İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
99 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Hindistanýn bir bölümünü ele geçirdiler. Ýskenderin yenilmez ordularýnýn ilerleyiþi, ancak, Orta As- yada, bugünkü Sovyetler Birliði topraklarý üzerinde, yerel kabileler tarafýndan durduruldu. Askerî üstünlük ya da büyük askerin dehasý, Yunan-Maked- onya birliðinin baþarýsýný açýklayan tek neden deðildir. Baþta gelen neden, Perslerin boyunduruk altýna aldýðý ve Pers aristokrasisi hesa- býna savaþmak istemeyen birçok kabile ve halklarýn hoþnutsuzlu- ðuydu. Çok kez, bu kabile ve halklar bile, Ýskenderin ordusuna yardým ediyorlardý. Öte yandan, sýnýf egemenliðini elinde tutmak kaygýsýnda olan yerel aristokrasi de, fatihlerle, kendi isteðiyle uyuþup anlaþýyordu. [sayfa 114] Ýskender, Babili, boyutlarý bakýmýndan tarihte daha önce eþi görülmemiþ büyüklükteki koskoca devletinin baþkenti yaptý. Siteler Sistemi Ýle Doðu Despotizmleri Rejiminin Sentezi Yunan-Makedonya-Helen Devletleri Yunan-Makedonyalýlar, Asya ve Kuzey Afrika ülkelerinde Yu- nan uygarlýðýnýn gerçekleþtirmelerini yaydýlar, öte yandan kendileri de Doðu halklarýnýn kuvvetli etkisi altýnda kaldýlar. Yunan dünyasý ile Doðu dünyasý arasýnda daha MÖ 2. binyýl- larýndan beri kurulmuþ olan iliþkiler, artýk iktisadî, toplumsal, siya- sal, ideolojik vb. gibi çeþitli alanlara yayýlýyordu. Yunan dünyasý ile Asya ve Afrikanýn eski monarþilerinin bu karþýlýklý etkileri, içice gir- meleri, birbirlerini zenginleþtirmeleri, özet olarak, helenizm kavra- mýný belirler. Bu terim, genellikle Büyük Ýskenderin fetihleri çaðýný ve Roma fetihlerine deðin süren helenistik devletlerin geliþme dö- nemini belirtir. Yunan-Makedonyalýlar gittikleri yerlere, kökleþen siteler si- stemini de götürdüler. Ama Doðuda, site, baðýmsýz köleci bir cum- huriyet olmadý. Bazý ayrýcalýklara sahip olmakla Birlikte, hükümdar (monark) tarafýndan denetlenen bir kent oldu. Bir yandan, siteler sistemi, oldukça dar bir ilaný kaplýyordu. Hora topraklarýnýn büyük bir bölümü üzerinde, köleci despotizm düzeni egemendi. Hora, kýrlýk elleri ve ayrýcalýklardan yararlanmayan kentleri içine alýyordu. Öte yandan, Ýskender tarafýndan ele geçirilen devletlerde, köleliðin eski biçimleri ile Asyada varlýðýný sürdürmüþ olan daha ilkel biçim- 100 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum leri birbirine karýþýyorlardý. Fatihlerin ardýsýra giden Yunan ve Make- donya zanaatçýlarý, kendi deneyimlerini ve sanatlarýný da birlikte götürdüler ve karþýlýðýnda Doðulu meslektaþlarýnýn sanatlarýný öð- lendiler. Zanaatçýlýðýn geliþmesiyle birlikte, ürünlerin deðiþmesinde [sayfa 115] ve ticarette bir artýþ görüldü. Yunan-Makedonyalýlar ile Asya ve Afrika halklarý arasýnda geliþen iliþkiler, yerel aristokrasi ile yeni gelenler arasýnda dereceli bir kaynaþmanýn oluþmasýna yardým etti; helen terimi etnik (ýrkî-kavmî) karakterini yitirdi ve bir sýnýf anla- mý kazandý. Her aristokrat, milliyetinden baðýmsýz olarak, bir he- lendi. Ýlk bakýþta, Ýskenderin býraktýðý koskoca imparatorluk sað- lam gibi görünür. Ama, köleler ile efendiler arasýndaki, yenenler ile yenilenler arasýndaki, siteler ile hora arasýndaki, köle sahiplerinin çeþitli gruplarý arasýndaki çeliþkiler ve özellikle ekonomik birliðin bulunmayýþý, bu imparatorluðu kýsa ömürlü, geçici bir varlýk haline getiriyordu. 323 yazýnda, bu büyük baþkomutan kendi yerine birini seç- meye zaman bulamadan öldü. Koskoca imparatorluk, önem baký- mýndan birbirinden farklý bir sürü baðýmsýz krallýklara bölündü; bu krallýklarýn baðrýnda az önce söylediðimiz çeliþkiler aðýrlaþmaya ve þiddetlenmeye devam ediyordu. 2. ÝDEOLOJÝ VE KÜLTÜR Köleci iliþkiler kurulup geliþtikçe, eski Yunanda, özel bir ideo- loji oluþuyordu. Bu, bazý dinsel ve felsefî görüþlerden yararlanarak, kendi egemenliklerini sürdürmek isteyen köle sahiplerinin ideoloji- si oldu. Köle sahiplerinin egemen sýnýfý arasýnda ortaya çýkan to- plumsal ve siyasal çatýþmalar çeþitli felsefî anlayýþlar arasýndaki savaþýmda yansýyordu. Yunan halkýnýn göz kamaþtýrýcý gerçekleþtirmeleri, kültürde, özellikle Avrupa kültüründe çok büyük bir rol oynadý. Ege Uygarlýðý Denilen Girit-Miken Uygarlýðý Eski Yunanýn zengin kültürü, kökenlerini, MÖ 3. ve 2. binyýl- larýnýn eski köleci toplumlarýnýn kültüründen, Miken, [sayfa 116] Kara Yunanistaný, Girit, Ege Denizi adalarý ve Batý Küçük Asya (Truva) 101 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum kültüründen alýr. Girit-Miken ya da Ege uygarlýðý denen uygarlýk, sonraki kuþaklar tarafýndan benimsendi, yeniden canlandýrýldý ve zenginleþtirildi. Yunan edebiyatýnýn ilk örnekleri, MÖ 2. binyýllarýna uzanýr. Eski dünyanýn mimarlýk ve plastik sanatlarý (çok renkli sera- mik ve yaðlýboya duvar resmi), doðuþlarýný, Ege uygarlýðýna borçlu- dur. Müzik ve þiir hakkýnda da, ayný þey söylenebilir. Arkeolojik kazýlar, Giritlilerin, Mikende oturan Aþenlerin ve Truvalýlarýn yaptý- klarý büyük saraylarý, heybetli kaleleri, yollarý, sulama tesislerini ortaya çýkarmaktadýr. Bu kazýlarda, süslü kakmalarla iþlenmiþ silahlar, al- týn ve gümüþ mücevherler ve avadanlýklar bulunmaktadýr. Homeros Toplumunun Kültürü Homerosun ilyada ve Odiseus destanlarý, antikçaðýn baþ ya- pýtlarýdýr. Homeros, kendisinden önce halk ozanlarý tarafýndan yaratýlmýþ olan türküleri derledi ve yeniden canlandýrdý. Baþlangýçta sözlü yapýtlar olan ve 6. yüzyýldan baþlayarak Atinada kaleme al- man Homerosun þiirleri, MÖ 11 -8. yüzyýllarda, Ege Denizi havzasýn- da, ilkel topluluk evresinde bulunan kabilelerin büyük akýný sonunda yýkýlan, daha eski köleci devletlerin kalýntýlarý üzerinde kurulmuþ Yunan toplumunun anýtýdýr. Bu yapýtlarda yansýlanan genç Yunan toplumu, homerik toplum adýný almýþtýr. 19. yüzyýlýn Rus eleþtirmeni V. Bielinskinin benzetmesine göre, Homerosun sanat dehasý, iþlenmemiþ efsane ve halk türküleri filizlerinin içinden geçerek, iþlenmiþ altýn biçiminde aktýðý bir yüksek fýrýn oldu. Yunan Mitolojisi Homerosun þiirlerinde ve eski Yunanýn öteki manzum yapý- tlarýnda, somut yaþamý yansýtan gerçekçi konular, efsanelerle [sayfa 117] içice giriyordu. Yunan efsaneleri, kökenlerini, ilkel topluluk dö- nemindeki Ege Denizi havzasý sakinlerinin dinsel betimlemele- rinden alýr. Ama, Yunan mitolojisi, bunlarýn tek mirasçýsý olmadý. Eski halklarýnýn dinsel anlayýþlarý, eski Yunan folkloruna, daha son- ra edebiyat ve sanatýna damgasýný vurdu. Dine benzeyiþ bakýmýn- dan, mitoloji, doðanýn çevrelediði ilkel insanlarýn ve insan yaþamýnýn gerçeksiz betimlemesi idi. Bu, suyun, havanýn, ateþin ve topraðýn Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|