Ijtimoiy- gumanitar fanlar kafedrasi

Ikkinchidan, axborot texnologiyalari kompaniyalarda kompyuter tarmoqlarini yaratishga imkon beradi, ular yordamida menejerlar o’rtasida aloqa mavjud, ammo bunday tarmoqni yaratish o’z-o’zidan axborotdan oqilona va samarali foydalanishni kafolatlamaydi.
Uchinchidan, axborot madaniyati turli funsional xizmatlar, bo’limlar va ishchi guruhlar uchun har xil bo’lib, bu axborotni to’plash, tashkil etish, qayta ishlash, tarqatish va ulardan foydalanish jarayonlariga turlicha yondashuvlarni bildiradi. SHu sababli, yagona boshqaruv strategiyasini ishlab chiqishda korporativ axborot madaniyati muhim ahamiyatga ega.
Hozirgi kunda kompaniyalarda axborot madaniyatining to’rt turini uchratish mumkin .
"Axborot madaniyati" tushunchasi ko’plab tarkibiy qismlarni o’z ichiga oladi:

• 
  qidirish madaniyati yangi ma’lumotlar;
  
• 
  o’qish va axborotni idrok etish madaniyati;
  
• 
  ham axborot (kompyuter) texnologiyalari, ham intellektual normallashtirilgan texnikalar (matnlarning aspekt tahlili, kontent tahlili, tasniflash va klaster tahlili va boshqalar) yordamida katta hajmdagi axborotni qayta ishlash qobiliyati;
  
• 
  har qanday faoliyat turida shaxslararo professional muloqotning ahamiyatini tushunish;
  
• 
  aloqa kompetensiyasi darajasini oshirishga intilish;
  
• 
  boshqa odamlarning nuqtai nazari va fikrlariga bag’rikenglikni tarbiyalash;
  

• 
  nafaqat olishga, balki bilim berishga ham tayyorlik;
  
• 
  buning uchun telekommunikatsiya aloqa kanallaridan foydalangan holda qo’shma faoliyat uchun sheriklar topish qobiliyati;
  
• 
  o’z faoliyati natijalarini, shu jumladan maqsadli auditoriyaning tayyorgarlik darajasini hisobga olgan holda aniq va aniq taqdim etish qobiliyati;
  
• 
  intellektual mulk ob’ektlaridan foydalanishni tartibga soluvchi qoidalarni bilish.
  

1990-yillarda. AQSh va G’arbiy yevropa mamlakatlarida axborot savodxonligining bir qancha tushunchalari paydo bo’lgan bo’lib, bu tushunchalar insonning axborotga bo’lgan ehtiyojini aniqlash, uni samarali izlash, baholash va undan foydalanish qobiliyati deb tushuniladi. 2002 yilda IFLA Bosh konferensiyasi va Kengashining 68-sessiyasida Axborot savodxonligi bo’limi tashkil etilishi e’lon qilindi, uning vazifasi turli kutubxonalar va mamlakatlarda rivojlangan axborot savodxonligi standartlarini aniqlash va xalqaro axborot savodxonligini yaratish edi.
Aytish joizki, globallashuv davrida axborotlar oqimi bois yoshlar keng bilimga ega bo’libgina qolmay, tobora kuchayib borayotgan ma’naviy tahdid va xatarlarga duch kelayotganliklari, ularni axborot xurujlaridan asrash borasida katta yoshdagilarning mas’uliyatini oshirish zarur. Mamlakatimizda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jamiyatning turli jabhalariga joriy etish borasida keng ko’lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Ko’rsatilayotgan xizmatlar turi kengayib, sifat jihatidan yangi bosqichga ko’tarilishi natijasida yurtimizda internet tarmog’idan foydalanuvchilar soni tobora oshib bormoqda. Bugungi kunda mamlakatimizda internetdan foydalanuvchilar soni 22 milliondan oshib ketdi. Internetning o’tkazuvchanlik darajasi 4 barobar oshirilib, tarmoqqa ulanish tezligi 2,5 marta ortdi.
Buning natijasida mamlakatimizda aholi, ayniqsa, yoshlarning axborot resurslardan, jumladan, internet tarmog’idan foydalanish imkoniyati kengaymoqda.
Ta’kidlash lozimki, milliy qonunchiligimizda ham yoshlarni nosog’lom axborotlardan himoyalashning mexanizmlari mavjud. Xususan, “O’zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to’g’risida”gi qonunda yoshlar orasida odob-axloqni buzishga, shu jumladan, zo’ravonlikni, hayosizlikni va shafqatsizlikni tashviqot qilishga qaratilgan har qanday xatti-harakatlar man etilishi, “Bola huquqlarining kafolatlari to’g’risida”gi qonunda pornografiya, shafqatsizlik va zo’ravonlikni namoyish etuvchi, inson qadr-qimmatini tahqirlovchi, bolalarga zararli ta’sir ko’rsatuvchi va huquqbuzarliklar sodir etilishiga sabab bo’luvchi ommaviy axborot vositalaridan foydalanish, adabiyotlarni tarqatish hamda filmlarni namoyish etish taqiqlanishi belgilab qo’yilgan. Umuman, bugun axborot makonidagi real voqelikdan kelib chiqib, keng jamoatchilikning manfaatlarini ro’yobga chiqarish maqsadida yoshlarimizni nosog’lom axborotlardan himoyalash masalasini tartibga soluvchi huquqiy mexanizmlarni yanada takomillashtirish dolzarb masalaga aylanmoqda. Qolaversa, sohaga doir qonun hujjatlarining joylarda samarali ijro etilishi ustidan parlament va jamoatchilik nazoratini o’rnatishimiz talab etiladi.
Dunyoda kechayotgan murakkab jarayonlar barchamizdan yoshlar tarbiyasiga yanada e’tiborliroq bo’lishni taqozo etmoqda. Bu jarayonlar mamlakatimiz kelajagi sog’lom va har tomonlama uyg’un rivojlangan yoshlar qo’lida ekanligi ilgari surgan edi. Shunday ekan, biz o’sib kelayotgan yosh avlodni har tomonlama, shu jumladan, ma’nan sog’lom bo’lib voyaga yetishlari uchun qayg’uramiz. Dasturimizda nazarda tutilganidek, dunyoning turli mintaqalarida ziddiyatlar, beqarorlik kuchaygan, ixtiloflar davom etayotgan bir sharoitda biz yoshlarimizni, o’z farzandlarimizni internetning zararli ta’sirlaridan himoya qilishimiz zarur. Buning uchun, eng avvalo, ta’lim tizimida ular bilan muntazam targ’ibot-tashviqot ishlarini olib borishimiz va bu ishlarni tashkil etishda ommaviy axborot vositalaridan keng foydalanishimiz lozim.
Bunda tarbiyaviy va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tashkil etishda yoshlarning istak va xohishlarini inobatga olish, unda har qanday zo’rlik va majburlovlardan voz kechish, yoshlarning asosiy qiziqishi va faoliyat doirasini tashkil etayotgan turli xil sohalarni tarbiya jarayonida to’liq qamrab olish, bunda, axborotli texnologiyalar (ommaviy axborot vositalari – gazeta, jurnal, radio, televideniye va internet) xizmatidan foydalanishni keng yo’lga qo’yish, milliy qadriyatlarimizni o’zida aks ettiradigan internet saytlari, multimedia va roliklarni ko’paytirishdan iborat. Yoshlar ongiga ijobiy ta’sir etuvchi sport, musiqa va kino san’atining tarbiyaviy imkoniyatlaridan samarali foydalanish lozim. Axborot savodxonligi standarti. Ushbu standartga muvofiq, axborot savodxonligi "aniq bir vazifani bajarish yoki muammoni hal qilish uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni to’g’ri aniqlash uchun zarur bo’lgan bilim va ko’nikmalarning mavjudligi; ma’lumotlarni samarali izlash; uni tashkil qilish va qayta tashkil etish; ma’lumotlarni sharhlash va tahlil qilish" deb tushuniladi. topilgan va olingan (masalan, Internetdan yuklab olingandan so’ng), axborotning to’g’riligi va ishonchliligini, shu jumladan, olingan ma’lumotlardan foydalanishning axloqiy me’yorlari va qoidalariga muvofiqligini baholash; kerak bo’lganda tahlil qilish va sharhlash natijalarini boshqalarga topshirish va taqdim etish; ma’lum harakatlarni amalga oshirish va ma’lum natijalarga erishish uchun ma’lumotlardan keyingi foydalanish. Axborot savodxonligining bir qator tegishli tushunchalari mashhur va maxsus adabiyotlarda, jumladan, kompyuter savodxonligi, media savodxonligi va axborot kompetensiyasida keng qo’llaniladi.
"Axborot savodxonligi" va "axborot madaniyati" tushunchalarini solishtirish ularning sezilarli o’xshashligini ko’rsatadi. Ularning ikkalasi ham inson va axborot o’rtasidagi o’zaro ta’sirning murakkab, ko’p bosqichli va ko’p o’lchovli hodisasini tavsiflaydi. Ikkala tushunchaning tarkibida ham ko’plab komponentlar ajralib turadi: ma’lumotni qidirish, topilgan ma’lumot manbalarini tahlil qilish va tanqidiy baholash qobiliyatidan ta’lim, kasbiy yoki boshqa faoliyatda yuzaga keladigan turli muammolarni hal qilish uchun ulardan ijodiy foydalanishgacha. Shu bilan birga, shaxsiy axborot madaniyati tushunchasi axborot savodxonligi tushunchasidan kengroqdir. Axborot savodxonligidan farqli o’laroq, u axborot dunyoqarashi kabi tarkibiy qismni o’z ichiga oladi, bu esa shaxsni maxsus axborot ta’limiga bo’lgan ehtiyoj uchun majburiy motivatsiyani nazarda tutadi. Rossiyada ishlab chiqilayotgan axborot madaniyatini shakllantirish konsepsiyasi va umuman axborot savodxonligining xalqaro konsepsiyasi o’rtasidagi farqlar fundamental xususiyatga ega emas; ular faqat rus olimlari va amaliyotchilarining xalqaro nazariya va amaliyot yutuqlarini milliy madaniyat va ta’lim an’analari, Rossiya kutubxonalari va ta’lim muassasalari tajribasi bilan uyg’unlashtirish istagini aks ettiradi.

• 
  axborotga bo’lgan ehtiyojni etarli darajada shakllantirish qobiliyati;
  
• 
  axborot resurslarining butun majmuasida kerakli ma’lumotlarni samarali izlash;
  
• 
  axborotni qayta ishlash va sifat jihatidan yangisini yaratish;
  
• 
  individual ma’lumotlarni qidirish tizimlarini saqlash;
  
• 
  ma’lumotlarni adekvat tanlash va baholash;
  
• 
  muloqot qilish qobiliyati va kompyuter savodxonligi.
  

Yuqorida aytilganlarning barchasi axborotning jamiyatdagi rolini bilish, axborot muhiti qonuniyatlarini bilish va undagi o’rnini tushunish, yangi axborot texnologiyalariga ega bo’lishga asoslanishi kerak.
1990-yillarda. AQSh va G’arbiy Yevropa mamlakatlarida axborot savodxonligining bir qancha tushunchalari paydo bo’lgan bo’lib, bu tushunchalar insonning axborotga bo’lgan ehtiyojini aniqlash, uni samarali izlash, baholash va undan foydalanish qobiliyati deb tushuniladi. 2002 yilda IFLA Bosh konferensiyasi va Kengashining 68-sessiyasida Axborot savodxonligi bo’limi tashkil etilishi e’lon qilindi, uning vazifasi turli kutubxonalar va mamlakatlarda rivojlangan axborot savodxonligi standartlarini aniqlash va xalqaro axborot savodxonligini yaratish edi. axborot savodxonligi standarti.
IFLA – bu Kutubxona assotsiatsiyalari va muassasalarining xalqaro federatsiyasi (IFLA: The International Federation of Library Associations and Institutions) hisoblanib, kutubxonalar, axborot xizmatlari va ularning foydalanuvchilari bilan qiziqqan kutubxonachilik sohasidagi yetakchi tashkilotdir. IFLA tarixiga nazar soladigan bo‘lsak, ushbu xalqaro tashkilot 1927-yil Shotlandiyaning Edinburg shahrida tashkil etilgan. Hozirda esa dunyoning 140 dan ortiq mamlakatida 1400 a’zolariga ega.
IFLA mustaqil, xalqaro, nodavlat-notijorat tashkilot bo‘lib, uning maqsadi quyidagilardan iborat:
Kutubxona va axborot xizmatlarini rivojlantirish, kutubxona faoliyatini yanada kengaytirish;
Yaxshi kutubxonalar va axborot xizmatlarini ahamiyatini anglab yetilishini, keng miqyosda tarqalishini ta’minlash;
Milliy va xalqaro uyushma vakillari va tashkilot a’zolari uchrashuv va saylovlarda ovoz berish hamda IFLA prezidentligi uchun nomzodlarni ko‘rsatish yoki saylash huquqiga ega. Kutubxona va informatika sohasidagi amaliyotchilar sherik sifatida tashkilotga qo‘shilishlari mumkin. Garchi bu shaxslar saylov huquqiga ega bo‘lmasa-da, IFLAning faoliyatiga, qo‘mitaga xizmat qilish va kasbga doir dasturlarda hamkorlik qilish bilan katta hissa qo‘shishadi. Agar sizda ham ko‘ngilli ravishda ishlash xohishi bo‘lsa, IFLA Membership sahifasi orqali qanday qilib uyushmaga qo‘shilish haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishingiz mumkin.
Uyushma 25 dan ortiq axborot industriyasi bilan birgalikda hamkorlik qilib keladi. Hamkorlar moliyaviy yordami berish orqali o‘zlarining mahsulot va xizmatlarini dunyo bo‘ylab tarqalgan IFLA ning a’zolariga taklif etish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Uyushma hozirgi kunga qadar ko‘plab tashkilotlar bilan o‘zaro axborot almashish va birgalikda muammolarni hal etish maqsadida aloqalar o‘rnatib kelmoqda. Xususan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti (UNESCO), Xalqaro Uyushmalar Kengashi (ISCU), Jahon Intelektual Mulk Tashkiloti (WIPO), Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO), shuningdek, 1999-yildan buyon Jahon Savdo Tashkiloti (WPO) bilan hamkorlik qilib kelmoqda. Shu bilan birga, Xalqaro Nashriyotlar uyushmasi (IPA), Xalqaro Arxivlar kengashi (ICA), Xalqaro Muzeylar kengashi (ICOM) va Xalqaro Tarixiy yodgorliklar, saytlar kengashi (ICOMOS) uyushmalariga a’zo bo‘lgan.
Konfrensiyalar har yili dunyoning turli shaharlarida Avgust yoki Sentabr boshlarida o‘tkaziladi. Uch mingdan ziyod delegatsiyalar tajriba almashish, kasbiy muammolar bo‘yicha suhbatlashish, axborot sanoatida bo‘layotgan yangiliklardan xabardor bo‘lish va mezbon davlat madaniyatini o‘rganish maqsadida dunyoning turli chekkalaridan kelishadi.