İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ

MONAR 
CHY3D 
EFCIK 
LPOST 
UVWXX
 
 
Şəkil 8. Pleyfeyer şifrələnməsi üçün kod çərçivəsi   
 

---

 
İNFORMASİYA   TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
 
 
 
________________________ 68 ____________________________ 
 
İlkin mətn biqramma bölünür. Əgər açıq mətndə iki eyni 
hərf  bir  biqramm  əmələ  gətirirsə,  onda  onlar  arasında  X 
simvolu  qoyulur  (məsələn,  BALLOON  BALXLOON  kimi 
şifrələnir). 
Əgər  biqramm  bir  sətirdən  (sütundan)  ibarətdirsə,  onda 
dövrü  yerdəyişməni  nəzərə  almaqla  onlar  birinci  (aşağıdakı) 
qonşu sətir ilə yerlərini dəyişirlər. Nümunədə OR NM kimi, OP 
isə HV kimi şifrələnir. 
Əgər biqrammın hərfləri müxtəlif sətirlərdə və sütunlarda 
yerləşirlərsə,  onda  hər  bir  hərf  cütlüyü  sətirin  və  sütunun 
kəsişdiyi hücrədə yerləşən ikinci hərf ilə əvəz olunur. Məsələn, 
BE CI kimi, OS isə AP kimi şifrələnir. 
Deməli,  INFORMATION  sözü  GAPHMORSFAAW  kmi 
şifrələnəcək. 
Carı şifrə ilkin mətnin statistik xüsusiyyətini saxlayır, yəni 
tezlik  biqramm  cədvəlini  dil  üçün  qurmaq  olur  və  bu  zaman 
şifrələnmiş mətnin biqramm tezliyini təhlil etmək mümkün olur. 
Digər tərəfdən ingilis dilində 26 hərfin olduğunu nəzərə alsaq, 
onda  biqramm  26
2
  =  676  olacaq.  Bu  baxımdan  məsələ 
mürəkkəbləşir, şifrələnən mətnin həcminin artması nəticəsində 
çəkilən zəhmət uçuruma gedir. 
Digər  maraqlı  çoxhərfli  şifrələməyə  nümunə  kimi 
Hill 
şifrini göstərmək olar. Şifrə m əmsallı m xətti bərabərliklərdən 
ibarətdir. Şifrə açiq mətnin hər bir 
m hərfini şifrələnmiş m hərfi 
ilə  əvəz  edir.  Məsələn,  m=3  olduqda  aşağıdakı  bərabərlik 
sistemini əldə edirik (burada n - əlifbanın gücüdür). 
 
C
1
 = (k
11
p
1
+k
12
p
2
+k
13
p
3
) mod n 
C
2
 = (k
21
p
1
+k
22
p
2
+k
23
p
3
) mod n 
C
3
 = (k
32
p
1
+k
32
p
2
+k
33
p
3
) mod n  
 

---