Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича

Sof monopoliyada
tarmoq bitta firmadan iborat bo`lganligi sababli, u mavjud mahsulot 
(xizmat)ning yagona ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi va yakkahukmronlik shakllanadi. 
Monopoliya sharoitida firma narx ustidan sezilarli nazoratni amalga oshiradi 
Monopolistik raqobat
o`z ichiga ham monopoliya, ham raqobat unsurlarini oladi. Bunda 
tarmoqdagi bir turdagi mahsulotning o`nlab ishlab chiqaruvchilari bir-birlari bilan qulay narx 
hamda ishlab chiqarish hajmiga erishish borasida raqobatlashadilar. Biroq, ayni paytda, har bir 
ishlab chiqaruvchi o`z mahsulotini tabaqalashtirish, ya`ni shu turdagi boshqa mahsulotlardan qaysi 
bir jihati (sifat darajasi, shakli, qadoqlanishi, sotish sharoitlari va h.k.) bo`yicha farqlash orqali 
uning monopol ishlab chiqaruvchisiga aylanadi.
Oligopoliya
– tarmoqda u qadar ko`p bo`lmagan korxonalarning mavjud bo`lishi va 
hukmronlik qilishidir. Qaysi tovarlar va xizmatlar bozorida nisbatan kam sonli ishlab 
chiqaruvchilar hukmronlik qilsa, shu tarmoq oligopolistik tarmoq hisoblanadi.
Shuningdek, iqtisodiy adabiyotlarda 
`girrom va halol raqobatlashuv
usullari ham ajratib 
ko`rsatiladi. Raqobatlashuvning noan`anaviy, jamiyat tomonidan e`tirof etilmagan, ijtimoiy ahloq 
qoidalari doirasidan chetga chiquvchi, noiqtisodiy (ya`ni, jismoniy kuch ishlatish, majburlash, 
raqiblarning obro`siga putur yetkazish va h.k.) usullaridan foydalanish `girrom raqobat deb 
yuritiladi.
 
Halol raqobat – raqobat kurashida jamiyat tomonidan tan olingan iqtisodiy usullarni 
qo`llash, o`zining maqsad va manfaatlariga erishishda umumjamiyat manfaatlariga zid keluvchi 
holatlarni qo`llamaslik kabi qoidalarga asoslanadi.
Raqobat kurashining ikki usuli farqlanadi: narx vositasidagi raqobat va narxsiz raqobat. 
Narx vositasida raqobatlashuv
kurashning asosiy usuli bo`lib, ishlab chiqaruvchilarning 
o`z tovarlari narxini boshqa ishlab chiqaruvchilarning shunday mahsulotlari narxiga nisbatan 
pasaytirishi hisoblanadi.