Ишлаб чикариш дастури

Ma’ruza № 14

QUTISIMON DETALLARNI TAYYORLASH TEXNOLOGIYaASI.

Reja

1. 
   Detallarni sinflarga bulish asoslari.
   
2. 
   Uutisimon detallarning xizmat vazifalari, tayyorlash bo’yicha texnik talablar, qo’llaniladigan materiallar va xomashyo turlari
   

Mavzuning maqsadi: Kon mashina detallarining asosiy organi bo’lmish
uutisimon detallar tayyorlanishi vazifasi va texnologiyasi hauida umumiy ma’lumot olish.
Mavzuda ishlatiladigan tayanch iboralar: Flanetsli qutisimon detallar, o’rta va kup seriyali ishlab chiqarish, richaglar, chuyandan tayyorlangan qutisimon detallarni, pulatdan tayyorlangan qutisimon detallarning
Mashina detallarini texnologik sinflarga ajratishni A.P.Sokolovskiy tomonidan taklif etilgan bulib, u 14 sinfga ajratilgan. Buni asosida detallarning bir xil shaklga ega bulganlarini ajratib olinib, ular uchun umumiy bulgan texnologik vazifalar bajarilishi orqali xarakterlanishi yotadi. Detallar quyidagi sinflarga ajratilgan bulishi mumkin (qavs ichida – shu sinfni shifri keltirilgan)
Aylanuvchi tsilindrik detallar.
1- sinf – Vallar (V). Vallar, o’qlar, shtok, buyin (tsapfq), barmoqlar, shtiftlar (shtqft) va h.k. keltirilgan.
2- sinf – Vtulka (A). Vtulkalar, vkladishlar (vkladqshi), bukslar (buksq), gilpzalar (gilpzq) va h.k. kiritlagan.
Aylanuvchi yassi detallar
3-sinf Disklar (D). Disklar, boldoђlar (koltsq) maxoviklar, shkivlar, flantslar va h.k. keltirilgan.
Kup o’qli detallar
4-sinf – ekstsentrik detallar (E). Tirsakli vallar, ekstsentriklar, taqsimlovchi vallar va h.k. kiritilgan.
Kesishuvchi o’qlarga ega bulgan aylanuvchi detallar.
5-sinf krestovinalar (K). Krestovina (chortomonlilar), armaturalar kiritilgan.
Richaglar.
6-sinf – richaglar (R) richaglar, shatunlar, tyagalar, (tortgich) lar, baldoqlar va u.k. kiritilgan.
Yassi detallar.
7-sinf – plitalar (P). Plitalar, ramalar, staninalar, stollar, sirpangich (salazka) lar, plankalar va u.k. kiritilgan.
Bulardan tashqari quyidagi sinflar ham bor.
8-sinf – ustunalar (S)
9-sinf - ugolniklar (U) – maxsus burchakli detalar.
10- sinf - babki (B) qo’zg’almas qobiq detallari.
11- sinf - tishli ђildiraklar (Z)
12- sinf - shakldor kulachoklar (F)
13- sinf - harakat uzatuvchi vintlar va chervyaklar (X)
14-sinf - mayda biriktiruvchi detallar (M).
Sinflarga ajratish umumiy mashinasuzlik xarakteriga ega bulib ularning sinflari, mashinasuzlikni bashqa tarmoqlaridagi detallar sinfi evaziga kupayishi mumkin (masalan, turbina lopatasi, nasoslarni ishchi \ildiraklari, sharikli podshipniklar va h.k.).
Bulardan tashuari sinflar gruppalarga va gruppa bulaklariga, tiplarga ajratilishi mumkin.
Quyida qutismon detallarni tayyorlash texnologiyasi va ular tuђrisidagi ma’lumotolarni ko’rib chiqamiz.
Uutisimon detallar mashina va mexanizmlarning asosiy bazaviy detali hisoblanadi. Uutisimon detallarga metall kesish dastgohlarining, avtomobillar va traktorlarning tezliklar qutisi, ichki yonuv dvigatellari, kompressorlar va nasoslarning bloklar tsilindrlari, reduktorlar qutisi hamda shunga uxshash boshqa detallar kiradi. Uutisimon detallarning tayyorlash aniqligi butun mashina va mexanizmni aniqligini belgilaydi.
Texnologik nuqtai nazardan qutisimon detallar quyidagi ishlov berish yuzalariga ega buladi:

•