Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

3

Bax,  burdan  wlli  add\m  o  yanda  akasial\q  ba]lay\r,  qaqa].  Bildir,  swn  gedwndwn  sonra

sald\rm\]am.  Suyunu-selini  vaxtl\-vaxt\nda  verdirmi]wm,  =z^m  x^susi  nwzarwt  elwmi]wm,

indi bax\rsan, ^[illik ]itil elw bilirswn be]illikdir.

Zwlimxan hiss etdi ki, Qaraxan zahirwn nw qwdwr mwlahwtlw dan\]sa da, bu s=zlwr zorla, bo`azdan

yuxar\ deyilir. Tamamilw ayd\n idi ki, Qaraxan bu yar\ yolda qarda]lar\n nw isw gizli s=hbwt ^[^n

d^]d^klwrini  ]oferw  bildirmwk  istwmirdi.  Bu,  onun  sonrak\  s=zlwrindwn  dw  mwlum  oldu;  ma]\n

aralanar-aralanmaz  o,  bayaqk\ndan  da  co]`un  bir  hissiyyatla,  istiqanl\qla  qarda]\n\n  [iynini

qucaqlad\.

-  Swnin hwssas ^rwyinw qurban olum, ^rwyim partlay\rd\! — dedi. — Indicw fikirlw]irdim ki, elw

rayondaca nahaq yerw xwlvwtw [wkib dan\]mad\m. Evdw wrbe]iklwr y\`\]acaqlar ba]\na, yax\n

yerw  a`\rl\q  da]\yan  kimi,  ba]layacaqlar  horta-hort  [ay  i[mwyw,  gecw  yar\yacan  qurtarmaq

bilmwywcwklwr.  Mwnim  isw  dwrd  sinwmw  y\`\l\b,  gwlib  dirwnib,  bax  burda  durur,  qaqa]!  —

Qaraxan barmaqlar\n\n ucunu uzun vw yara]\ql\ bo`az\nda [wtin nwzwrw [arpan h^lqumunun

^st^nw dirwdi. — Bax burda!— deyw twkrar etdi. Onun barma`\ titrwyirdi. Q\rx be] ya]\na

toxtasa  da,  qal\n,  ]wvw  sa[lar\  aras\nda  bir  dwnw  dw  a`  t^k  tap\lmayan  bu  [inar  qamwtli,

oynaq, qara g=zl^ me]w[i qarda]\n barma`\n\n titrwmwsi g=r^nmwmi] ]ey idi. Ki[ik qarda]\n

alwmindw  qeyri-adi  bir  qwtrwhmlik,  bwlkw  hwtta  nadanl\q  wlamwti  olan  teleqramla  wlaqwdar

fikirlwrini dwrhal unuduldu.

-  Nw olub, Qaraxan?

-  Mwni tutacaqlar, qaqa]!

Qarda]\n\n i]lwrinin he[ dw yax]\ getmwdiyini, son illwrdw me]wdw ba] verwn hadiswlwri bir qwdwr

kwnardan  da  olsa  izlwyib  tez-tez  ^rwyindw  s\x\nt\  duyan  Zwlimxan,  e]itdiyi  xwbwrdwn  elw  bil

twwcc^blwnmwsw dw, bwdwnindw bir gizilti hiss etdi.

-  Necw ywni tutacaqlar?.. Cinaywt elwmiswn?

Bu son iki kwlmwni Qaraxan deywswn he[ e]itmwdi.

-  Hwr  halda  wn  az\  be]-alt\  il  verib  basacaqlar,  balalar\m  [=ldw  qalacaq,  qaqa]!  Bak\da  yurdunu-

yuvan\ twzw-twzw m=hkwmlwndirdiyin bir vaxtda swn dw b^t^n arzular\ndan, istwklwrindwn wl [wkib,

gwlib burda yetimlwr i[indw oturmal\ olacaqsan? Bir-iki dw yox, bir d^j^n yetim i[indw!..

Zwlimxan, ma]\nda oturmaqdan wtwklwri q\r\]m\] yay paltosunun cibindwn siqaret [\xartd\. Siqaret

qutusu ilw birgw wlinw gwlwn teleqram\ g=r^b, mwzwmmwtlw qarda]\n\ s^zd^. Sonra gwrgin d^]^ncwli

g=zlwrlw xwzwl y\`\nlar\na baxd\.

-  Swn elw bil mwni qorxutmaq istwyirswn, Qaraxan…

-  Adam =z^ qorxuya d^]wndw ba]qas\n\ da qorxudur, qaqa]. Qwsdwn niyw, bo]-bo]una swni

qorxudaramm\,  qurban\n    olum!  —  deyw  Qaraxan  eyni  twlwsikliklw  vw  hwywcanla  onun

s=z^n^ kwsdi. — Yolun ortas\ynan yerimw, bwri gwl tozdan [\xaq, bu saat swnw hwr ]eyi bircw-

bircw  dan\]\m.  Bu  ax\r  vaxtlar  mwn  yaman  [oxdan\]an  olmu]am.  {^nki  [arwsiz  dwrdw

d^]m^]wm, qaqa]! Wziz wmin mwni yaman x\rxalay\b, g=z g=rwsi bada verir. Mwn qwtiyywn

gizlwtmirwm, wksinw =z^m deyirwm, a[\q-a[\`\na dan\]\ram ki, son iki-^[ ildw, mwndwn as\l\

---

4

olan vw olmayan swbwblwrw g=rw, bir direktor, bir idarw rwhbwri kimi pis i]lwmi]wm, i][ilwrimi

swfwrbwr edw bilmwmi]wm, swn =z^n dw gwzib g=r^bswn ki, me]wmiz q\r\l\b, seyrwlib, qaqa]!

Bunun  ^st^ndw  Wziz  wmi  qoy  mwnim  ba]\ma  nw  oyun a[\r-a[s\n, [iynimin ^st^nw d=n^b

bircw  kwlmw  naraz\l\q  elwswm,  mwndwn  wskik  adam  yoxdur!  Qoy  vwzifwdwn  [\xarts\n,

swhlwnkarl\`\ma g=rw qoy lap partiya cwzas\ da verdirsin, =z^m =z swhvlwrimw g=rw nw qwdwr

vicdan a`r\s\ [wkswm dw, bu biri a`r\lara da d=zwrwm. Ancaq mwhkwmw cwzas\ mwndwn =tr^

=l^mw bwrabwrdir, qaqa]! Bu me]wdw mwndwn qabaq da i]lwywnlwr olub. M^haribw vaxt\ bu

me]wnin alt\n\ ^st^nw [eviriblwr, he[ bir dwfw asmaq, tutmaq s=hbwti meydana [\x\bm\?! Indi

swnin istwkli Wziz wmin g=z^m^n i[inw deyir: “Get yerini twhvil ver. I]in mwhkwmwlikdir!” Bax

belw dwrdw d^]m^]wm, qaqa]. Deyirwm, Wziz wmi, ax\ mwn burda bir d^nyal\q i] g=rm^]wm,

cwmisi  on  swkkiz  nwfwrlik  fwhlw  briqadas\ynan,  =z^m  dw  qolumu  [\rmalay\b,  fwhlwlwrw

qo]ulub, ikicw il wrzindw y^z hektar me]w sald\rm\]am, he[ olmasa bu zwhmwtimi nwzwrw al,

saya  sal.  Kimw  deyirswn?  “Get    yerini  twhvil  ver,  vwssalam!”  Bax  belw  d=n^k  [\x\b  Wziz

wmimiz, wziz pwnah\m\z, a[\q-a[\`\na d^]mwn kwsilib!..Qaraxan qarda]\n\n gah sa`\na, gah

soluna ke[w-ke[w, uzun barmaqlar\ ilw tez-tez onun dirswyindwn, bilwyindwn tuta-tuta dan\]\r,

qurtarmaq  bilmirdi.  Ki[ik  qarda]  gah  dirswyini,  gah  bilwyini  onun  wlindwn  [wkib,  bu  c^r

hwrwkwtlwrdwn xo]lanmad\`\n\ hiss etdirsw dw, Qaraxan elw bil he[ nw duymay\b eyni qayda

ilw =t^rd^.

&f^qdw ili]ib duran g^nw] elw bil birdwn-birw qopub yerin alt\na d^]d^. Q\z\ll\, g^m^]l^ me]wnin

rwngi bircw saniywdw bozard\. Zwlimxan\n qarda]\n\nk\na nisbwtwn sakit, amma bu sakitliyin =z^ndw

gwrginlik  duyulan  iri,  q\rp\ms\z  g=zlwrlw  bayaqdan  qeyri-ixtiyari  tama]a  etdiyi  qal\n-qal\n  xwzwl

y\`\nlar\ da hwm[inin bozumtul [ald\. Vw bu yeknwswk bozlu`un ara-bwrwsindw t^nd rwngli twzwtwr

bwn=v]wlwr sanki qwfildwn ^zw [\xd\. Zwlimxan\n a` vw bir qwdwr sol`un ^z^ndw dwrhal diqqwti [wkwn

uzun, qara kirpiklwri titrwdi, Qaraxan\n enli, azac\q kobud qa]lar\na nisbwtwn zwrif vw uzun qa]lar\

twrpwndi. Noyabr\n ortalar\nda me]wdw bwn=v]w bitmwsi, demwk olar ki, m=c^zw idi. Lakin Zwlimxan

bilirdi ki, gecwlwr bu wtrafdak\ sulardan qalx\b, s^r^nwrwk a`aclar\n aras\nda yerlw-yeksan swrilwn

yum]aq  duman  buralar\n  havas\n\  bwzwn  lap  yay  havas\twk  m^layimlw]dirir,  pay\z\n  son  ay\nda

gwlswn  belw,  burada  ilk  bahar  nemwti  bwn=v]w  taparsan.  Universitetdw  oxudu`u  vaxtlar,  x^suswn

birinci, ikinci illwrdw do`ma yerlwr ^[^n burnunun ucu g=ynwywndw, hwrdwn bircw g^nl^yw dw olsa

qa[\b  me]wyw  gwlwrkwn  Zwlimxan  bu  wcwb  wtirli  pay\z  bwn=v]wlwrindwn  he[  olmasa  ^[-d=rd^n^

qoparmam\]  =t^b  ke[mwzdi.  Torpa`\n  ]irwsilw  dolu,  soyuq  saplaqlar\  barmaqlar\n\n  ucunda

f\rladanda,  onlardak\  swrinlik  birba]  ^rwyinw  i]lwyirdi.  Zwlimxan  bwn=v]wlwri  doyunca  qoxlayaraq

pencwyinin  d=]  cibinw  qoyar,  Bak\da  twlwbw  yolda]lar\na  g=stwrib  “vwtwn  torpa`\n\n  m=c^zwsi”  lw

sakit, amma dwrin hissiyatla =y^nd^kdwn sonra, onlar\ yenw dw d=] cibindw, ya da wn [ox sevdiyi

kitablar\n, deywk ki, “Martin Iden”in, yaxud Turgenevin “Atalar vw O`ullar\”n\n swhifwlwri aras\nda

saxlayard\.  Bu  gwli]  birinci  gwli]  idi  ki,  xwzwl  swpwlwntisi  i[indw,  x\rda  kol-kos  dibinw  q\s\lm\]

bwn=v]wlwr Zwlimxan\ [ox az [wkirdi. Wlbwttw, bu yax]\ wlamwt deyildi. Qaraxan\n bu qwdwr sals\nt\l\

vaxt\nda ki[ik qarda]\n diqqwtinin s=hbwtdwn yay\nmas\n\n, gah “qopub yerin alt\na d^]wn” g^nw],

gah da bwn=v]w dal\nca getmwsinin =z^ dw, hwm[inin, he[ yax]\ wlamwt deyildi. Qarda]\n\n taleyinw

laqeyd idi, nw idi? Ya bu teleqramdan, wlini cibinw sald\qca barmaqlar\n\n ucuna elw bil qanqaltwk

batan  bu  ka`\z par[as\ndan duydu`u xo]agwlmwz hiss hwlw dw ^rwyindwn [\xm\rd\? Yox, bunlar\n

he[ biri deyildi. Zwlimxan, sadwcw, Qaraxan\n =z s=hbwtinin ax\r\n\ apar\b hara [\xaraca`\n\, dara

d^]m^] qarda]a k=mwk ^[^n ondan nw twlwb edwcwyini duymu]du. Wslindw bunu duymaq o qwdwr

dw [wtin deyildi. Qaraxan isw hwlw dw dan\]\rd\: “Evdw arvad-u]aq da k^lw d=n^b, qaqa]! A`saqqal

---