56
Y
akın
D
oğu
Ü
nİversİtesİ
İ
lahİYat
F
akÜltesİ
D
ergİsİ
er-RAZÎ Fahrettin (ö: 606/1210),
Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrut 1420.
SALİH,
Abdulaziz,
Tarihu Şibh el-Cezireti’l-Arabiyye fi asri’l-kadim, Kahire ty.
al-SALİHÎ, Wathiq I., “The Camel-Rider’s Stele and Related Sculpture from Hatra”
Iraq
Vol. 60, Bağdat 1998.
es-SEM’ÂNÎ, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed (ö: 489/1096),
Tefsiru’l-Kur’an,
(tahk: Yasir b. İbrahim-Ğuneym b. Abbas), Riyad 1997.
STARCKY, Jean, “The Nabataeans: A Historical Sketch”,
The Biblical Archaeologist, Vol.
18, No. 4
, The American Schools of Oriental Research Yayınları, (1955).
es-SUHEYMÎ, Süleyman b. Sâlim,
el-A’yâd ve eseruhaale’l-Müslimîn, 2003 Medine.
SUHEYLÎ (ö:581/),
Revdu’l-unf, (tahk: Ömer Abdusselam), I-VII, Beyrut 2000.
es-SUYUTÎ, Abdurrahman b. Ebîbekr Celalettin (ö: 911/1505),
ed-Durur Mensur, I-VIII,
Daru’l-Fikr, Beyrut ty.
Abdurrahman b. Ebîbekr Celalettin (ö: 911/1505),
ed-Durur Mensur, I-VIII,
Daru’l-Fikr, Beyrut ty.
SÖYLEMEZ, Mehmet Mahfuz, “Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri”,
Cahiliye Arapla-
rının Uluhuyiyet Anlayışı,
(ed: Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ), Ankara 2015.
eş-ŞAMÎ, Muhammed b. Yusuf es-Salihî (ö: 942/),
Subulu’l-Huda ve’r-Reşâd fi siretihayri’l-
ibâd
(tahk: Adil Ahmed Abdulmecid-Ali Muhammed), I-XII, Beyrut 1993.
ŞURRÂB, Muhammed Muhammed Hasan,
el-Me’âlimu’l-esîre fi sunneti ve’s-sîre, Beyrut
1991.
TABERANÎ (ö: 360),
Mu’cemu’l-Evsat, (tahk: Tarık b. Abdullah), I-X, Kahire ty.
TABERÎ, Muhammed b. Cerir,
Tefsir, (tahk: Ahmed Muhammed Şakir), I-XXIV, Risale
yayınları, 2000.
TARTUŞÎ, el-Merakuşî, Ebû Talib Ebu’l-Mecd Akil b. Aliyye (ö: 608/),
Tarihu’l-mekâl fi
muvâzeneti’l-a’mal ve hükmi ğayri’l-mükellefin fi’l-ukbâve’l-meal,
(tahk: Mustafa
Bahul), I-II, Ebu Dabi 2006.
et-TUNUSÎ, Ebu’l-Abbas el-Buseylî (ö: 803/),
Nuketve’t-Tenbihât fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-me-
cid,
(tahk: Muhammed Taberânî), I-III, Daru’l-Beyda 2008.
VAHİDÎ, (Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammedb. Ali en-Nisaburî,
et- Tefsiru’l-Basit,
(tahk: Sebke’de bir ekip), I-XXX, Suud 1430.
VEHB B. MÜNEBBİH,
Kitâbu’t-ticân fi muluki’l-Himyer, [tahk ve neşer: Merkezu
Dirâsâtve’l-ebhâs el-Yemeniye], San’a 1979.
WENNİNG, Robert, “The Betyls of Petra”
Bulletin of the American Schools of Oriental Re-
search
, No. 324, Nabataean Petra (Kasım 2001).
YAKUT el-HAMEVÎ,
Mu’cemu’l-Buldân, I-VII, Beyrut 1995.
ez-ZECCÂC, Ebû İshak, İbrahim b. es-Serriye b. Sehl (ö: 311/923),
Meanî’l-Kur’an ve
İ’rabuhu,
(tahk: AbdulcelilAbduhşelebî), I-V, Beyrut 1988.
Y
akın
D
oğu
Ü
nİversİtesİ
İ
lahİYat
F
akÜltesİ
D
ergİsİ
,
Yıl 2, Cilt 2, Sayı 2, Güz 2016 (57-92)
c
ahİleYe
D
önemİnDe
m
alî
Y
ÜkÜmlÜlÜkler
ve
B
unların
k
ur
’
ân
’
Dakİ
Y
ansımaları
Emrah DİNDİ
*
ÖZ
Bu makalede cahiliye Araplarında ziraî, ticarî, dinî, içtimaî ve si-
yasî vergiler ve bu vergilerin kavram ve form olarak Kur’ân’daki
malî tasarruflarla diyalektik ilişkisi ele alınmıştır. Kur’ân’ın İslam
öncesi cahiliye dönemi tasavvur ve teamüllerini tamamen ortadan
kaldırıp ibdâ’ ve îcâd mahiyetinde sil baştan hükümler mi getir-
diği yoksa vakıaya, 7. yüzyıl Arap kültür havzası rengine muvafık
ve mutabık hükümler mi inşa ettiği sorunu sınırlı bir alanda irde-
lenmiştir. Öte yandan gerek klasik geleneğimizde gerekse de son
bir buçuk asırda yerli ve yabancı bazı araştırmacılar tarafından
Kur’ân’ın cahiliye dönemine ait bir takım tasavvur ve teamülleri
ihtiva ettiğine dair ileri sürülen hipotez, Kur’ân’ın malî tasarruf-
ları özelinde tayin ve tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada önce
cahiliye dönemine ait vergilerle ilgili verileri elde etmek, bunların
analizlerini yapmak ve daha sonra Kur’ân’daki malî yükümlülük-
lerle diyalektik ilişkisini ortaya koymak ve bir senteze ulaşmak
şeklinde bir yol ve usûl takip edilmiştir. Takip edilen bu usûl neti-
cesinde Kur’ân’ın söz konusu bu vergilerinin İslam öncesi Güney,
Kuzey ve Hicaz Araplarında hatta daha kadîm toplumlarda yer
alan köklü nizamlar olduğu sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Cahiliye, Haraç, Öşür, Cizye, Zekât, Kur’ân
FINANCIAL LIABILITIES DURING THE JAHILIYYAH AND
THEIR REFLECTIONS IN THE QURAN
ABSTRACT
In this review, the agricultural, commercial, religious, social and
political taxes during the Jahiliyyah in Arabs, and their dialectic
relations with financial regulations as a concept and form in the
Quran are examined. The issue of whether the Quran brought new
regulations in terms of creation and invention new laws by termi-
nating the considerations and practices of the Jahiliyyah, the pre-
Islamic Era before the Quran, or established laws, which complied
with the 7
th
Century Arabian cultural basin, onto the existing situ-
ation, has been investigated in a limited manner in the literature.
On the other hand, the hypothesis put forward by some local or
foreign authors both in our classical tradition and in the past one
and a half century claiming that the Quran included some con-
siderations and practices of the Jahiliyyah has been defined and
determined in a manner that is specific to the financial regulations
of the Quran. The methodology in the study has been in the form
of obtaining the data on the taxes during the Jahiliyyah, analyzing
*
Yrd. Doç. Dr., Sinop Ünv. İlahiyat Fak. Temel İsl. Bil. Tefsir Anabilim Dalı, emrah dindi@
sinop.edu.tr