Ызбекистон республикаси олий ва ырта

B 

 Q = X
doim.
 / X
o„zg.
 

 Q 
Bu erda: 
B - 
mahsulotni sotish bahosi; 
Q
- sotilgan mahsulotlar miqdori; 
X
doim. 
- 
jami ishlab chiqarish hajminig doimiy xarajatlari; 
X
o„zg. 
- 
o‗zgaruvchan xarajatlar. 
Bundan kelib chiqqan holda zararsizlik nuqtasi doimiy ishlab chiqarish (X
doim.
) 
xarajatlarining baho (B) va mahsulot tannarxining o‗zgaruvchan (X
o‗zg.
) tarkibi 
o‗rtasidagi farqqa nisbati sifatida aniqlanadi 
Q = X
doim. 
/ ( B – X
o„zg.
) 
Zararsizlik nuqtasini grafik shaklida ko‗rsatish ham maqsadna muvofiq bo‗lib, 
u korxona foyda olishni boshlaydigan ishlab chiqarish hajmini (kritik dastur) 
aniqlashga imkon beradi. Grafikni qurish uchun doimiy va o‗garuvchan xarajatlarni, 
sotuv hajmini bilish zarur. Zararsizlik nuqtasi grafikda sxema ko‗rinishida bo‗lib, 
ishlab chiqarish hajmi, sotuv narxi va mahsulot tannarxining foydaga ko‗rsatuvchi 
ta‘sirini aks ettiradi (11.1-rasm). 
А** 
А* 

---

130 
 
 
11.1-rasm. Zararsizlik nuqtasini aniqlashning grafik usuli.
(A - zarasizlik nuqtasi – kritik dastur, ya’ni kassada naqd pul to‘plana 
boshlaydigan ishlab chiqarish va sotuv hajmi; A* - ishlab chiqarish zararsizlik 
nuqtasiga chiqqandagi mahsulot sotish hajmi; A** - sotuv hajmining zararsizlik 
kattaligi). 
Umuman olganda moliyaviy rejaning maqsadi korxona (biznes) salohiyatini 
ko‗rsatish va moliyaviy hayot layoqatiga erishish grafigini taqdim etishdir. Kelgusida 
undan korxonaning moliyaviy resurslarini tezkor boshqarishda foydalanish mumkin.