m a y ə n d ə lə rin in
birləşmiş ü m u m ş ə h ə r y ığ m cağ ın d a R S D F P -n in birləşm iş
M ü v ə q q ə ti
K o m itə s i
- " Ü m u m ş ə h ə r m ərkəzi" seçildi.
M ə r k ə z in t ə r k i b i n ə 10 n ə f ə r ü m u m ş ə h ə r yığıncağı və
10
n ə f ə r
Bakı
f ə h lə
d e p u ta t l a r ı
Sovetinin
p artiya
fraksiyalarının
n ü m a y ə n d ə lə r i
daxil
o ld u la r.
Birləşmiş
k o m i tə d ə m e n ş e v ik lə r ü s tü n lü k təşkil e d ird ilə r.
Eyni z a m a n d a sa k it b irlə ş m ə prosesi heç d ə vahid
so sia l-d e m o k ra t tə ş k ila tın ın iki fraksiyasının (bolşeviklərin
və m e n ş e v ik lə r in ) dinc yanaşı yaşa m a sı d e m ə k deyildi.
T ə şk ila tın m ö v cu d o lduğu b ü tü n 4 ay ə rz in d ə bütü n
m əs ələ lə rin in h ə llin d ə b olşeviklər və m e n ş e v ik lə r m ü x təlif
yollar seç irdilə r. İki frak siy a a r a s ın d a k ı daim i m ü b ariz ə
M ü v ə q q ə ti K o m itə n in m ə t b u a t o rq a n ı - "Bakinski raboçi"
q əz etinin s ə h i f ə lə r i n d ə öz əksini tap d ı (5-ci saya q ə d ə r
qəz et
birləşm iş
M ü v ə q q ə ti
Bakı
p a rtiy a
k o m itə sin in
orq a n ı idi). Q ə z c tin 5-ci sayı artıq sırf bolşevik qozcti
kimi çıxdı.9 M e n şe v ik lə r ilk sayı 1917-ci il iyunmı I1-dn
ç a p d a n çıxmış, özlərinin m ə tb u a t orqanı olan "Sosial-
d e m o k ra t" q ə z e tin i n ə ş r etm ə y ə b aşladılar.10 Bcloliklo,
B akıda bolşcviklərin və m enşeviklərin ayrılması miixtoüf
partiya k o m ito lə rin in y a ra n m a s ın d a n
ovvol
m otbuatda
baş verdi.
1917-ci il m a rtın 25-də m enşevikləro xobor v crm ə dən
bolşcviklər f ə h lə l ə r içərisin d ə d a h a çox nüfuzları olduğu
B alaxanıda özlərin in ayrıca konfransını kcçirdib xüsusi
q o tn a m ə ilə m e n ş e v ik lə ri kom itonin torkibindən konar-
laşd ırd ılar.11
1917-ci
il
iyulun
1-də birloşmiş R SD FP
adlan m a q h a q q ı n d a q o ra r qobul etdi. 14 n o fə rd ən ibarot
müstəqil m en şev ik k o m itə si seçildi.12
M o’lum o ld u ğ u kimi, mütləqiyyotin devrilmosi orəfə-
sində e s e rlə r A z ə rb a y c a n d a kütləvi təşkilat deyildilər.
Yalnız inqilabın g e d işin d ə sosial-votonporvərlik, müdafi-
oçilik id eyalarına, çoxşaxəli p r o q r a m a qoşulan ohalinin
geniş k ü tlə lə ri bu tə ş k ila ta can a td ıq d a o, nüfıızlu vo
kütləvi partiyaya çevrildi.
1917-ci
ilin
m a r tı n d a
B akıda
esc rlər
partiyasının
M üvəqqəti İcraiyyə K om itəsi yaradıldı. E sc rlə r Almaniya
ilə
sülh
b a ğ la n a n a
q ə d ə r
m ü h a rib ə
a p a rm ağ a
və
M üvəqqəti h ö k u m ə t ə h ə rtə rə f li köm ok etm oyə çağırır-
dılar. O n lar
in q ila b d a
kəndlilorin
roluna xüsusi yer
verirdilər. Sosial-inqilabçılar Q a fq a z d a kondli ittifaqları-
nın təşkilində foal iştirak etrnoyi zoruri hcsab cdirdilər.
Cənubi Q a fq a z d a milli
m ə s ə lə d ə n d an ışark ən cscrlər
yalnız sosialist p a rtiy a la rın şəxsində ayrı-ayrı millətlərin
nüm ayəndələri ilə ta ktiki saziş bağlam ağın miimkünlii-
yünü iddia e d ird ilə r. Bu c ə h ə td o n düşmon panislamizm
obrazı y a r a tm a q d a o n la r xüsusi "rol" oynayırdılar. Onların
fikrincə, əzilən m illətlərin (o cüm lodon m üsolm anların)
hüquqlarınm m üdafiə si "xüsusi h ü q u q la r və imtiyazlar
uğrunda" m ü b ariz ə d e m ə k idi.13
Fevral inqilabı geniş m üsəlm an kütləlorini h ə ro k ətə
gətirdi. Əvvəlcə söhbət C ənubi Q a fq a z ilo m əhdudlaş-
Dostları ilə paylaş: |