Исследование в XXI веке Июня, 02 г 23 jamiyat va yoshlar o’rtasida muloqot va muloqot madaniyatini
Yüklə 76,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » Июня , 202 3 г 24 Til – shartli belgilar tizimi bo‘lib, ularning yordamida odamlar uchun muayyan ma’noga va mazmunga ega bo‘lgan tovushlar yig‘indisi uzatiladi. Nutqda alohida insonning ruhiyati ifoda topadi. Nutq xususiyati jihatidan alohida shaxsga xos bo‘lib, unda alohida olingan insonning psixologiyasi aks etadi, til esa hamma uchun bittadir. Nutq orqali bildirilgan ishoralar yordamida muayyan predmet, harakat, holat ifodalanadi. So‘z esa, predmet yoki hodisa to‘g‘risidagi tasavvur bilan bog‘liq. Umumlashtirish funksiyasi har bir so‘z umumlashtirish xususiyatiga ega ekanligi bilan bog‘liq, bu esa tafakkurning yuzaga chiqishiga imkon yaratadi. Fikr almashuv, ya’ni muloqot muayyan ma’lumotlarni, fikrlarni, tuyg‘ularni odamlar bir-birlariga etkazib berishdan iborat bo‘lgan jarayondir. Inson nutqining aniqligi cheklangan miqdordagi nutqiy belgilar – turli murakkablikdagi tarkibiy qismlar (tovushlar, bo‘g‘inlar, so‘zlar va gaplar) yordamida insonning cheksiz- chegarasiz turli-tuman fikrlarini, maqsadlarini va tuyg‘ularini ifodalash imkonini beradi.Shu jihatdan har bir individ hususiy takomillashuviga ko’ra muomala madaniyatini rivojlantira boshlaydi. Muomala madaniyati - O’zbek mentalitetida muomala madaniyati ko‘pchilik hollarda o‘zaro salom-alik qilish, ahvol so‘rash, oiladagi ahvol bo‘yicha axborotlarga qiziqish ko‘rsatish kabi ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi. Ammo aslida muomala madaniyati – o‘zga insonga bo‘lgan munosabat madaniyati bilan belgilanadi. Faqat salom-alik qilgandagiga emas, balki hayot tartibida, har kunlik hayot tarzida insonga ko‘rsatiladigan hurmatli va e’zozli, samimiy va to‘g‘ri munosabatni anglatadi. Ichki madaniyatga ega bo‘lgan odamgina har turli vaziyatlarda har qanday boshqa insonga nisbatan doimiy to‘g‘ri, samimiy va aniq munosabat ko‘rsata oladi. Muloqot madaniyati insondan boshqa insonga nisbatan har doim bir xil munosabat ko‘rsatilishini talab etadi. Qarshingizda turgan odam boymi, qambag‘almi, qishloqlikmi, yoki shaharlikmi, mansabdormi, yoki oddiy o‘qituvchimi, bundan qat’iy nazar unga to‘g‘ri munosabat ko‘rsata olish haqiqiy insonparvarlik mezoni bo‘lib kelgan. Ammo muloqot madaniyati insondan o‘z ustida muntazam ish olib borishni talab etadi. Muloqot madaniyati o‘z o‘zidan vujudga kelib qolmaydi. Muloqot madaniyatini shakllantirish. Muloqot madaniyati tug'ilishdan boshlanadigan doimiy jarayondir. Biror kishi birinchi muloqot ko'nikmalarini o'z oilasi doirasida oladi, u yerda ota-onasi bir-biri bilan va u bilan qanday muloqot qilishini eshitadi. Keyin tarbiya va ta'lim bog'cha va maktabda boshlanadi. Bu erda bolaga o'rganishi kerak bo'lgan ma'lum saboqlar va ko'rsatmalar beriladi.Biroq, inson o'zining ko'p muloqot qobiliyatlarini turli odamlar bilan aloqa qilish jarayonida shakllantiradi. Avvaliga u o'z oilasida eshitgan muloqot namunalarini ko'chiradi. Agar so'ralsa va kerak bo'lsa, nutqni tuzatish bola maktabda yoki bolalar bog'chasida o'rgatilgan qoidalar va me'yorlardan foydalanishni boshlaganda sodir bo'ladi. Shuningdek, inson o'z nutqini doimo muloqot qiladigan odamlarga qarab o'zgartiradi. Bunga bola doimiy aloqada bo'lgan va boshqa aloqa |