I I ə lə 1918-ci il ap relin ə v v ə llə rin d ə knyaz M aq a lo v u n
ko m an d an lığ ı
a l t ı n d a
Z a q a fq a z iy a
Seyminin
2
min
n ə f ə r d ə n çox əsgəri B akıya h ə r ə k ə t etd i. O n la r la eyni
vaxtda N ə c m ə d d i n Q o tsin s k in in dağlı d ə s tə lə ri Dağıs-
ta n d a n
Bakıya
h ü c u m a b aşlad ılar. K nyaz
M aq a lo v u n
d ə s tə lə ri Ila c ı q a b u l stansiyasına, Q o ts in sk in in d əstələ ri
isə B akının 10 k m - d ə y e rlə ş ə n X ı r d a l a n a ç a t d ı l a r . 110
1918-ci il a p re lin 10-da Q o tsin sk in in d ə s tə lə ri Bakı
Soveti
qoşu n ları
t ə r ə f i n d ə n
m ə ğ lu b
edildi,
knyaz
M a q a lo v u n d ə s tə lə ri isə ap relin 20-də K ü r d ə m ir ə geri
çə k ilm əy ə m ə c b u r oldu.
1918-ci il a p r e lin 20-də Z a q a fq a z iy a Seymi sədrinin
müavini S .O .T iq ra n y a n Seymin üzvü İ.IIe y d ə ro v la birlikdə
Z a q a fq a z iy a Seym inin tap şırığına əsa sən Bakı Soveti ilə
d a n ışıq la r a p a r m a q iiçün Bakıya yola d ü ş d ü lə r. Bakıya
g ə lə n d ə n d ə rh a l s o n ra İ.H e y d ə ro v b olşeviklər tə rə f i n d ə n
həbs
edildi.
B u n u n la
ə l a q ə d a r
o la ra q ,
Z a q a fq a z iy a
Seyminin
üzvü
C a m o
H a cın sk i
İ.H e y d ə ro v u n
azad
edilm əsi üçün t ə ’cili tə d b irlə r görm əyi tə k lif e t d i . 111
1918-ci il m ayın 3-də S .Ş aum yanla dilbirliyinə girmiş
S .O .T iqranya n B a k ıd a n q a y ıd a ra q , B akıya qarşı yönəl-
dilmiş hərbi əm əliy y atların d a y a ndırılm ası və iğtişaşların
dinc yolla həll ed ilm əsi ü ç ü n tə d b ir l ə r görm əyi təklif
e t d i . 11
Milli Ş u ra n ın b ü tü n daxili im k a n la rı tü k ən m işd i.
Milli Ş uranın ə sa s vəzifəsi O sm anlı q o ş u n ların ı ça ğ ırm a q
idi.113
C ən u b i
Q a f q a z
re g io n u n u n
m üstəqilliyinin
e ’lan
olunm ası v ə tü rk q o ş u n la rın ın s ü r ’ə tlə E r m ə n i s t a n a doğru
irəliləm əsi ilə ə l a q ə d a r o la ra q , A .İ.Ç x e n k elin in başçılıq
etdiyi
Z a q a f q a z iy a
R esp u b lik asın ın h ö k u m ə ti T ra b zo n
sülh d an ışıq la rın ın y e n id ə n b aşlanm ası h a q q ın d a T ü rk i-
yəyə m ü ra c iə t e t d i . 114 T ra b z o n d a d an ış ıq la rın yenidən
başlanm ası
ə r ə f ə s i n d ə
siyasi
vəziyyət
son
d ə r ə c ə
m ü r ə k k ə b idi.
C ənubi Q a f q a z d a vəziyyət h əm d ə o n a g ö rə pisləşirdi
ki, m üstəqillik e ’lan o lu n d u q d a n so n ra diyarın n ə daxili,
n ə d ə xarici siy a sə tin d ə h e ç bir dəyişiklik olm adı. Siyasi
partiy a la rın n ü m a y ə n d ə lə ri Z a q a f q a z iy a S eym ində üm um i
dil tapa b ilm irdilər, o n la rın üm u m i p roqram ı yox idi
və h ər bir fraksiya öz siyasi xəttini h əy a ta keçirm əyə
çalışırdı.
1918-ci il m ayın 11-də B a tu m d a Z aq a fq a z iy a nüm a-
v ən d ə hey’əti ilə T ü r k i y ə a ra sın d a d anışıqlar davam
etdirildi. Z a q a f q a z iy a n ü m a y ə n d ə hey ’ə tin ə hök u m ətin
sədri və xarici işlər naziri A .Ç xenkeli başçılıq edirdi.
D a n ışıq lard a
A z ə rb a y c a n
tə rə f in d ə n
M .R ə sulz adə
və
M .H acınski iştira k ed ird ilər. T ü r k iy ə n ü m a y ə n d ə hey ’-
ə tin ə ədliyyə naziri X əlil paşa, Q a f q a z cəbhəsi k o m andanı
V ahib paşa v ə hərbi n a z ir Ə nvə r paşa başçılıq edirdilər.
B atum k o n f r a n s ı n d a m üşah id əç i kimi g en c ral O tto
fon Lossovun başçılığı ilə A lm aniya nüm ayəndələri də
iştirak e d ird ilə r . Lossov B a tu m d a gürcü nüm ay ən d ə ləri
ilə gizli
g ö r ü ş l ə r
k eç irm iş və
G ü rc ü s ta n a
hərbi və
iqtisadi y a r d ım ın g ö stərilm əsini v ə ’d e tm iş d i.115
B atu m k o n f r a n s m d a Z a q a fq a z iy a Seyminin n ü m a y ə n d ə
hcy’əti T ü r k i y ə n i n Q a rs, Ə r d ə h a n və B atum vilayətləri
üzərində q əy y u m lu ğ u n u ta m a m ilə tanım ış və bununla
da B rest-L ito v sk m üqaviləsinin q ə r a rla rın ı təsdiq etm işdi.
B u ndan əlavə, T ü rk iy ə Axalsıx, A xalkələk, A leksa ndro-
pol, Sürm əli v ə N axçıvan qəzaların ın daxil olduğu ərazini
də tələb e d i r d i . 116
B atum k o n fr a n s ın ın ged işin d ə g en e ral
fon Kressin
k o m a n d a n h ğ ı
ilə
3
min
n ə fə rlik
alm an
qoşunu
G ü rc ü s ta n ın
P o ti
lim a n ın a
çıxarıldı.
O nlar
yalnız
G ü rc ü s ta n ı
t u t m a q ,
A z ərb a y c a n
v ə
E rm ən istan ı
isə
T ürkiyəyə
sa x la m a q
niyyətində
idilər.
Eyni
vaxtda
nücum u m ü v ə ff ə q iy y ə tlə d avam e td irə n tü rk qoşunları
1918-ci il m ayın 17-də A le k sa n d ro p o lu ələ keçirdilər və
C ulfa
i s t iq a m ə t in ə
çıxdılar.
A lm aniya
və
T ü rk iy ə
tə rə fin d ə n a p a r ı la n h ərbi əm əliyyatlar n əticə sində B atum
k o n fr a n s ın d a
g ü rc ü lə r,
azərbaycanlılar
və
erm ə nilə r
Tü rk iy ə ilə m ü s tə q il dan ışıq lar a p a rm a ğ a başladılar.
D igər t ə r ə f d ə n , B a t u m k o n fran s ın d a A lm aniya nüm a-
y^ndələri ilə s e p a r a t d a n ışıqların gedişində və g eneral
fon K ressin təzyiqi n ə tic ə s in d ə Seymin gürcü fraksiyası
G ü rc ü s ta n ın Z a q a f q a z iy a F e d e r a tiv Respublikası tərki-
Dostları ilə paylaş: |