b in d ə n çıxm ağı v ə öz m üstəqilliyini e ’la n >etməyini q ə r a r a
aldı. B u n u n la ə l a q ə d a r o la ra q , 1918-ci il m ayın 25-də
Z a q a f q a z iy a Seymi m ü s ə im a n fr a k siy a sım n iclası keçirildi.
İclasda C ə n u b i Q a f q a z d a siyasi vəziyyətin dəyişm əsi ilə
ə l a q ə d a r o la ra q , o x u n u lm u ş rəsm i b ə y a n a t d a deyilirdi:
"... Z a q a f q a z iy a S eym inin g ü rc ü fraksiyası B a t u m d a gürcü
süih n ü m a y ə n d ə h e y ’əti üzvlərilə gizli d a m ş ıq l a r apa rır,
ay rılm ağa v ə G ü r c ü s t a m n m üstəqiliiyini e ’la n e tm ə y ə
haz ırlaşır".117
F ə tə li xan X o y sk in in sədrliyi ilə 1918-ci il m ayın
25-də k e ç irilə n axşam iclasına Z a q a f q a z iy a Seyminin
sədri
K .Ç x e id ze
v ə
Seym in
üzvləri
A . S e re te li
və
Q .Q e q e ç k o ri
g ö z lə n ilm ə d ə n g əldilər. A .S e r e t e l i gürcü
fraksiyası a d ın d a n b ə y a n a t v erd i v ə xüsusi qeyd etdi
ki, "... m üstəqillik" şü arı ə t r a f ı n d a Z a q a f q a z iy a xalqlarını
b irlə ş d irm ə k m ü m k ü n o lm ad ı və Z a q a f q a z iy a n ın p arça-
lanm ası faktı g ö z ü m ü z ü n q a rş ısın d a d ır. Seymin sabahkı
iclasında biz Z a q a f q a z iy a R e sp u b lik a s ın ın p a rç a la n m a sı
faktını təsd iq e də cəyik."118
C a v a b n itq in d ə F ə tə li xan Xoyski bildirdi ki, "...gürcü
xalq ın m iradəsi b e lə d ir sə bizim o n a m a n e o lm a ğ a heç
bir h ü q u q u m u z yoxdur. A z ə rb a y c a n t ü r k l ə r i n ə isə yeni
vəziyyətlə bağlı o la r a q m ü v a fiq q ə r a r l a r q əbul e t m ə k d ə n
başqa bir şey q alm ır.
G ü r c ü s t a n n ü m a y ə n d ə h e y ’əti g e t d ik d ə n so n ra Z a q a f -
qaziya
Seyminin
m ü s ə lm a n fraksiyası
q ə t n a m ə qəbul
etdi. Q ə tn a m ə d ə deyilirdi: "... G ü rc ü s ta n öz müstəqilliyini
e ’lan etdiyi h a ld a biz d ə öz tə r ə f im iz d ə n A z ərb ay c an ın
m üstəqilliyini e ’la n etm əliyik".120
1918-ci il m ayın 6-da Z a q a fq a z iy a S eym inin son iclası
oldu.
G ü rc ü
fraksiyası
Z a q a f q a z iy a
R esp ublikasının
d ağılm asın ın
b ü t ü n
g ü n ah ın ı
m ü s ə lm a n
fraksiyasm ın
ü z ə rin ə qoydu. G ü r c ü l ə r i n fikrincə, m ü s ə lm a n fraksiyası
t ü r k p ə r a s t m ö v q e tu t d u ğ u ü ç ü n elə vəziyyət y a ra n m ışd ır
ki, g ü r c ü lə r o n l a r l a a r tıq ə m ə k d a ş h q e d ə b ilm əz.12
Z a q a f q a z iy a S eym inin üzvü Şəfi bəy R ü stə m b əy o v
g ü rc ü fraksiyası ü n v a n m a k əsk in t ə n q id l ə çıxış e td i. O
dedi: "... h e sa b e d irik kı, Z a q a f q a z iy a n m b irgə siyasi
m övcu d lu ğ u n u n indiki m ü r ə k k ə b v ə m ə s’uliyyətli a n ın d a
ayrılrnaq üçiin t u ta rlı v ə obyektiv əsaslar yoxdur və
b u ra d a gü rc ü xalqının n ü m a y ə n d ə lə ri tə rə fin d ə n irəli
sürülən
am illə r,
fikrim izcə,
az
inandırıcıdır.
Eyni
za m a n d a g ü r c ü lə r Z a q a fq a z iy a xalqlarının birgə işləmə-
sini q e y r i- m ü m k ü n h e s a b edir v ə siyasi c ə h ə td ə n a y n
y aşa m a ğa c a n a tırla r s a , belə h a ld a Seymin m övcudiuğu
üçün heç bir əsas qalm ır".122 B una g örə d ə m iisəlman
fraksiyası b e lə vəziy y ə td ə Seymin özünü buraxm asına
e ’tiraz e tm ird i.
U zun
d a v a m
e d ə n
q arşıhqlı
ittih a m la rd a n
sonra
Z a q a fq a z iy a Seymi Z a q a fq a z iy a R espublikasının parça-
ianm asını təs b it e d ə n q ə t n a m ə qəbul e t d i . 123
Bcləliklə, T ü r k iy ə n in təzyiqi altın d a yaradılm ış Za-
qafqaziya
R e sp u b lik a s ı
daxili
ziddiyyətiər
nəticosində
p arçalandı.
§ 5. Bakı kommunarlarının
Azərbaycana zid d fəaliyyəti
M a rt h a d i s ə l ə r i n d ə n sonra B akı ş əh o rin d ə və on u n
r a y o n la rın d a B akı S ovetinin hakimiyyoti güclondi. Apre)
ays ə rz in d ə A z ə rb a y c a n ın şorq q ə z a la rın d a - aprelin
!4-də L ə n k ə r a n d a , a p re lin 21-do Səlyanda, aprelin 23 do
Q u b a d a və s. - Sovet hakim iyyətinin yaradılması prosesi
gedirdi. Bu
re g io n u
idaro e tm o k
üçün
ali
İcraiyyə
hakimiyyəti o r q a n ı - B akı X alq Komissarları Sovetində
kəskiıı m ü b a riz ə b a şlandı.
1918-ci
il
a p re lin
ovvəllərindo
o
dövrdə
Bakıda
ləaliyyət g ö s tə r ə n b ü tü n partiya kom itəlori nüm ayəndo-
lərinin daxil o ld u ğ u 308 n ə fə rd o n ibarət Bakı fəhlo,
osgor və m a t r o s d e p u ta tla r ı Sovetinin
köhno torkibi
hələ qalırdı. Sovetin m üxtəlif tərkibli olması bolşevikləri
q a n e edo b ilm ə zdi. O n l a r yalnız sol eserlərlə koalisiyaya
üstiinlük v e r ir d ilə r. D o ğ ru d u r, əvvəlco başda P.C aparidze
Q l m a q l a
sağ q a n a d o n la r a 1-2 kom issar vəzifəsi verm əklə
sağ e se rlə r və d a ş n a k la rı höku m ətin tərkibinə salmağı
təiəb edirdi. L a k in S.Şaum yanın tə rə fd a rla rı yalnız sol
Dostları ilə paylaş: |