Institutsional iqtisodiyot

1. MAVZU: “INSTITUTSIONAL IQTISODIYOT” FANI PAYDO BO‘LIShI, PREDMETI VA RIVOJLANIShI
1.1. Institutsional nazariyalarning paydo bo‘lishi va rivojlanishi tarixi

Institutsional nazariya avval klassik siyosiy iqtisodning, so‘ngra esa Ekonomiksning mug‘olib ta'limot sifatida paydo bo‘lib, rivojlangan. Amerikalik iqtisodchi Ben Seligmen institutsionalizmni «formalizmga qarshi g‘arayon», ya'ni iqtisodiy nazariyada nafaqat rasmiy modellarni va qat'iy mantiqiy qoidalarni, balki butun jonli hayotni aks ettirishga intilish sifatida tavsifladi. Amerikalik iqtisodiy tafakkur tarixchisi Robert L.Xaylbronerning ta'kidlashicha, «nihoyat, iqtisodiy fan o‘zining avvalgi saltanati – ishlab chiqarish va taqsimlash saltanatining tor doirasidan tashqariga chiqdi va endi u o‘zining oilaviy munosabatlardan tortib to sportgacha, antropologiyadan tortib to davlat huquqigacha cho‘zilgan keng hududga bo‘lganhuquqlarini e'lon qilishi mumkin».

1.1-rasm. Institutsionalizmning shakllanishi
Manba: Institutsional iqtisodiyot: nazariya va amaliyot. O‘quv – uslubiy qo‘llanma. Nijniy Novogorod, 2012.-70b.
Institutsionalizm iqtisodiy nazariyaning avvalgi eng yaxshi maktablarining quyidagi nazariy-metodologik yutuqlarini o‘z ichiga oldi:
- matematik apparat va neoklassikaning marjinal prinsiplari;
- Germaniyadagi tarixiy maktabning metodologik vositalari;
- D.Rikardo rentasi nazariyasining tahlili.


Institutsionalizm rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari

Institutsionalizm

Institutsional iqtisodiy nazariya T.Veblen, Dj.Xodjson

Matematik institutsional nazariya, Dj.Neyman, Dj.Nesh

Yangi institutsional iqtisodiy nazariya (neoklassik iqtisodiy nazariya), R.Kouz, D.Nort va boshq.

Institutsionalizm

Odatdagi “eski” institutsionalizm, T.Veblen, U.Mitchell, Dj.Kammons

Zamonaviy institutsionalizm

Neoinstitutsionalizm R.Kouz, D.Nort, O.Uil’mson, Dj. B’yukenen

Yangi institutsional iqtisodiyot L.Teveno, Dj.Nesh, G.Saymon va boshqalar