Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

28

yamya]\l yarpaqlar\n aras\nda qartwk a`aran s\x-s\x lw[wklwr, talada kom-kos bitwn biyan\n, nwdwnsw

burda adlar\ unudulmu] m^xtwlif wlvan [i[wklwrin wtrini dw elw bil =z wtraf\na toplay\b, Qaraxan\n

q\zlar\n\n fwhlw baraklar\ yan\ndak\ d^kandan tez-tez ald\qlar\ twrifli “duxulardan” da g^cl^ wtirlw,

buraya qwdwm basan adamlar\ =z g=zwl qanadlar\n\n alt\na [a`\r\rd\. Uzun q\] aylar\nda me]w i[indw

x\rda-para dwrw-twpwlwri, d^zlwri, talalar\ basan qal\n qar\n yaln\z qu] vw heyvan izlwri ilw lwkwlwnwn

yeknwswk  mwnzwrwsinw,  qar  ya`mad\`\  halda  isw  r^tubwtdwn  [^r^ywn  sar\,  boz  xwzwlw,  [\lpaq

budaqlara, [wlpw]ik kol-kosa baxmaqdan yorulmu] g=zlwr, bahar\n lap erkwn [a`\nda belw twravwtli

q\z libas\ geywn twkcw akasiyaya sata]anda istwr-istwmwz g^l^ms^n^rd^, burun pwrlwri twrpwnir, sinw

qabar\rd\.  Akasiyan\n  wtri  ilw  birgw  ^rwyw  nw  isw  bir  k=vrwklik, yum]aql\q, rwhmdillik gwlirdi. Bu

g^nlwrdw, ywni budaqlar\n q\zlibas, gwlinlibas [a`lar\nda a`ac ham\n\n diqqwt mwrkwzindw dururdu.

Qaraxan\n  q\zlar\  hwr  swhwr,  g^n  do`ar-do`maz  pwncwrwlwrini  taybatay  a[\r,  ilkin  ]wfwqlwrlw  birgw

i[wriyw  dolu]ub  boyun-bo`azlar\na,  [\lpaq  bilwklwrinw  soyuq  ]eh  [ilwywrwk  onlar\  ^]^dwn

budaqlardan  ip[in-ip[in  a`  salx\mlar  dwstwlwyirdilwr,  baban\n  ota`\nda,  xal[an\n  ^st^ndw,  q\z\l

suyuna [wkilmi]  g^m^]  [wr[ivwdw,  sakit,  bir az  da  dal`\n bax\]l\  iri  g=zlwri olan  ]wklin  d=vrwsinw

[wlwng ba`lay\rd\lar. “Qaqa]\n a`ac\” bu g^nlwrdw dillwrdwn d^]m^rd^.

- Mwrywm, q\z\m, i[wri nw yaman soyuqdur, pe[i niyw qalamay\bsan?

- Yaz deyilmi daha, baba? G=r^rswnmi qaqa]\n a`ac\ necw [i[wklwyib? — Hwr ]eyw laqeyd kimi, yenw

dw  susqun,  yor`un  gwzwn  b=y^k  q\z  belw  dillwnwndw,  onun  s=zlwrindwn  qocan\n  can\na  hwrarwt

ax\rd\.

- Hw, yazd\r, yazd\r daha, q\z\m, — deyw Sabit May\lov saqqal\n\ twrpwdirdi. — Elw oraya, a`ac\n

alt\na  palaz  sal,  m^twkkw  qoy,  g^nwqar]\da  oturaq,  s^m^y^m^z  isinsin,  q\z\m.  Qocal\q  wl  verib,

daha nw ]i]mwk, Mwrywm bala!

Qoca  m^twkkwyw  dirswklwnib  twsbehinw  wl  atanda,  hwlw  q\]  libas\ndan  [\xmam\],  ]wlit  geyimli

me]w[ilwr damlar\n hwywtlwrindwn bir-bir q\m\ldan\b, a`\r, lwngwrli yeri]lw yax\nla]\r, x^susi wdwb-

wrkanla  salam  verib  wylw]ir,  elw  bir  n=v  sinisi  wtraf\nda  d=vrwlwmw  barda]  qururdular.  Mwrywmin

g^ll^ padnosda gwtirdiyi [ay stwkanlar\ ortal\qda bu`layanda, yoldan =t^b-ke[wnlwr belw bu swmtw

meyl g=stwrirdilwr. Hwtta, swkswn ya]l\ g=zwt[\ Mirwlwm ki]i belw dw, elw bil yar\m kilometrlikdwn [ay

vw ]irin s=hbwt iyi [wkib, ora-buras\ndan [wngw-[wngw pamb\q p\rtlam\] a`\r k^rk^n^n wtwklwrini

s^r^yw-s^r^yw  b=y^rdwn  [\x\r,  belwliklw,  [i[wkli  akasiyan\n  alt\  qocalar,  cavanlar  y\`na`\,  mwclis-

mwrwkw mwskwni olurdu. Bu ilk bahar g^nlwrindw, adwtwn, Qaraxan\n aya`\ [=ldwn y\`\]m\rd\. +z

k=hnw  ma]\n\nda  hwlw  hava  a`aranda  B=y^ktaladan  [\x\r,  me]wdw  wkin  ^[^n  yer  istwywn  kolxoz

swdrlwrilw cwng-cidalda, wtrafdak\ susuz d^zlwrdw ot qalxmad\`\ ^[^n me]wyw g=z dikwn s^r^lwrin,

nax\rlar\n  sahiblwri  ilw  dava-dala]da  qan\n\  qarald\rd\.  Hwywtinw,  akasiyan\n  alt\ndak\  mwclisw

yax\nla]anda isw Qaraxan twdricwn hwr ]eyi unudur, o da =z i][ilwritwk arxay\n vw rahat ^rwklw [ay

s^frwsindw wylw]irdi. Burda hwr c^r twlwsmwkdwn, wswbilikdwn uzaq, Zwlimxan\n dediyi kimi, “epik bir

hwyat” =z aram ax\n\ ilw davam edirdi; hwrdwn ikibir-^[bir atlan\b =z sahwlwrinw ba] [wkmwyw gedwn

wrbe]iklwr  yenidwn  qoca  me]wbwyinin  d=vrwsinw  topla]\r,  swhwr  s^frwsi  g^norta  s^frwsinw,

g^nortan\nk\  ax]am\nk\na  qar\]\r,  he[  bir  ]ey  bu  “epik  hwyat\n”  ax\n\n\  poza  bilmir,  haqq\nda

dan\]d\`\m\z  [i[wkli  akasiya  isw  =z  wtri  ilw  bu  alwmin  havas\n\  yast\-yappa  damlar\n  iyindwn

qoruyurdu,  me]w  ^zwrindw  y^kswlwn  g^nw]in  alt\nda  bwrq  vurub,  B=y^ktalan\n  ba]\n\n  tac\  kimi

ucal\rd\.  Swhwrlwr  akasiya  =z  incw  ]ivlwri,  hwrwkwtsiz  yarpaqlar\  ilw  birgw  [ox  ]ax  dayan\b,  sanki

d=vrwsindwki  mwnzwrwdwn  heyrwtw  gwlirdi:  G^nw]dw,  torpaqda  bu  qwdwr  g=zwllik,  bu  qwdwr  wtir

oldu`u  halda,  orda-burda  d^mwlwnwn  qal\n  geyimli  adamlar\n  peyin,  his-pas  iyindwn  [\xma`a

---

29

twnbwllik elwdiklwrinw, bal ar\lar\n\n, kwpwnwklwrin dw il\q havaya [\xd\qlar\ g^nw]li g^ndw bu vw ya

ba]qa  me]w[inin  damda  —  torpaq  alt\nda  e]wlwndiyinw  twwcc^blwnirdi.  G^nortaya  yax\n,  “aya`\

^zwngidwn ^z^lm^]” qoca me]wbwyinin mwrwkwsi ]wnlwkdikdw isw, akasiya isti ]^alar alt\nda ]ivlwnir

vw  yarpaqlar\n\n  ]ax\n\  s\nd\r\b  qanadlar\n\  onlar\n  ^zwrinw  sallay\rd\.  Bu  vaxt,  adamlarla

^nsiyywtdwn qwlbi riqqwtlwnmi] kimi, wtri daha da g^clwnirdi.

Lakin nw edwswn ki, bu g^nlwrin =mr^ q\sa idi. +z^ dw necw q\sa!

Lw[wklwr qar lopalar\twk s\x-s\x t=k^l^b talan\n ya]\ll\`\ ^zwrinw swpwlwnir, wtir kwsilir vw… [i[wkli,

barl\ dwmlwr gedwn kimi adamlar\n bax\]lar\ da, rwftarlar\ da dwyi]irdi; g=zlwrdwki mwftunlu`u —

laqeydlik  vw  soyuqluq,  wllwrdwli  nwvazi]i  —  swrtlik,  qwtrwhmlik  wvwz  edirdi.    Swhwr-swhwr  taladan

atlananlar b\[aqlar\n\ [\xar\b onun ]ivlwrindwn [ubuq kwsirdilwr. Bir [ubuq, be] [ubuq, on [ubuq —

qwfildwn ay\l\b bax\rd\n ki, akasiyan\n bir ]aqqas\ gedib! Bel, kwtmwn sap\ qay\rmaq ^[^n damdan

[\xanlar,  uza`a,  ywni  cwmi-c^mlwtan\  bir  kilometrliyw  yerimwyw  twnbwllik  elwyib,  dwrhal  g=zlwrini

akasiyan\n budaqlar\na dikirdilwr. Bu g=zlwrdwn adamlar\n niyywtlwrini oxuyan Qaraxan twwss^flw

ba]\n\ bulay\r, “ay qarda], heyfdir ax\, qurban\n\z olum, a`ac\n da can\ var ax\!” — deyw s=ylwnirdi.

Hwr  il  yay  aylar\nda  Bak\dan  B=y^ktalaya  qay\dan  Zwlimxan,  ondan  he[  kwsin  g=zlwmwdiyi  bir

q\z`\nl\qla wmwlli-ba]l\ ^syan qald\r\rd\: “Wliniz necw gwlir, insaf\n\z yoxdurmu?.. Yazaca`am, biab\r

elwywcwm!..” Lakin Zwlimxan “oxumaq dal\nca gedwndwn” sonra, yava]-yava] burda yenw wvvwlkilwr

twkrar olunurdu. Yenw budaqlar kwsilirdi. Hwr swhwr-ax]am direktorun ailwsinw odun yarma`a gwlwn

wrbe]ik qeyri-qanuni yolla a`ackwswnlwrdwn al\n\b pillwkwnlwrin alt\na y\`\lm\] baltalar\n, nacaqlar\n

itiliyini  yoxlayanda,  be]  add\ml\qda  quru  k=t^y^n  yan\na  getmwyw  wrinwrwk,  onlar\  akasiyan\n

g=vdwsindw d=ywclwyirdi, balta dwrinw i]lwywndw, “hw, bu qiyamwtdi” deyir, akasiyan\n yaralar\ndan

isw  g=zya]\twk  damc\lar  s^z^l^rd^.  Amma  o,  bu  qwtrwhmliyw  d=z^rd^,  swbrlw  qida  vw  q^vvwt

toplay\rd\.

Akasiyan\n  hwyat\  bwlkw  dw  he[  bu  qwdwr  mwnal\  deyildi.  Demwyw  ehtiyac  varm\  ki,  onu  kimsw

mwnaland\rm\]d\.

Ke[wn ilin yay\nda, Zwlimxan\n universiteti bitirib B=y^ktalaya gwldiyi g^nlwrdw qaqa]a “dadl\-dadl\

x=rwklwr”  bi]irmwkdwn  =tr^  ma]\na  dolu]ub  ]whwrw  “bazarl\q  elwmwyw”  gedwn  q\zlar,  he[  bir  saat

ke[mwmi]  qay\d\b,  bir-birinin  wlinw-aya`\na  dola]a-dola]a,  hay-k^ylw  i[wri  y^r^]d^lwr.  “Qaqa]\n

qwzeti  [\x\b,  qaqa]\n  qwzeti  [\x\b!”  —  deyw  sws-swsw  verib  qoyun-qoltuqlar\nda  y\`\n-y\`\n

gwtirdiklwri n^sxwlwri birba] s^frwnin ^st^nw, x=rwk-[=rwyin aras\na t=kd^lwr. Hwmi]wki kimi, indi dw

“qaqa]\n  qwzeti”  ailwdw  b=y^k  sevincw,  canlanmaya  swbwb  oldu.  Stolun  ayaq  twrwfindw  bu`lanan

samovar\n  arxas\nda,  wllwrini  dizlwrinin  ^stw  qoyub  sakitcw  oturub,  qay\natas\n\n,  wrinin  yemwk-

i[mwyindwn  diqqwtini  bir  dwqiqw  dw  yay\nd\rmayan  Swriyyw  bac\  belw  hwrwkwtw  gwldi,  Mwrywmin

wtwyindwn [wkib, “g=stwr, g=stwr” — deyib xwfif, q\s\q hwywcanla p\[\ldad\. Qaraxan wlindwki dolu

qa]\`\  dwrhal  nim[wyw  qaytard\,  k=ynwyinin  bilwklwrinw  dov`a  s\[ramas\na  whwmiyywt  vermwdwn,

qaqa]\n\n bayramdan bayrama me]wlwr, twbii g=zwlliklwr haqq\nda twsvirlwrini [ap elwywn bu sevimli

qwzeti  qapd\:  “Han\,  han\?..”  Twkcw  qoca,  =z  adi  davran\]\ndan  kwnar  hwrwkwtw  yol  vermwdwn,

Qaraxan\n wlindw x\]\ldayan qwzetw g=z^n^n ucu ilw baxmaqla kifaywtlwndi. Twlwsmwdwn nim[wsini

bo]ald\b,  b\`\n\,  saqqal\n\  s\`allad\,  a`\r-a`\r  aya`a  durdu,  gwlininw  [ay  gwtirmwsini  tap]\r\b  =z

ota`\na adlad\, xal\n\n ^st^nw uzan\b yast\`a dirswklwndi, yaln\z bundan sonra =z daimi “katibwsi”

b=y^k  nwvwsini  swslwdi:  “Hw,  Mwrywm  bala,  di  gwtir  oxu  g=r^m  qaqa]\n\z  orada  nw  q\r\ldad\r”.

---