|
Iqtisodiy ko’rsatkichlarni prognozlashda ekonometrik modellardan foydalanish
|
səhifə | 8/8 | tarix | 23.09.2023 | ölçüsü | 126,29 Kb. | | #122871 |
| Iqtisodiy ko\'rsatgichlarni prognozlash
Chiziqli trend koeffitsientlari qiymatini (9.4) formulani qo’llab hisoblaymiz.
Shunday qilib, t=o da qator darajasining o’rtacha qiymati 3079,25 ni tashkil etadi, mahsulot ishlab chiqarishning o’rtacha oylik o’zgarishi - 48,01 ni tashkil etadi, ya’ni o’rtacha oylik ishlab chiqarish 48,01 ga kamayadi.
Hisoblangan koeffitsientlarni chiziqli trendga qo’yib quyidagiga tenglamaga ega bo’lamiz:
Hosil bo’lgan tenglamaga ko’ra 9 – oy uchun ko’rsatkichning bashorat qiymati quyidagiga teng bo’ladi:
Parabolik trend.
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
-7
|
3423
|
49
|
-23961
|
-343
|
2401
|
167727
|
2
|
-5
|
3321
|
25
|
-16605
|
-125
|
625
|
83025
|
3
|
-3
|
3210
|
9
|
-9630
|
-27
|
81
|
28890
|
4
|
-1
|
3122
|
1
|
-3122
|
-1
|
1
|
3122
|
5
|
1
|
3034
|
1
|
3034
|
1
|
1
|
3034
|
6
|
3
|
2940
|
9
|
8820
|
27
|
81
|
26460
|
7
|
5
|
2845
|
25
|
14225
|
125
|
625
|
71125
|
8
|
7
|
2739
|
49
|
19173
|
343
|
2401
|
134211
|
Jami
|
0
|
24634
|
168
|
-8066
|
0
|
6216
|
517594
|
Parabolik trend koeffitsientlarini (9.5) formula bilan hisoblaymiz.
Natijada parabolik trend tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
9-oy uchun ko’rsatkichning bashorat qiymati quyidagiga teng:
Modellar aniqlik darajasini tavsifi. Modellar aniqligi darajasini bashoratlash hatoligining qiymati bo’yicha aniqlaniladi.
B
ashoratning mutloq hatoligi quyidagi formula yordamida aniqlaniladi:
(9.6)
Bu erda - ko’rsatkichning bashorat qiymati, - haqiqiy qiymati.
A
maliyotda ko’proq bashoratning nisbiy hatoligi qo’llaniladi va u quyidagicha hisoblanadi: (9.7)
Modul bo’yicha o’rtacha mutloq va nisbiy xatoliklar quyidagicha aniqlaniladi:
(9.8)
Agar mutloq va nisbiy xatoliklar nuldan katta bo’lsa, bunday holat bashorat qiymatining oshib ketganligidan, agar u nuldan kichik bo’lsa kamayib ketganligidan dalolat beradi.
4-misol.
Jadvalda yuk tashish hajmi va uning bashorat qiymati berilgan.
t
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
|
267
|
267
|
258
|
262
|
253
|
257
|
263
|
1-model bo’yicha boshorat
|
275
|
253
|
250
|
269
|
253
|
248
|
250
|
2-model bo’yicha bashorat
|
260
|
275
|
253
|
278
|
263
|
251
|
269
|
Ikki modelda hisoblangan bashorat qiymatlar uchun molu bo’yicha nisbiy xatolik va o’rtacha mutloq xatolikni toping.
Echimi. (9.6) – (9.8) formulalar asosida hisoblangan modul bo’yicha nisbiy xatolik va modul bo’yicha o’rtacha mutloq xatolik natijalarini jadval ko’rinishda ifodalaymiz.
t
|
yt
|
Bashorat
|
Modul bo’yicha mutloq xatolik
|
Modul bo’yicha nisbiy xatolik
|
1-model
|
2-model
|
1-model
|
2-model
|
1-model
|
2-model
|
1
|
267
|
275
|
260
|
8
|
7
|
2,996
|
2,545
|
2
|
267
|
253
|
275
|
14
|
8
|
5,243
|
3,162
|
3
|
258
|
250
|
253
|
8
|
5
|
3,101
|
2,0
|
4
|
262
|
269
|
278
|
7
|
16
|
2,672
|
5,948
|
5
|
253
|
253
|
263
|
0
|
10
|
0
|
3,953
|
6
|
257
|
248
|
251
|
9
|
6
|
3,502
|
2,419
|
7
|
263
|
250
|
269
|
13
|
6
|
4,943
|
2,4
|
O’rtacha xatolik
|
8,43
|
8,29
|
3,208
|
3,204
|
Bashorat natijasining xatoligi o’rtacha mutloq va o’rtacha nisbiy xatolik qiymatlari bo’yicha ikkinchi modelda kichikroq bo’lgani uchun shu model haqiqatni to’la aks ettiradi deb hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar:
|
1.Christopher Dougherty. Introduction to Econometrics. Oxford University Press, 2011. – 573 p.
2.Gujarati D.N. Basic Econometrics. McGraw-Hill, 5th edition, 2009. – 922 p.
3.Абдуллаев О.М., Ходиев Б.Ю., Ишназаров А.И. Эконометрика. Учебник. –Т.: Fan va texnologiya. 2007. – 612 с.
4.Шодиев Т.Ш. ва бошқалар. Эконометрика. –Т.: ТДИУ, 2007. – 270 б.
5.Абдуллаев О.М., Жамалов М.С. Эконометрическое моделирование. Учебник. –Т.: Fan va texnologiya. 2010. – 612 с.
|
Qo’shimcha adabiyotlar:
|
Greene W.H. Econometric Analysis. Prentice Hall. 7th edition, 2011. – 1232 p.
Валентинов В.А. Эконометрика: Учебник. –М.: ИТК «Дашков и К˚», 2009. – 367 с.
Кремер Н.Ш. Эконометрика: Учебник.–М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2008. –562с.
Айвазян С.А. Прикладная статистика и основы эконометрики. Учебник. – М. ЮНИТИ, 2007. – 345 с.
Елисеева. И.И., Курышева С.В. и др. Эконометрика: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2007. – 260 с.
Habibullayev I. Iqtisodiy matematik usullar va modellar: o‘quv qo‘llanma / O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi. -Toshkent: “Tafakkur-Bo’stoni”, 2012. 112 b.
|
Internet resurslar:
|
www.mf.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi Moliya vazirligi sayti.
www.lex.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi.
www.ifmr.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti sayti.
www.mineconomu.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi Iqtisodiyot vazirligi sayti.
www.stat.uz – O’zbеkiston Rеspublikasi davlat statistika qo’mitasi rasmiy sayti.
|
Dostları ilə paylaş: |
|
|