MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak / Şubat / Mart / Nisan 2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
74
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL
REFEREED
JOURNAL
OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
mıştır. Ayrıca, konaklama odalarına ait giriş
kapılarının, lentolarında, yan duvarlarında ve
duvar köşe kenetlemelerinde kullanılan taşlar
yöresel düzgün kesim traverten cinsindendir.
Konaklama ve ılıca odalarında giriş koridoru
tavanları tuğla tonozdur. Odaların duvar ve
tavan iç kaplaması ise kerpiç sıvadır.
BOZULMALAR ve NEDENLERİ
Karakurt han-ılıcası günümüze oldukça ha-
rap bir biçimde ulaşmıştır. Kuzey cephede
yer alan yönetici odasına ait kubbe hariç, ılı-
ca odalarının kubbeleri ile ahır ve konaklama
odalarının tonozları tamamen yıkıktır. Ahırın
güney dış cephe duvarları üst kottan itibaren
yarısına kadar yıkık durumdadır. Odaların
giriş kapısı, pencereleri ve yapının esas gi-
riş portali tamamen, ahır tarafından girilen
iç portalin üst kısımları ise oldukça yıkıktır.
Diğer yandan, yapının taşıyıcı beden duvar-
larında çatlama, kopma, yüzey kayıpları gibi
hasarlar bulunmaktadır. Oda giriş kapılarının
üstünde yer alan lento ve tuğla kemerlerde de
önemli bozulmalar meydana gelmiştir. Oda-
ların iç duvarlarında ve tavanlarında bulunan
kerpiç sıvalar da kalkarak taş örgüler ortaya
çıkmıştır. Meydana gelen bu bozulmaların
en önemli nedenlerinin başında, yapının kul-
lanılmaması sonucu korunamaması, dolayı-
sıyla onarılmayarak kaderine terk edilmesi
gelmektedir. Ayrıca, iklimsel koşullara bağlı
olarak ortaya çıkan fiziki bozulmalar, zemin
oturmaları, aykırı müdahaleler ve Kırşehir’de
1938 yılında meydana gelen şiddetli depre-
min oluşturduğu yıkımlar hasar nedenleridir.
SONUÇ
Karakurt han-ılıcası, gösterişsiz ve sade bir
yapı olmasına rağmen, işlev ağırlıklı planıyla
Selçuklu han mimarisinin tüm özelliklerini
göstermektedir. Ayrıca, içinden çıkan doğal
sıcak su kaynağını işlevselliği çeşitlendiren
öğe olarak ele alan bir anlayışla tasarlan-
ması Karakurt’u, Anadolu Selçuklularından
günümüze ulaşmış han yapılarından ayıran
en önemli özelliği olmuştur. Karakurt, diğer
tipolojik sınıflamaların yanında farklı bir tip
olarak üç halkadan oluşan eş odaklı plana da
sahiptir. Karakurt’da eş odaklı planın ilk hal-
kası olan merkezdeki avlu, “kapalı ve açık”
kısmı olan büyük alanlı hanların avlularına
yakın boyutlardadır. Planın orta halkası sa-
dece konaklayanlara ayrılmıştır. Konaklama
odaları avlu etrafında ve ön cepheye bitişik
olarak yerleştirilmiştir. Planın dış halkası-
nı ise ahırlar oluşturmaktadır. Karakurt’da
Selçuklu dönemi diğer bazı hanlardan farklı
olarak, insanların hayvanlarından ayrı, için-
de ocak bulunan mekânlarda konaklaması,
yolculara daha konforlu barınma ortamı sağ-
lamak düşüncesinden kaynaklanmıştır. Bu
nedenle Karakurt’un sahip olduğu eş odaklı
planın merkezinde aslında yolcu bulunduğu,
tasarımında işlevsel açıdan insancıl bir arayı-
şın etkili olduğu görülmektedir.
MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak / Şubat / Mart / Nisan 2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
75
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
Karakurt han-ılıcası günümüze önemli tahri-
batlar alarak oldukça yıkık bir biçimde ulaş-
mıştır. Tarihi belge niteliği yüksek olan bu ya-
pıların daha fazla yıkıma uğramadan devamlı-
lıklarının sağlanması restorasyon sürecindeki
belgeleme çalışmalarıyla mümkün olmakta-
dır. Bu amaçla, Karakurt’da gerçekleştirilen
belgeleme çalışması, meydana gelen tahribat-
ların günümüzdeki boyutlarını gösterdiği gibi,
bundan sonraki restorasyon çalışmalarında
da temel teşkil edecektir. Mimarlık tarihimiz-
de, Selçuklu dönemi han örnekleri arasında
önemli bir yere sahip olan bu yapı, onarıla-
rak belge niteliğinde geleceğe aktarılmalıdır.
Ayrıca, fiziki korumanın yanında, günümüz
konfor şartlarına uygun düzenlemeler de ya-
pılarak, yapının ılıca tesisi fonksiyonuyla ye-
niden kullanılan anıt eser haline getirilmesi
sağlanmalıdır.
KAYNAKÇA
AKOK, M., (1974). İshaklı Kervan Sarayı,
Türkiye Arkeoloji Dergisi, (21) 5-11
AKOZAN, F., (1963). Türk Han Ve Kervan-
sarayları. Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve
İncelemeleri, Güzel Sanatlar Akademisi
Yayınları, İstanbul
ARSEVEN, V., (1955). Karakurt Hama-
mı, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi,
VI(77) 1219-1232
BEKTAŞ, C., (1999). Selçuklu Kervansaray-
ları Korunmaları Kullanımları Üzerine
Bir Öneri.
YEM Yayınları, İstanbul
DEMİR, A., (1985). Anadolu
Selçuklu Han-
ları, İlgi Dergisi, 19(42) 2-7
ERDMAN, K., (1961). Das Anatolische Ker-
vansaray Des 13. Jahrhunderts. Verlag
Grbr. Mann., Berlin
EYİCE, S., (1971). Kırşehir’de Kalender
Baba Ilıcası, İstanbul Üniversitesi Edebi-
yat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (2)
229-254
ILICA, A., (2000).Çorum’da Tarihi bir Yapı:
Veliyüddin Paşa (Veli Paşa) Hanı ve
Vakfiyesi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, 9(9) 5-35
KAZICI, Z., (1999). İslâm Medeniyeti ve
Müesseseleri Tarihi. Kayıhan Yayınevi,
İstanbul
KUBAN, D., (2002). Selçuklu Çağında Ana-
dolu Sanatı. YKY, İstanbul
ÖNGE, M., (1990). Caravanseraisas Symbols
of Power in Seljuk Anatolia. Pisa Univer-
sity Press, (43) 44-69
ÖNGE, Y., (1970). Vakıflar Genel Müdürlüğü
Arşivi, Ankara
TURAN, O., (1946). Selçuklu Kervansarayla-
rı, Belleten, 10(39) 471- 496