Islam qəribli


Məhəmməd   Hadi  və   mətbuat



Yüklə 3,7 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə128/147
tarix19.07.2018
ölçüsü3,7 Mb.
#57094
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   147

Məhəmməd   Hadi  və   mətbuat 

 

 



385 

игтисади  ъящятдян  тямин  етмяк  цчцн  дяридян-  габыгдан 

чыхырды.  Бяс  неъя  олмушдур  ки,  хястяликдян  тязяъя 

гуртулан, “Игбал” гязетинин редаксийасында ишя башлайан 

M.  Щади  юн  ъябщяйя,  дюйцшян  орду  сыраларына 

эетмишдир? 

Сейид Щцсейнин бир мягалясиндя охуйуруг: “Щярби- 

цмумиййя  мцтабиг  Мящяммяд  Щади  Загафгазийада  тяшкил 

олунан  “Tатарски  ролк”а  Бакы  докторларынын  тювсийяси 

цзяриня хястя вя йарарлылара бахыъы сифяти иля дахил олуб 

Австрийа ъябщясиня эетди” (66,  29). Бу эедишля о там цч ил, 

мцщарибянин  сон  эцнляринядяк  Карпатларда,  Авропанын 

мядяни  мяркязляриндян  Лембергдя  (индики  Лвовда), 

Станиславода, Полшанын шящяр вя кяндляриндя олур (379, 

XXXVIII). 

Ъябщяйя  эедишини  “сящайят”  адландыран  шаир 

мцщарибянин  од-  аловлары  ичярисиндя  дя  гяляминдян 

айрылмамыш,  йаздыьы  ясярлярин  бир  гисмини  Бакыйа, 

достларына эюндяряряк чапына чалышмыш, бир гисмини ися 

ордудан  гайыдандан  сонра  сащмана  салараг  мцхтялиф 

мятбуат  органларында,  щабеля  хцсуси  вярягяляр  шяклиндя  

чап етдиряряк йайылмасына сəй  эюстярмишдир. 

Мцщарибя  дюврц  йарадыъылыьынын  мцхтялиф 

мязмунлу  вя  рянэарянэ  мювзулу  шеiрляриндя  M.  Щади 

щуманист шаир, тяряггипярвяр бир мцтяфяккир кими чыхыш 

етмишдир.  Мцщарибя  мейданларында  олдуьу  вахтлар 

щярбин  бяшяриййятя  вурдуьу  мадди  вя  мяняви  зийанлары 

эюзляри  иля  эюрян  шаир  дяриндян  сарсылыр  вя  бу  ганлы 

щярби  тюрядян  “мядяни  вящшиляр”я  нифрятляр  охуйур. 

Мараглыдыр  ки,  бязян  кядярляниб  инамсызлашса  да, 

цмидини  итирмир,  хошбяхт  эяляъяк  щаггында  дцшцнцр  вя 

мцдриканя  бир  узагэюрянликля  ъябщядян  эянъ  шаир  досту 

Мцршидя  эюндярдийи  2  март  1915-ъи  ил  тарихли 

мяктубунда  йазырды:  “Щал-  щазырда  атяшфяшани-  ъащан 

олан  мцщарибяйи-  ъящяннямнцмадян  сонра  йени  щяйат, 



İslam  Qəribli 

 

 



386 

йени мяишят вцъудя эяляъякдир. Щяр шейдя бир ингилаб вя 

тяъяддцд    эюрцляъякдир.  Дцнйадя  бир  дяйишиклик  щасил 

олаъагдыр.  Диггятя  бахылаъаг  олурса,  затян  нцмуняляри 

эюрцлмяйя 

башламышдыр”(Məktubun 

yeni 

əlifbaya 



köçürülmüş mətni arxivimizdə var – İ. Q.) 

Мцщарибя  илляриндя  беля  M.  Щади  юз  яняняви 

бяшяри  мювзуларындан  узаглашмамыш,  мцщарибя  M. 

Щадинин илщам баьчасында аъы бир кцляк кими ясмиш оlса 

да, онун лирик гящряманы сейирчи гящрямана чеврилмямиш 

вя  сяси  даща  айдын,  даща  ъясарятля  ешидилмяйя 

башламышдыр. 

М.Щади  йарадыъылыьынын  бу  дюврцнц  адятян 

тязадлы  дювр  адландырырлар.  Бу,  тязадлы  олмаьына 

тязадлыдыр,  лакин  о  демяк  дейилдир  ки,  “Нащаг  тюкцлян 

ганлара  нящайят  верилмядийни  эюрян  М.  Щади  цмидини 

сонсуз  эюйляря  баьлайыр”(448,  61)  вя  йа  “эюйлярдян 

тюкцлян  “атяш  йаьмурларынын”  тюрятдийи  фаъияляри 

эюрмямяк цчцн о, бурда сярхошлуьа гапылыр” (45, 416). 

Яэяр романтизмин майасында олан емосионаллыг, бир 

гядяр  бядбинлик,  хяйалпярвярлик,  цсйанкар  рущун  мянтиги 

нятиъяси “сонсуз эюйляря цмид баьламаг” консепсийасы иля 

уйьунлашырса,  бюйцк  сюз  усталары  олан  Азярбайъан 

романтикляринин  реалистлярля  ейни  ъябщядя  дуруб  ейни 

иртиъайа  гаршы  мцбаризясиндян  неъя  данышмаг  олар?  M. 

Щадийя  эялдикдя  ися  “Азярбаъанлыларын  Намиг  Камалы” 

(А.Шаиг)  олан  M.  Щади  ня  мцщарибядян  яввялки,  ня 

мцщарибя дюврцндяки, ня дя мцщарибядян сонракы иллярдя 

яли  гойнунда  галыб  сонсуз  эюйляря  цмид  баьламамыш, 

яксиня,  щяйат  щягигятляриня  реалистляр  гядяр  йахын  олан 

цсйанкар  бир  шаир  кими  щямишя  ахтарыш  вя  мцбаризядя 

олмушдур.  

M.  Hadinin  cəbhədən  yazıb  Bakıya  göndərdiyi  şeirlərdən 

birincisi  “Ulduzlu  bur  gecədə  müharibə  tamaşası  və  “Şahnamə” 

şairi-ziiqtidarını xatırlamaq” əsəridir(350, N 10). Bu şeir “İqdam” 




Məhəmməd   Hadi  və   mətbuat 

 

 



387 

qəzetindən  alınaraq  olduğu  kimi  şairin  “Seçilmiş  əsərləri”nə  də 

daxil edilmişdir(379,  297-299).  

Зцлмя,  зоракылыьа,  юлцб-юлдцрмяйя,  щярбъулуьа 

етираз вя реал щадисянин романтик тясвири юзцнц  bu şeirdə 

бариз  шякилдя  бцрузя  верир.  M.  Щади  мцщарибянин  ясас 

ъящятлярини  ярябизмляр  вя  фарсизмлярля  долу  тямтяраглы 

бир цслубда тясвир едир: 

 

            



“İqdam”  qəzetinin ilk nömrəsinin birinci səhifəsi 

 

Бу топлар атылдыгъа фювгяттцраб,  



Щава атяшя ейляйир ингилаб.  

Сцтунлар нцмайан олур од кими,  

Деширлярди эуйа ки, галби –шяби.  

Эящи од, аловлар  нцмaдар олур,  

Эящи цфüq мирати-январ олур (379,  297). 

Шаир  о  гядяр  дящшятя  эялир  ки,  щятта  Аллащын 

варлыьыны да шцбщя алтына алараг дейир: 

Яэяр варса эюйлярдя мцдрик дири,  

Тамашайа чыхмыш демякдир йери (379,  297). 

Шеiрдя  Фирдовсинин,  онун  гящраманлары  олан 

Яфрасийаб  вя  Рцстямин  хатырланмасы  да  тясадцфи 

дейилдир.  Онлары  хатырламагла  M.  Щади  бир  даща  нязяря 

чатдырыр  ки,  бу  дюйцш  Иран-Туран  дюйцшляриня 

бянзямир.  Бурада  сюз  гылынъ-галханын,  низя  вя  ямудун 

дейил, топун, тцфянэин, пулемйотундур:  

Фясащят бу эцн топ сядасындадыр,  



Yüklə 3,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə