İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
74
məqsədlərini ölkədə sənayenin modernləĢdirilməsi və
strukturunun təkmilləĢdirilməsi, qeyri-neft sənayesinin gücləndirilməsi və ixrac potensialının artırılması, enerjidən səmərəli istifadə edən, yüksək əlavə dəyər yaradan rəqabətqabiliyyətli sənaye istehsalının geniĢləndirilməsi, elmtutumlu və innovativ istehsalın geniĢləndirilməsi və yeni istehsal sahələri üçün ixtisaslı kadrların hazırlanması iqtisadi artım bazasının yaradılması, inkiĢafı və keyfiyyətcə yeniləĢdirilməsi, istehsalın və ixracın diversifikasiyasının sürətləndirilməsi istiqamətlərində sistemli və ardıcıl tədbirlərin həyata keçirilməsi, rəqabət qabiliyyətli və ixrac yönümlü innovativ əsaslı texnologiya və malların istehsalı təĢkil edilməlidir. Bazar iqtisadiyyatı olan ölkələrin təcrübəsi də təsdiq edir ki, dövlət proqramları tətbiq etmədən ölkə iqtisadiyyatını gücləndirmək, eləcə də məhsuldar qüvvələri təkmilləĢdirmək qeyri-mümkündür. Hazırda dövlət proqramları formalaĢdırılması və əsaslarının iĢlənib hazırlanması milli iqtisadiyyatın pozitiv və tarazlaĢdırılmıĢ inkiĢafını təmin etməyin baĢlıca istiqamətidir. Hər bir dövlətin reallaĢdırdığı iqtisadi siyasətin son məqsədi əhlisinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə nail olmaqdır. Əhalinin həyat səviyyəsi respublikanın iqtisadiyyatının inkiĢafının və səmərəliliyinin əsas göstəricisidir. Ġqtisadi imkanlar nə qədər yüksək olursa sosial inkiĢaf və həyat səviyyəsi üçün maddi imkanlar bir o qədər çox olur. Həyat səviyyəsinin daha yüksək olması iqtisadiyyatın inkiĢafına təsir edir, əmək məhsuldarlığını artırır. Milli gəlirin, milli məhsulun artımına təsir edir. Həyat səviyyəsinin öyrənilməsi onun tənzimlənməsi üçün əsas yaradır. Bu mənada iqtisadi inkiĢafının təmin edilməsi və bu sahələrdə davamlı inkiĢafa nail olunması hər bir dövlətin əsas vəzifələri sırasında dayanan məsələlərdəndir. Həmin sahələrin davamlı inkiĢafının təmin edilməsi zəngin tənzimləyici normativ-hüquqi bazanın formalaĢdırılmasını tələb edir. Təbii ki, normativ-hüquqi baza dedikdə, yalnız məhdudiyyətlər yaradan direktiv sənədlər deyil, müəyyən istiqamətlərdə fəaliyyət norma və standartları müəyyənləĢdirən istiqamətverici sənədlər də nəzərdə tutulur. Dünya təcrübəsi də sübut edir ki, idarəetmə və inkiĢaf tədbirlərinin əvvəlcədən qəbul edilmiĢ, mövcud Ģəraiti nəzərə alan və elmi cəhətdən hərtərəfli 75
əsaslandırılmıĢ normativ sənədlərin tələbləri əsasında reallaĢdırılması uzunmüddətli və daha səmərəli nəticələrin əldə edilməsinə Ģərait yaradır. Bütün bunlar isə dövlət proqramları sahəsində dövlət tənzimləməsinin, yəni iqtisadi proseslərə dövlətin mümkün müdaxiləsinin zəruriliyini müəyyənləĢdirir. Məhz bu inkiĢafın təmin edilməsinin hüquqi tədbirlər sisteminin əsasını təĢkil edən məqsədli dövlət proqramlarının əhəmiyyəti böyükdür. Son illərdə dövlət tərəfindən regionların sosial - iqtisadi inkiĢafına və ayri-ayrı sahələrin inkiĢafəna yönəlmiĢ çoxlu sayda dövlət proqramları iĢlənib hazırlanmıĢ və hal-hazırda da reallaĢdırılmaqdadır ki, bu proqramlar da regional inkiĢafın və bu inkiĢafa yönəlmiĢ dövlət siyasətinin hüquqi əsasını təĢkil etməkdədir. Ġqtisadi inkiĢaf proqramları hazırlanarkən xarici bazara daha çox rəqabət qabiliyyətli məhsul çıxarılması, əhalinin sosial problemlərinin həlli, yerli məhsullar hesabına tələbatın ödənilməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi, istehsal potensialından səmərəli istifadə, iqtisadiyyatın sahə və ərazi quruluĢunun təkmilləĢməsi ön plana çəkilir. Regional inkiĢafın dövlət proqramları əsasında davamlı inkiĢafının təmini istiqamətində ilk ciddi addım 2004-cü ildə prezidentin müvafiq sərəncamı ilə təsdiq olunmuĢ ―Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)‖ ilə qoyulmuĢdur. I regional inkiĢaf proqramı çərçivəsində nəzərdə tutulmuĢ tədbirlərin uğurla reallaĢdırılması nəticəsində regionların iqtisadi potensialı hərəkətə gətirilmiĢ, buradakı əmək ehtiyatları dövriyyəyə cəlb olunmuĢdur. Bir sözlə, ölkənin davamlı və tarazlı inkiĢafına yönəldilmiĢ bu proqramın icrasına baĢlanılması ilə Azərbaycanda regional inkiĢafın təməli qoyulmuĢ, bölgələrdə iqtisadi fəallıq xeyli dərəcədə canlanmıĢ, insanlarda təĢəbbüskarlıq hissi güclənmiĢdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu il 14 aprel tarixli 80 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiĢ ―Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖nın icrası ölkə iqtisadiyyatının inkiĢafında mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə, makroiqtisadi sabitliyin təmin
olunmasında, sahibkarlıq fəaliyyətinin geniĢlənməsində, yeni müəssisələrin və iĢ yerlərinin yaranmasında, infrastruktur və 76
kommunal xidmətlərin səviyyəsinin daha da yüksəldilməsində, yoxsulluq həddinin aĢağı düĢməsində və əhalinin rifah halının yaxĢılaĢdırılmasında müstəsna rol oynamaqdadır. 1-ci və 2-ci regional inkiĢaf proqramları çərçivəsində nəzərdə tutulmuĢ tədbirlərin uğurla reallaĢdırılması nəticəsində regionların iqtisadi potensialı hərəkətə gətirilmiĢ, buradakı əmək ehtiyatları dövriyyəyə cəlb olunmuĢdur. ―Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial- iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖nın icrasına baĢlanılması ilə ölkəmizin davamlı və tarazlı inkiĢafı yeni, daha sürətli mərhələyə qədəm qoymuĢdur. Adıçıkilən sənədlərlə yanaĢı Azərbaycan regionlarının kompleks inkiĢafını nəzərdə tutan ―2008—2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı‖ kimi sənədlər də Azərbaycan regionlarında sosial sahələrin inkiĢafının hüquqi əsasını təĢkil etməkdədir. Azərbaycanın inkiĢafının hazırkı mərhələsində qarĢıya qoyulmuĢ əsas hədəflər çoxĢaxəli, innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaĢdırılması, əhalinin rifahının davamlı olaraq yaxĢılaĢdırılması, elmin, mədəniyyətin inkiĢafında, ictimai həyatın bütün istiqamətlərində yeni nailiyyətlərin əldə olunmasıdır. Dövlət baĢçısının 29 dekabr 2012-ci il tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiĢ, Heydər Əliyev ideyalarından güc alan "Azərbaycan 2020- gələcəyə baxıĢ‖ ĠnkiĢaf Konsepsiyası qarĢıya qoyulmuĢ vəzifələrin yerinə yetirilməsində mühüm rol oynayacaqdır. Konsepsiyada nəzərdə tutulmuĢ tədbirlərin icrası sayəsində 2020-ci ilədək ölkədə qeyri-neft sektorunun inkiĢafı hesabına ÜDM-in həcminin iki dəfə artırılması nəzərdə tutulub. Rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın qurulması sahəsində innovasiya fəaliyyətinin geniĢləndirilməsi üçün müvafiq qanunvericilik bazasının və zəruri mexanizmlərin yaradılması davam etdiriləcəkdir. Bunun üçün həlledici Ģərtlərdən biri kimi çıxıĢ edən insan kapitalının davamlı olaraq inkiĢaf etdirilməsi əsas istiqamətlərdən biri olaraq qalacaqdır. Həmin dövrədək Azərbaycanın Dünya Bankının adambaĢına düĢən Ümumi Milli Gəlir təsnifatına görə "yuxarı orta gəlirli ölkələr" arasında və BMT ĠnkiĢaf Proqramının Ġnsan ĠnkiĢafı ilə bağlı təsnifatına görə "yüksək insan inkiĢafı" ölkələri qrupunda üst sıralara yüksəlməsi hədəflənir.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|