Исследование в XXI веке апрель, 2023 г 701 davlat budjetining daromadlari shakllanishida resurs soliqlarining
Yüklə 53,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TAHLİL VA NATİJALAR
|
33 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyevning Mamlakatimizni 2017-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak” mavzusidagi ma’ruzasi. Toshkent, O’zbekiston 2017-yil. Международный научный журнал № 9 (100), часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » апрель , 2023 г 702 TAHLİL VA NATİJALAR Tabiiy resurslar kishilik jamiyati taraqqiyotining har bir davrida hayot boyligining moddiy asosi sifatida muhim o’rin egallab kelgan. Tabiiy resurslarning cheklanganligi ularni takror ishlab chiqarish va sifat holatini yaxshilash uchun tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni rag’batlantirish va tartibga solish zaruratini namoyon etadi. Bugungi kunda respublikamizda tabiiy resurslardan foydalanishni tartibga solish mexanizmi ishlab chiqilgan. Tabiiy resurslardan foydalanishning iqtisodiy mexanizmi bir qator qonunlarda, jumladan, O’zbekiston Respublikasining 1992 yil 9 dekabrda qabo’l qilingan “Tabiatni muhoaza qilish to’g’risida” gi qonunida34, tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog’liq qonun hujjatlarida, O’zbekiston Respublikasining soliq kodeksida, tabiiy resurslardan foydalanishga doir hukumat qarorlari, Prezident farmonlari va boshqa me’yoriy hujjatlarda o’z ifodasini topgan. Iqtisodiyotga tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun soliqlar va boshqa iqtisodiy vositalarni (to’lovlar, litsenziyalash) joriy qilish xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning ishlab chiqarish samaradorligiga ta’sir ko’rsatishi, tabiiy resurslarga doir jamiyat manfaatlarini himoya qilishi, tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni ta’minlashga qaratilgan texnologiyalarga investitsiyalarni rag’batlantirishdagi to’g’ri ekologik muvozanatni ta’minlashi lozim. Tabiiy resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan iqtisodiy mexanizm elementlarining eng muhimi - bu albatta soliqqa tortishdir. Jahon amaliyotida tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun va atrof-muhitni muhofaza qilishga qaratilgan soliqlar tartibga soluvchi va moliyalashtiruvchi soliqlarga bo’linadi. Tartibga soluvchi soliqlar to’g’ridan-to’g’ri xo’jalik yurituvchi su’b’ektlarning tabiiy resurslardan foydalanishini tartibga solish, soliq mikdori atrof-muhitga etkaziladigan zarar miqdoridan, texnik imkoniyatlardan va xo’jalik faoliyatining iqtisodiy rentabelligidan kelib chiqib belgilanadi. Moliyalashtiruvchi soliqlar esa tabiiy resurslarni muhofaza qilish va takror ishlab chiqarish uchun moliyaviy resurslarni shakllantirishga xizmat qiladi. Ushbu turdagi soliqlarning xususiyatlari xo’jalik faoliyatining tabiiy resurslarga qat’iy salbiy ta’siri bilan bog’liq bo’lmay, soliq miqdori foydalilik darajasi (renta) va uzluksiz moliyaviy tushumlar mezoni asosida belgilanadi. Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun to’lovlarning joriy etilishi tabiatdan foydalanishni iqtisodiy tartibga solish, turli xil tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanish, tabiatni va tabiiy resurslarni muhofaza qilish va takror ishlab chiqarish uchun pul fondlarini shakllantirish kabi maqsadlarni ko’zlaydi. Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun to’lovlarning muhim ko’rinishi, ulardan foydalanish bilan bog’liq maqsad uchun joriy etilgan soliqlardir. Ular yerdan, suv ob’ektlaridan, yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish samarasini oshirishga, mineral-xom ashyo resurslarini qazib olish va ulardan oqilona foydalanishga ijobiy ta’sir etishga qaratiladi. 34 O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi. –T.: 1993. №1 |