O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
FARG'ONA DAVLAT UNIVERSITETI
“IJTIMOIY GUMANITAR FANLAR” KAFEDRASI
“BIZNESGA KIRISH” fanidan
MUSTAQIL ISH
MAVZU:
BIZNESDA REKLAMA FAOLIYATINI TASHKIL
ETISH
Bajardi: 20-1
15
guruh talabasi
Umarov
a
Sh.
Tekshirdi: _______________________
Farg‘ona - 2023
Biznesda reklama faoliyatini tashkil etish
Reja
1.
Reklama tushunchasi
2.
Biznes va reklama
3.
Reklamani tavsiflovchi xususiyatlar
Reklama yangi mahsulot yaratilganligi to`g`risida iste’molchilarga xabar
berish, mavjud tovar va xizmatlar haqida eslatib o`tish singari muhim vazifalarni
amalga oshiradi. Reklama mijozlarning diqqatini tovarga jalb etish va ularning
qiziqishini saqlashda yuqori samara beradi. Shularni inobatga olib men o`z
izlanishimda “Kogon yog`-ekstraksiya zavodi” OAJning iqtisodiy faoliyatida
reklamaning o`rni va ahamiyatini o`rganishga harakat qildim. “Kogon yog`” OAJ
monopol tashkilot bo`lishiga qaramasdan iste’mol bozorining jadal kengayib
borayotgan bir paytda uning mahsulotlariga ham o`rinbosar yog`-moy mahsulotlari
raqobatchi bo`lishi xavfi mavjud. Bunday holatda korxonani himoyalashda
reklamaning samaradorlik darajasi yuqori. “Kogon yog`-ektraksiya zavodi” OAJ
mahsulotlariga xaridorlar diqqatini jalb etish jarayoni har yili o`tkaziladigan
yarmarkalarda ishtirok etib shartnomalar tuzish yo`li bilan amalga oshiriladi.
Jamiyat mahsulotlari mahalliy ro`znoma, jurnallar va televideniya roliklari orqali
reklama qilinadi. “Kogon yog`” OAJda ishlab chiqarilgan mahsulotlar Respublika
xom ashyo birjasi orqali sotiladi va ularning sifati doimiy ravishda jamiyat
laboratoriyalarida mutaxassislar tomonidan tekshirib boriladi. Bizning jamoa
reklama va biznes yuritishning turli sohalarida yuqori malakaga ega
mutaxassislardan tashkil topgan. Biz O’zbekistondagi reklama bozorini muntazam
kuzatib boramiz: biz nafaqat poytaxt balki viloyat kesimlarida ham reklama
platformalariga ma’lumotlar Reklama (lotincha: reklamo — „qichqirmoq“) —
tovarlarning sifati, ularni sotib olishdan koʻriladigan naf haqidagi axborot;
bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik va jismoniy
shaxslar yoki mahsulot toʻgʻrisida tarqatiladigan maxsus axborot. Reklama
marketingnnng tarkibiy qismi hisoblanib, talab va isteʼmolchilar didining
shakllanishiga taʼsir koʻrsatadi. Reklama korxona imijini yaratish (uzoq davrli
taʼsir koʻrsatish), joriy sotish hajmini koʻpaytirish (qisqa davrli taʼsir koʻrsatish),
haridorlarga nima sotib olishni va uni nima uchun sotib olish zarurligini hal
qilishda yordamlashish va boshqa maqsadlarda olib boriladi. Reklamaning asosiy
vazifasi — xaridorni qiziqtirish, mijoz xaridorlarni yoʻqotmaslik va ularni
kengaytirishga qaratiladi.
Reklamaning paydo boʻlish tarixi juda qadimiy, Yunoniston va Qadimgi
Rimda ogʻzaki va yozma Reklama, hatto tovar belgisi qoʻyib tamgʻalash yoʻli
bilan tovarlar reklama qilinganligi haqida maʼlumotlar bor. Hozirgi shakldagi
reklama ilk marta AQShda paydo boʻlgan. Bu yerda XIX asrning 2-yarmida
birinchi reklama agentliklari faoliyat koʻrsatgan va reklama katta daromad keltira
boshlagan. Dastlab yozma reklama haridorlarni magazin va unda sotiladigan
tovarlardan xabardor qilish vazifasini bajargan. Bu ish taxtalavha yozish va
vitrinalar tashkil etish orqali amalga oshirilgan. Keyinchalik reklama potensial
haridorga nashrlar orqali murojaat shakliga aylandi — afishalar, kitoblar, jurnallar,
gazetalarda axborotreklama eʼlonlari paydo boʻldi. Reklama ishiga ommaviy
axborot vositalari (matbuot, radio, televideniye, kino) jalb etildi.
Reklama bir necha vazifani bajaradi:
1) tovarlar va xizmatlar isteʼmolchilarini xabardor qilish, maʼlumot berish
vazifasi — reklama eʼlonlarida tovar va xizmatlarning sifati, ishonchliligi, ularni
qoʻllash sohalari, ishlab chiqaruvchilari va sotib olish yoʻllari haqida maʼlumot
beriladi;
2) ishontiruvchi reklama — mavjud tovarga isteʼmolchi va haridorlarlarning
moyilligini oshirishga xizmat qiladi;
3)eslatuvchi reklama — mavjud, ammo bir qadar unutilgan talabni,
haridorlarning oʻzlari uchun maʼlum boʻlgan tovarlarga munosabatni
kengaytirishda muhim oʻrinda turadi.
Bunday reklama davriy yangilanib turadigan va mavsumiy tovarlar uchun
qoʻllaniladi. Har bir firma oʻz reklamasining faoliyatini reklama agentlarini yollash
yoki reklama xizmatini tuzish yoki maxsus reklama agentliklari xizmatlaridan
foydalanish asosida amalga oshiradi. Reklamaning samaradorligi koʻp jihatdan
talabni oʻrganishni tashkil qilishga bogʻliq boʻlib, haridorlar doirasini aniqlash va
ularga taʼsir oʻtkazish usullariga yordam beradi. Hozirgi davrda reklama matbuot,
radio, televideniye orqali olib boriladi, maxsus reklama filmlari namoyish etiladi.
Reklama qilish maqsadida plakat, buklet, tovar kataloglari kurkam qilib chiqariladi
va tarqatiladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida reklama xizmatlarining ahamiyati kuchayib,
muomala harajatida reklama harajatlarining hissasi ortib boradi. Reklama
tadbirkorlikning alohida bir tarmogʻiga aylanadi va reklama maxsus qoidalar va
qonunlarga muvofiq tashkil etiladi. Qonuniylik, aniqlilik, ishonchlilik, reklamadan
foydalanuvchiga zarar, shuningdek, maʼnaviy zarar yetkazmaydigan shakllar va
vositalardan foydalanish Reklamaga doir asosiy talablardir. Oʻzbekistonda reklama
tayyorlash va tarqatish bilan bogʻliq munosabatlar Oʻzbekiston Respublikasining
„Reklama toʻgʻrisida“ (1998-yil 25-dekabr) qonuni va Oʻzbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining karorlari bilan tartibga solinadi. Ushbu konunga koʻra,
isteʼmolchilarni chalgʻitadigan yolgon yoki noaniq maʼlumotlarni reklama
vositasida tarqatish, shuningdek, ayrim tovarlar yoki faoliyat sohalarini reklama
qilish qonun yoʻli bilan taqiqlanadi (yana qarang Marketing). Mamlakatimiz
taraqqiyotining hozirgi bosqichi (so‘nggi 5 yil) jamiyat hayotining barcha
jabhalarida jadallik va sifat o‘zgarishlari bilan ajralib turadi. Radikallashuv va
yangilanish jarayoni istisnosiz barcha siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy institutlarga
ta'sir ko'rsatdi. Mamlakat xalq xo‘jaligining bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida,
ko‘pgina ishlab chiqarish korxonalari, birlashmalar, kontsernlar va boshqa
tashkilotlar mustaqillikka erishgan davrda ularning bunday iqtisodiy sharoitda
normal faoliyat ko‘rsatishi yaxshi tashkil etilgan yaxlit marketing faoliyatisiz
deyarli mumkin emas. marketing faoliyati majmuasi, iste'molchiga ma'lumot
berishning bir turi.
To'g'ri tashkil etilganda, reklama juda samarali bo'ladi va mahsulotning tez,
uzluksiz sotilishiga yordam beradi. Shu bilan birga, korxonalarning aylanma
mablag‘larini qaytarish jadallashtirilmoqda, mahsulot ishlab chiqaruvchilar va
xaridorlari va iste’molchilari o‘rtasida ishbilarmonlik aloqalari o‘rnatilmoqda,
talab oshib, taklifdan oshib bormoqda, bu esa, o‘z navbatida, ishlab chiqarishni
kengaytirish va samaradorligini oshirish uchun ob’ektiv asos bo‘lmoqda. iqtisodiy
faoliyat.
Mahsulotlarni reklama qilish injiqlik emas. U iqtisodiyotning tabiiy quroli va
bozor
tizimining
muhim
tartibga
soluvchisi
hisoblanadi.
Iqtisodiyotni
intensivlashtirish, bozor tamoyillarini mustahkamlash, ijtimoiy muammolarni
zudlik bilan hal etish, mahsulot sifatini oshirish va turlarini kengaytirish bo‘yicha
qabul qilingan yo‘nalish reklama sohasida ham aniq vazifalarni belgilab berdi.
targ'ibot tadbirlari majmuasini tashkil etish. Samarali reklama tadbirlari
kompleksini tashkil etish juda murakkab vazifa bo'lib, uni amalga oshirish
korxonalarning savdo, marketing yoki maxsus reklama bo'limlari malakali
mutaxassislarining aniq va yaxshi muvofiqlashtirilgan ishini talab qiladi.
Xorijiy davlatlarning reklama sohasidagi boy tajribasidan kelib chiqib shuni
aytish mumkinki, reklama o‘ziga xos fan bo‘lib, uning o‘ziga xos qoida va
qonuniyatlari mavjud. Bu fan korxonaning iqtisodiy muammolarini hal qilish
uchun psixologiya, sotsiologiya va bozor tadqiqotlari bilimlaridan foydalanadi.
Muayyan maishiy sharoitda reklamadan maksimal foyda olish faqat ushbu fanni
chuqur o'rganib, o'zlashtirgan taqdirdagina mumkin.
Umuman olganda, reklama so'zining o'zi lotincha "reclamo" (baqirdi) va
"reclamare" (javob berish, talab qilish) fe'llaridan kelib chiqqan. Reklama juda
keng va ko'p qirrali tushuncha bo'lganligi uchun jahon amaliyotida uni turlicha
tavsiflovchi ta'riflar ko'p.
Shunday qilib, bir oz eskirgan, zamonaviy siyosiy tushunchalarga ko'ra,
Buyuk
Sovet
Entsiklopediyasi
reklamani:
sotish
maqsadida
tovarlarni
ommalashtirish, talabni shakllantirish, iste'molchilarni tovarlarning sifati,
xususiyatlari va sotish joyi bilan tanishtirish, imkoniyatlarini tushuntirish deb
hisoblaydi. ulardan foydalanish.
90-yillarda nashr etilgan materiallarda reklama quyidagicha ta'riflanadi:
- tovarlarga bo'lgan talabni yaratish maqsadida ularning iste'mol xususiyatlari
va xizmatlar turlari to'g'risidagi ma'lumotlar.
1) - odamlarni marketing maqsadiga xizmat qiladigan muayyan xatti-
harakatlarga undashga qaratilgan muloqotning maxsus shakli.
2) - iqtisodiyotning axborot mexanizmi.
3) - ma'lum homiy nomidan g'oyalar, tovarlar yoki xizmatlarni shaxsiy
bo'lmagan tarzda taqdim etish va targ'ib qilishning har qanday pullik shakli.
4) - ishlab chiqaruvchiga o'z tovarlarini, xizmatlarini foydali sotishga va
xaridorga ularni foydali sotib olishga yordam beradigan ma'lumotlar.
Reklama ko'p maqsadlarga ega. Tashkilotning uzoq muddatli imidjini
shakllantirish (nufuzli reklama), ma'lum bir tovar mahsulotini uzoq muddatli
ta'kidlash uchun (brend reklamasi), sotuv, xizmat yoki tadbir to'g'risidagi
ma'lumotlarni tarqatish (tasniflangan reklama), e'lon qilish uchun ishlatiladi.
chegirmali narxda sotish (reklama). - ma sotish), va muayyan g'oyani himoya
qilish uchun (tushuntirish va targ'ibot reklama).
Reklama har qanday tashviqot, ma'lumot, ishontirish (bozor ichida),
ko'rgazma tadbirlari, tijorat seminarlari, qadoqlash, bosma mahsulotlar
(broshyuralar, kataloglar, plakatlar va boshqalar), suvenirlarni tarqatish, kuponlar
va savdo faoliyatini rag'batlantirishning boshqa usullarini o'z ichiga olishi mumkin.
Reklama sotuvchiga o'z xabarini qayta-qayta takrorlash imkonini beruvchi
ishontirish vositasidir. Shu bilan birga, u xaridorga turli raqobatchilarning
murojaatlarini olish va solishtirish imkonini beradi. Keng miqyosdagi reklama
sotuvchining mashhurligi va farovonligining o'ziga xos ijobiy dalilidir. Turi,
tovushi va rangidan mohirona foydalanish orqali reklama kompaniya va uning
mahsulotlarini jozibali, ta'sirli taqdim etish imkoniyatlarini ochadi.
Bir tomondan, reklama mahsulotning uzoq muddatli barqaror imidjini
yaratish uchun (masalan, Coca-Cola mahsuloti), ikkinchi tomondan, tez sotilishini
rag'batlantirish uchun ishlatilishi mumkin. Reklama - o'xshash ehtiyojlarga ega
bo'lgan ko'plab jug'rofiy jihatdan tarqalgan mijozlarga erishishning samarali
usuli.Reklama ba'zi odamlarning ishlab chiqarilgan brendlar yoki ko'rsatilayotgan
xizmatlar to'g'risida ma'lum ma'lumotlarni boshqalarga etkazishga bo'lgan tabiiy
ehtiyojidan kelib chiqqan. Bundan biz reklama juda uzoq vaqt oldin paydo bo'lgan
deb taxmin qilishimiz mumkin.
Darhaqiqat, reklamaning eng qadimiy namunalaridan biri Qohira arxeologiya
muzeyida saqlangan, taxminan quyidagicha: "Men, Krit orolidagi Rhinos, tushlarni
talqin qilaman" degan yozuvga ega toshni ko'rib chiqish mumkin. Ushbu
eksponatning yoshi 2,5 ming yil deb belgilangan. Boshqa qadimiy reklamalar ham
bor, xususan: ierogliflarda qul sotish haqidagi e'lon yozilgan qadimgi Misr papirus;
Qadimgi hunarmandlarning ko'plab belgilari va muhrlari zamonaviy tovar
belgilarining asl prototiplari va boshqalar.
Tarixiy hujjatlarda o'rta asr shaharlarida gavjum joylarda turli ishlab
chiqaruvchilarning tovarlarini maqtagan jarchilar gildiya uyushmalari bo'lganligi
haqida ma'lumotlar mavjud. Uyg'onish davrida esa tipografik usulda tayyorlangan
bosma reklama materiallaridan foydalanish bilan bog'liq bo'lgan reklamaning
haqiqiy gullab-yashnashi boshlandi (15-asr boshlari).
Kapitalizm rivojlanib, mustahkamlanib borar ekan, reklama asta-sekin alohida
sanoatga – konsernlar, korporatsiyalar, korxona va firmalar manfaatlariga xizmat
qiluvchi va ular tomonidan bozorlarni zabt etish va maksimal foyda olishning
asosiy vositasi sifatida foydalaniladigan ulkan tarmoqqa aylanadi.
Shunday
qilib,
19-asrda
reklama
barcha
rivojlangan
kapitalistik
mamlakatlarda zamonaviy turmush tarzining organik qismiga aylandi. Shuni
ta'kidlash kerakki, Rossiyada reklama biznesi rivojlangan va gullab-yashnagan. 10-
11-asrlarda rus savdogarlari o'z tovarlarini reklama qilishning turli usullariga
murojaat qilishdi: maxsus yollangan barkerlar do'kon tashqarisida turib, she'rlar,
kulgili mish-mishlar va hazillardan foydalangan holda tovarlarni baland ovozda
maqtashdi.
19-asr oxirida Rossiyada bosma reklama jadal rivojlandi, gazeta va
jurnallarda reklama ham jadal rivojlandi. Maxsus reklama jurnallari "Savdo, savdo
va hayot" (Sankt-Peterburg), "Komissar" (Moskva), "Buyer's Sputnik" (Nijniy
Novgorod) gazetalari va boshqalar nashr etiladi. 1897 yilda Sankt-Peterburgda
Butunjahon savdo plakatlari ko'rgazmasi bo'lib o'tdi, unda turli mamlakatlardan
kelgan reklamachilarning 700 dan ortiq ishlari, shu jumladan rus chizmachilarining
ishlari namoyish etildi.
Inqilobdan
keyin
yangi
ijtimoiy-iqtisodiy
munosabatlar
sharoitida
reklamaning vazifalari tubdan o'zgardi. “Reklamaga davlat monopoliyasi
toʻgʻrisida”gi farmon va barcha xususiy reklama obʼyektlarini musodara qilish
toʻgʻrisida farmon chiqarildi. Endi reklama proletariat diktaturasining iqtisodiy
bazasini mustahkamlashga va sotsialistik iqtisodiyotni mustahkamlash uchun
sharoit yaratishga xizmat qildi.
Xulosa
Umuman olganda, reklama so'zining o'zi lotincha "reclamo" (baqirdi) va
"reclamare" (javob berish, talab qilish) fe'llaridan kelib chiqqan. Reklama juda
keng va ko'p qirrali tushuncha bo'lganligi uchun jahon amaliyotida uni turlicha
tavsiflovchi ta'riflar ko'p.
Shunday qilib, bir oz eskirgan, zamonaviy siyosiy tushunchalarga ko'ra,
Buyuk
Sovet
Entsiklopediyasi
reklamani:
sotish
maqsadida
tovarlarni
ommalashtirish, talabni shakllantirish, iste'molchilarni tovarlarning sifati,
xususiyatlari va sotish joyi bilan tanishtirish, imkoniyatlarini tushuntirish deb
hisoblaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Charles К. Alexander Matthew N.O. Sadiku “Fundamentals of Electric
Circuits” NEW YORK, 2014.-458 p
2. John Bird. "Electrical and Electronic Principles and Technology"
LONDON AND NEW YORK, 2014.-455 p
3. Каримов A.C. Электротехниканинг назарий асослари. Дарслик. -Т.:
Укитувчи, 2003. - 422 б.
4. Рашидов И.Р., Aбидов K.F., Колесников И.К. Электротехниканинг
назарий асослари 1. II. III кисмлар (Маъруза матинлари туплами), ТДТУ,
2002. - 250 6.
5. Amirov S.F.. Yoqubov M.S., Jabborov N.G. Elektrotexnikaning nazariy
asoslari.I-III qismlar. Toshkent; 2007,- 426 b. 6. Amirov S.F., Yaqubov M.S.,
Jabborov N.G'., Sattorov X.A., Balg’ayev N.E. Elektrotexnikaning nazariy
asoslaridan masalalar to’plami.-T.: Adabiyot uchqunlari, 2015. -420 b.
Dostları ilə paylaş: |