Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

9

Zwlimxan diqqwtlw qarda]\n\n ^z^nw baxd\.

- Qaraxan, yoxsa yenw?

- Ay\n\n-g^n^n^n i[indwdir.

- Yenw a`\r ke[irmir ki?

-  Ke[irdi,  ke[irmwdi,  deywndirmi?  Swhwrdwn-ax]amacan  qap\da-bacada  hwrlwnir,  deyir  gwzmwk

xeyirdir. Elw bundan hiss elwyirwm ki, qorxur… Nw bilim, g=rwk, qaqa]… ya qismwt!..

Bu son kwlmw — ya qismwt — Qaraxan\n dilindw tamam ba]qa c^r swslwndi. Bu bircw kwlmw ilw dw

yenidwn hwr ]ey dwyi]di. +z^ dw [ox yaman dwyi]di. Sanki wtraf me]wlwrin nwmli xwzwllwrinin soyu`u

s^r^n^b ota`a doldu, azca wvvwl q\zlar\n hwrarwtli yalvar\]lar\ ilw q\z\nan ev birdwn-birw buza d=nd^.

Qaraxan,  yoldak\  davran\]\  ilw  tamam  twzadl\  bir  yor`unluqla  qarda]\n\  atas\n\n  yan\na  =t^r^b,

^zg^n add\mlarla hwywtw d^]d^.

Hamilwliyinw g=rw xwcalwtindwn qay\n\n\n g=r^]^nw [\xmay\b, oca`\n yan\nda [=mwlwrwk qazanda nw

isw qar\]d\ran Swriyyw, wrinin nwfwsini be] add\ml\qdan duyub [iyni ^stdwn ona baxd\: “Nw deyir, ay

Qaraxan, yola gwlirmi?”

Qaraxan  ^z^n^  yana  [evirdi.  Hwywtin  k^nc-buca`\nda  ikibir-^[bir  dayan\b,  adi  vaxtlarda,  =z

dediklwri kimi, “bo`azlar\n\n yo`un yerinw  sal\b me]wni ba]\na g=t^rwn”, indi isw p\[\lt\ ilw s=hbwt

edwn  me]w[ilwr  dw  bir  nwfwr  kimi  d=n^b  ona  baxd\lar.  Kwrwm  May\lovla  onun  d=vrwsindwki  ^[

nwfwrin  g=zlwrindwn  x^susi  maraq  oxunurdu:”Nw  deyir,  yolda]  direktor,  yola  gwlirmi?”  Bu  sualda

maraq, intizardan ba]qa, hwm dw twwcc^b vard\. G=r^n^r ki, onlar Wziz May\lov kimi bir adam\n

q\z\ndan ^z d=ndwrmwyi he[ c^rw ba]a d^]w bilmirdilwr. “Yolda] direktorun” taleyi Wziz May\lovun

wlindw  oldu`u  bir  vaxtda,  Wziz  May\lovla  daha  da  yax\nla]maq,  s=zbir,  dilbir  ailw  ^zv^  olmaq

wvwzindw  onu  incitmwk,  uzaqla]d\rmaq,  bwlkw  lap  d^]mwn  elwmwk?  Yox,  ba]a  d^]w  bilmirdilwr.

Mwgwr  Qaraxan  =z^  ba]a  d^]^rd^?  Qarda]  qarda]  u`runda,  gwrwk  olsa,  lap  can\n\  da  qurban

vermwlidir. “Ax, ay qaqa], bws nw g^nw laz\msan, a swnw qurban olum?!” — deyw Qaraxan yan\b-

yax\ld\. Sifwtindw hiss etdiyi bax\]lara d=zmwyib, hwywtdwn araland\, yer ^z^  ]ehw b^r^nsw dw q\rov

iyi verwn havada nwfwsi bu`lana-bu`lana gwzib-dola]ma`a ba]lad\. Bwlkw Qaraxan zwiflik g=stwrirdi?

Bwlkw ^z^n^ bozartmal\, “b=y^tm^]wm, yetirmi]wm, indi borcumu qaytar” — demwli idi? Yox, nwyi,

nwyi, amma bax bunu bacarmayacaqd\. Belw s=zlwri desw, ancaq qoca deywr. Qaraxan\n wlindwn isw

belw ]eylwr gwlmwz. O, qaqa]\n\ bwlkw =z do`ma balalar\ndan da [ox sevir. Nw ^[^n? Ax\, Zwlimxan

yaran\b-yaranmay\b, hwmi]w onun ^rwyini a`r\d\b. Bwlkw elw buna g=rw bu qwdwr wzizdir? Kim bilir,

d^nyada o qwdwr qwribw sirlwr var ki! X^suswn adamlar! Son vaxtlar Qaraxan he[  kwsdwn  ba]  a[a

bilmir. +z balalar\ndan, Swriyywdwn, bir dw atas\ndan savay\ ham\ onun ^[^n m^wmmaya d=n^b.

Mwswlwn, Wziz May\lovun, “ipwk xasiyywtli, g^lwr^z, qay`\ke]” Wziz wminin birdwn-birw g=z g=rwsi

d^]mwnw [evrilmwsini nw ilw izah edwswn, necw ba]a d^]wswn? Bunun swbwbi nwdir ax\?.. Wziz wmi

=m^r  boyu  qulluq  adam\  olub,  da`da-ba`da  gwzib,  onun  anas\z  Z^mr^d^n^  Qaraxan  =z  qollar\

^st^ndw b=y^d^b. Uzun q\] gecwlwrindw Swriyywsi ilw birgw, Z^mr^d^n be]iyi yan\nda m^rg^ d=y^b,

isti yay gecwlwrindw, bwzwn olub ki, swhwrw qwdwr d=rd-be] kwrw oyan\b, ayaqlar\n\n ucunda o biri

ota`a  ke[ib  ki,  birdwn  Z^mr^d  yor`an\  twpiklwyib  ^st^ndwn  atar,  [\lpaq  qalar,  soyuq  dwywr.  O,

Z^mr^d balan\ =z do`ma balalar\ndan da wziz tutub. Bax, twkcw buna g=rw Wziz wmi =mr^ boyu

---

10

[al\]sa  da  onun  borcunu  qaytara  bilmwz.  Wlbwttw,  Qaraxan  bu  “borc”  haqq\nda  he[  bir  i]arw  dw

vurmur.  Ancaq  Wziz  wmi  hwr ]eyi  bilir.  +z^ deyib ki, “swnin haqq\n-say\n mwnim boynumdad\r,

Qaraxan”  Dwfwlwrlw  deyib.  Indi  isw… Yax]\l\`a  yamanl\q?  Di  gwl  ba] a[!  Bwli,  adamlar  m^rwkkwb

olublar, [wtin olublar! Qaraxan bu s=zlwri Zwlimxana he[ dw twsad^fi demwdi. Bu, onun qwti fikridir.

Elw qaqa]\n =z^ dw [ox m^rwkkwb cavand\r. Deyir: “Z^mr^d^nlw bizimki tutmaz”. Bws, vaxt\ ilw niyw

tuturdu? Onda cavan idin, indi b=y^m^swn? Ax, qaqa], qaqa]!..

Qaraxan =z^ dw hiss etmwdwn taladan [\x\b, seyrwk, h^nd^r pal\d a`aclar\ aras\nda nw isw qiymwtli

bir  ]ey  itirmi]twk  vurnuxurdu.  {wkmwlwrinin  burnu  ilw  tez-tez  vurub  da`\td\`\  xwzwl  me]wdw  elw

x\]\lt\ sal\rd\ ki, deywydin, twk bir adam deyil, bir ordu yeriyir.

On  add\m  aral\da  Qaraxan\n  ayr\lmaz  dostu,  ov  tulas\  {ap\q  qu]twk  swssizcw  swkirdi.  Tula  gah

a`aclar\n, kollar\n diblwrini imsilwyir, gah da birdwn oturub twwcc^blw sahibinw bax\rd\.

Nwhaywt,  Qaraxan  bu  mwnas\z  gwzintidwn  usanm\]  kimi  yava]\y\b  dayand\,  havadan  nwmlwnib

soyumu] wlini ^z^nw [wkdi, k^rwyini pal\d\n g=vdwsinw s=ykwyib, ay\n do`du`u twrwfw, bu seyrwk

pal\dl\`a nisbwtwn [=kwk yerlwrw g=z gwzdirdi.

Sa`da qara suyun d^ma` duman\, solda isw me]w twswrr^fat idarwsinin tikililwri g=r^n^rd^. Alt\nda

ocaq qalanm\]twk bu`lanan qara suyun duman\ saza`\n istiqamwtindw s^r^nwrwk [=kwkdwki talan\

twn ortadan yar\ya b=lm^]d^. Idarw binas\, wtrafdak\ x\rda tikililwr duman\n i[indw elw bil asta-asta

sa`a do`ru ^z^r, arxada qaralan me]w isw wks istiqamwtdw f\rlan\rd\. Twzwcw qalx\b binan\n dam\na

sanc\lm\]  q\rm\z\mt\l  ay,  duman\n  ^zwrindw  nazik  bir  lay\  [whray\  rwngw  boyam\]d\.  Adama  elw

gwlirdi ki, oraya ara-bwrwdw xal-xal sol`unla]m\] [it par[a sal\n\b.

Qar\]\q fikir-xwyal vw [a]q\nl\q i[indw dayanm\] Qaraxan birdwn g^l^ms^nd^. Bu me]wdw ya]ayan

u]aqlar\n vw cavanlar\n dilindw gwzwn wfsanwyw g=rw, gecwlwr qara sudan [\xan [\lpaq pwrilwr hwmin

“[it par[an\n” ^st^ndw oturub, =z uzun sa[lar\n\ daray\rd\lar. Ay batmam\] h=r^klwrinin dola]\`\n\

a[a bilmwywnlwr sws-swsw verib a`la]\rd\lar, a[anlar isw, par[an\n bir twrwfindw oyna]\b g^l^]^rd^lwr.

Hadiswlwrlw  dolu  q\rx  ikinci  ildw  analar\  Q\zyetwr  =lwndwn  sonra  Zwlimxan  yuxusuzluq  tapm\]d\.

Qaraxan onu quca`\na g=t^r^b me]w i[indw, qara suyun il\q duman\ aras\nda gwzdirw-gwzdirw, =z

“qov`al\-qall\  qaqa]\n\”  ovundurub  yat\rmaq  ^[^n  vasitwlwr  axtaranda,  a`la]an-g^l^]wn  pwrilwr

haqq\nda wfsanwn\ dw s=ylwmi]di. D=rd il bundan wvvwl, universitetin ikinci kursunda oxuyarkwn

qarda]\  =z  nazikcw  hekaywlwr  kitab\  ilw  b^t^n  May\lovlar\  sevindirwndw  isw  o,  hwmin  wfsanwn\  bu

kitab\n swhifwlwrindw g=rm^]d^. O vaxt, ywni kitab[a [\xanda Qaraxan\n sevincinin hwddi-h^dudu

yox idi. Dostu-tan\]\ [a`\r\b hwtta b=y^k ]adl\q mwclisi d^zwltmwk istwyirdi. “Bu bizim qan\m\zda

var,  qan\m\zda!  Yaz\q  anam  elw  anadangwlmw  ]air  idi,  hwr  ota,  hwr  [i[wyw    bir  s=z  qo]urdu,

qafiywynwn dan\]\rd\. “G^nw baxan g^nw baxar, dibindwn sular axar, o`lum bir dw Swriyywni vursa,

anas\n\  yand\r\b-yaxar”.  Anam\n  s=zlwridir!  Mwn  =mr^mdw  bircw  dwfw  bizim  Swriyywyw  wl

qald\rm\]d\m, belw, barma`\m\n ucuynan vurmu]dum. Anam da, mwnim onsuz da yum]aq ^rwyimi

yum]altmaqdan  =tr^  s=z  qo]mu]du”  —  deyw  Qaraxan  =z^nwmwxsus  hwrarwtilw  arams\z  =twrwk,

qarda]\n\n  kitab[as\n\n  he[  dw  twsad^fi  olmad\`\n\  s^but  etmwyw  [al\]\rd\.  Lakin  Zwlimxan  onun

^midini q\rd\. “Sws-k^y salmaq deyil, Qaraxan, bu mwnim wvvwlinci-ax\r\nc\ kitab[amd\r”, — dedi.

“Nw dan\]\rsan, necw ywni wvvwlinci-ax\r\nc\! Ax\ swn wmwlli-ba]l\ yaz\rsan, ay qaqa], qurban\n olum!”

“Yox,  Qaraxan”.  “W]i,  necw  ywni  yox,  niyw  yox,  nw  ^[^n  yox?”  —  deyw  b=y^k  qarda]  az  qala

---