Игтисадијјат илә сијасәтин бир-бири илә әлагәли олмасына сәбәб олан амилләрдән бири дә, истеһсал олунмуш малларын вә ја мәнфәә
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (3-1-4) SİYASİ MӘNTӘQӘLӘRİN NÖVLӘRİ
- 2-ÖLKӘ DAXİLİNDӘ YERLӘŞӘN SİYASİ MӘNTӘQӘLӘR (AVTONOM VİLAYӘTLӘR)
114 böyük təsir göstərir. Dövlətlərin üzərinə düşən ən başlıca vəzifələrdən biri də, bu kimi hissləri onlarda gücləndirmək və milli dəyərlərə zərbə vuran bütün mənfi ünsürlərin qarşısını almaqdan ibarətdir. 8-Әlaqə vasitələrinə yiyələnmək Hər bir siyasi məntəqə müəyyən qanunlar çərçivəsində fəaliyyət göstərən müxtəlif əlaqə vasitələrinə malik olur. Onların fəaliyyətini isə vətəndaşlar və ölkə daxili müxtəlif qurumlar ifa edir. Bütün vasitələr milli və ictimai həmrəyliyin qorunub- saxlanılmasına yaxından köməklik edir və bununla yanaşı, ölkə və onun sakinlərinin ideoloji, ictimai-iqtisadi və mədəni potensialının artmasına səbəb olur. Buna görə də, dövlətlər siyasi və coğrafi məntəqələrdə şəbəkə əlaqələrindən geniş şəkildə istifadə etməklə, bir tərəfdən milli birliyə, digər tərəfdən də iqtisadi, ictimai, mədəni inkişafa nail ola və bütün bunlarla yanaşı, hakimiyyət dairəsində olan məntəqəyə daha yaxşı nəzarət edə bilirlər. (3-1-4) SİYASİ MӘNTӘQӘLӘRİN NÖVLӘRİ Siyasi məntəqələr bir neçə hissədən ibarət olur və ümumilikdə, onları dörd hissəyə ayırmaq olar. 1-Milli səviyyəli siyasi məntəqələr; Bu kimi məntəqələrin özləri iki hissədən ibarət olur: a) ölkə və ya müstəqil siyasi məntəqələr; Siyasi məntəqənin ən gözəl nümunəsini də məhz onlar təşkil edir. Bir qədər sonra onların hər biri haqda ayrı-ayrılıqda söhbət açacağıq. b) Qeyri-müstəqil siyasi məntəqələr Onlar adətən müstəqil məntəqələrə tabe və ya onlardan asılı vəziyyətdə olurlar. Bu kimi məntəqələrin müstəqil məntəqələrlə çox oxşarlığı olsa da, müstəqil ölkəyə xas olan müstəqillik və rəsmi tanınma kimi xüsusiyyətlərə malik olmurlar. Qeyri-müstəqil məntəqələr bir neçə halda mövcud olmuş və ya hal-hazırda mövcud olmaqdadır. 1) İstismar olunmuş məntəqələr; Qədim zamanlarda bu kimi ölkələrə xüsusilə, Asiya və Afrikada çox rast gəlmək olardı. İİ Dünya Müharibəsindən sonra baş verən 115 cərəyan və dəyişikliklərdən sonra onlar öz müstəqilliklərini əldə edib, ölkə halına çevrildilər. Bu günlər Sakit okeanda yerləşən adamların bir neçəsi hələ də Afrika, Fransa və İngiltərənin müstəmləkəsi altında, yarı-müstəqil halda qalmaqdadır. 2) Bitərəf məntəqələr 1969-cu ilədək İraqla Küveyt və 1981-ci ilədək İraqla Səudiyyə Әrəbistanı arasında iki bitərəf ərazi yerləşirdi. Bu günlər isə bu ərazilər həmin dövlətlər arasında bölünmüş və artıq heç bir bitərəflik xüsusiyyətinə malik deyillər. Lakin Fars körfəzinin cənub sərhədlərində hələ də bu kimi ərazilərə Dubay, Әbu Zəbi, Oman, Әcman Әrəb Әmirlikləri arasında rast gəlmək olar. 3) Müştərək hakimiyyət əraziləri Bu kimi ərazilər iki dövlət tərəfindən idarə olunur. İspaniya və Fransa tərəfindən idarə olunan Andorra, Amerika və Yeni Zellandiya tərəfindən idarə olunan Tokalo kimi. 4) Himayə altında olan ərazilər Bu ərazilər, İ və İİ Dünya Müharibələrində məğlub olmuş ölkələrin müstəmləkələri olmuşlar. İ Dünya Müharibəsindən sonra o dövrdə fəaliyyət göstərən Xalqlar Birliyi, İİ Dünya Müharibəsindən sonra isə BMT-nin nəzarəti altında qeydiyyata alınmışlar. Bu təşkilatlar öz nəzarətlərini qorumaq üçün onlardan bir neçəsini müharibədən qalib çıxmış dövlətlərə həvalə etmiş və onların müstəqilliyi üçün lazımi şərait yaratmışlar. 1994-cü ildən etibarən BMT-nin Himayə Şurasının himayəsi altında olan son əraziyə - Palaoya müstəqillik verərək, Sakit okeanda yerləşən Mikrenezi adalarında faktiki olaraq öz fəaliyyətini dayandırdı. 2-ÖLKӘ DAXİLİNDӘ YERLӘŞӘN SİYASİ MӘNTӘQӘLӘR (AVTONOM VİLAYӘTLӘR) Ölkənin tabeliyində olan ərazilərə istənilən səviyyədə xidmət göstərilməsi üçün onlar ayrı-ayrı vilayətlərə bölünür və bu bölgü ya şəhər ya da ölkə halında aparılır. Bütün şəhərlər sabit məntəqə, prospekt və küçələrdən ibarət olur. Lakin ölkələrə gəldikdə, bu kimi bölgülər onların dövlət quruluşuna 116 müvafiq olaraq aparılır və bunun üçün də onların arasında bəzi fərqlər nəzərə çarpır. Federal hakimiyyət qurluşunda ölkə, "əyalət" (ştat) adlı bir neçə siyasi məntəqəyə bölünür və bu əyalətlərin hər biri qeyri-federal dövlət kimi vilayət, şəhər, rayon və kəndlərdən ibarət olur. Lakin bəzi federal və qeyri-federal dövlətlərdə məntəqəyə xas (siyasi-idari) ixtiyarlara malik olan siyasi məntəqələr müşahidə olunur. Bosniya və Hersoqovinada aparılan siyasi bölgü, Fələstində, sabiq Sovetlər İttifaqında, Rusiyadakı Dağıstan, Çeçen və İnquşetiya və Çindəki muxtar vilayətləri kimi buna misal çəkmək olar. 3-Ölkə xaricində olan siyasi nahiyələr Bu kimi nahiyələr bir neçə müstəqil ölkə və ya siyasi məntəqələr və ya müştərək hədəf və amala malik olan ümumi və xüsusi qruplaşmalar təşkil edir. BMT və iki ümumi siyasi təşkilat olan EKOA və Avropa Polad və Daşkömür Birliyi ixtisas birliklərini təşkil edir. Ölkəxarici siyasi məntəqələr coğrafi və ərazi bölgü baxımından bir neçə hissəyə bölünür: 1)Məntəqə - EKO, İran körfəzinin Həmkarlıq Şurası, Sakit Okean, Şimal-cənub dəhliz təşkilatları kimi. 2)Qitə - Avropa birliyi və Afrika birlik təşkilatı kimi. 3)Qitəxarici - İslam Konfransı kimi. 4)Ümumdünya - BMT və onun tabeliyində olan Yuniko, Yunisef, EKAO və sair təşkilatlar kimi. 5)Siyasi təşkilatların meydana gəlməsinə səbəb olan meyarlar; Hər bir siyasi təşkilatın meydana gəlməsi üçün bir və ya bir neçə əsas şərt lazımdır və bu meyarlar aşağıdakılardan ibarətdir: 1)Müəyyən təbii sərhədlər və vahid coğrafi fəza 1 (ərazi)” 2)Təcrübələrlə birgə qədim tarixə və müştərək tarixi əfsanələrə yiyələnmək” 3)Müştərək ağrı-acılar və olunan təhdidlər; 4)İctimai quruluş, irq və müştərək insani xüsusiyyətlər - qövmiyyət; 5)Din, dil, əlifba, musiqi, adət-ənənələr kimi müştərək mədəni xüsusiyyətlər” 1 Topoqrafiya Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|