Izlanishlar, yechimlar muammolar
Yüklə 464,08 Kb.
|
| .
71 XALQ TA’LIMI: MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR Ta’lim insonlar hayotini tubdan oʻzgartiradi va uning davlat rivojlanishdagi hissasi beqiyos. Ta’limning asosiy maqsadi – jamiyat faol shaxsini tarbiyalash, ularni mehnat bozoriga tayyorlash, malakasini oshirish, shuningdek, insonlarni jamiyat hayotiga jalb qilish, jamiyat qadriyatlari va axloqini oʻrgatishdan iborat. Ta’limning vazifasi - shaxsni ijtimoiylashtirish va jamiyatni shakllantirish va barqarorlikni asrashdir. Globallashuv jarayonida XXI asr taʼlimi o‘quvchilarga dunyo miqyosida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur boʻlgan koʻnikmalarni berish va ularni amalda qoʻllashga boʻlgan ishonchni oshirishga koʻmak beradi. AKT rivojlangan davrda ma’lumotlar juda koʻpligi sababli, XXI asr koʻnikmalari koʻproq ma’lumotni tushunishga, baham koʻrishga va undan oqilona foydalanishga qaratilgan. Bugungi kundda insonlar muvaffaqiyatga erishish uchun an’anaviy mehnat bozorini tark etgan holda oʻz bandligini yaratishni afzal koʻrmoqdi. Muvaffaqiyatli insonlar dunyoning istalgan nuqtasida yashash va ishlashni hamda dunyo kezishni, qiziqishi va qobiliyatidan kelib chiqib mehnat qilishni lozim topmoqda. Vaholanki, hozirgi fan-texnika rivojlangan asrda koʻpchilik o‘quvchilar oʻtmishdagidek usulda ta’lim olishni davom etmoqdalar, xususan, yod olish va va individual testlar orqali oʻqitilmoqda. Koʻpchilik oʻquvchilar bilim olishga motivatsiyasi past boʻlganligi uchun qiynalmoqda, Youtube videosini tomosha qilish yoki Internet orqali bir xil ma’lumotni oʻrganish imkoniyati boʻlsa, maktabga borishni xushlamaydi. Yoki maktab taʻlimidan qoniqmasligi tufayli repetitorga qatnashni ma’qul koʻradi. Maktablar hozirgi kundagi jadal rivojlanishlarga oʻz vaqtida javob bera olmaganligi tufayli oʻquvchilarga tez oʻzgarishlarga javob berish hamda yangi ma’lumotlardan qanday foydalanishni yetarli darajada oʻrgata olmaganligi tufayli eskirgan usullar qo‘llanilmoqda. XX asr ta’limi o‘qituvchiga qaratilgan ta’lim sifatida, barcha tavsiyalar, pedagogik texnologiyalar ta’lim beruvchini shakllantirish hamda o‘qituvchining ta’lim jarayonidagi boshqaruvchilik rolini ta’minlashga bo‘ysundirilgan edi. Yangi asr ta’limi esa, avvalgidan farqli ravishda, o‘quvchiga qaratilgan ta’limni targʻib etmoqda. XXI asr ta’limida Z avlod va Alfa avlod terminlari paydo boʻldi. Z avlodi - 1995 va 2009-yillar oraligʻida tugʻilganlar - koʻpchiligi internetsiz hayotini tasavvur qila olmaydi va oʻquv jarayonida smartfon, iPad, smartdoska va boshqa texnologiyalardan foydalanish imkoniyatiga ega boʻlganlar. Alpha avlodi - 2010 yildan keyin tugʻilganlar boʻlib ular smartfonlar, iPad, 3D televizor, Instagram va Spotify kabi musiqa ilovalari paydo boʻlgandan keyin tugʻilgan avlod va 22-asrning birinchi avlodidir. Ular xohlagan ma’lumotlarni xonadan chiqmasdan 72 A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI internetdan oson topa olishadi. Shuningdek, ular dunyoning turli burchaklaridagi insonlar bilan oson muloqot oʻrnatishi, doʻstlar orttirishi va sayohat qilishi mumkin, bu esa ularga cheksiz oʻrganish tajribasini yaratadi. Bugungi kunda o‘quvchilarimiz zukko, mustaqil hamda qobiliyatli “raqamli avlod” boʻlib, raqamli texnologiyalardan osongina foydalanmoqda. Bu esa o‘qituvchilardan jadal rivojlanayotgan zamonamiz talablariga moslashishni, oʻz ustida tinmay ishlashni talab etadi. XXI asr taʼlimining mohiyati oʻquvchilarga raqamli dunyoda muvaffaqiyat qozonishlari uchun zarur boʻlgan bilim va koʻnikmalarni berish va bu koʻnikmalarni amalda muvaffaqiyatli qoʻllashga oʻrgatishdan iborat. Shuningdek, raqamli rivojlanish jarayonida ijtimoiy-hissiy ta’lim berish, media savodxonlikni shakllantirishni taqozo etmoqda. Ijtimoiy-hissiy ta’lim – bu barcha yoshdagi o‘quvchilarga o‘z his-tuyg‘ularini yaxshiroq anglashga va boshqalarga hamdardlik ko‘rsatishga yordam beradigan texnikadir. Ijtimoiy-hissiy ta’limning quyidagi kompetensiyalari mavjud: O‘z-o‘zini anglash, o‘z-o‘zini boshqarish, ijtimoiy xabardorlik, muomala ko‘nikmalari va qaror qabul qilish. Bu koʻnikmalar barchaning huquq va qadriyatlarini himoya qiladigan raqamli fuqarolarni shakllantirishga ko‘mak beradi. Hozirgi kundagi ma’lumotlarning koʻpligi tufayli, XXI asrning asosiy koʻnikmalari ma’lumotni saralash, tushunish, baham koʻrish va undan oqilona foydalanishga qaratilgan. Xalqaro hamjamiyat tomonidan o‘quvchilarda ijodkorlik, tanqidiy fikrlash, muloqot va hamkorlik kabi koʻnikmalarni shakllantirish tavsiya etilgan. Mazkur toʻrtta mavzu har bir darsning savodxonlik va hisoblash kabi ajralmas boʻlagi boʻlishi hamda o‘quv dastur va rejalashtirishda oʻz aksini topishi lozim. Ijodkorlik negizida ma’lumotlarga yangicha yondashish, muammolarni innovatsion, ya’ni yangi yoʻllar bilan oʻylash, yangi aloqalar oʻrnatish va muammolarga innovatsion yechimlarni topish yotadi. Tanqidiy fikrlash orqali ma’lumotni tahlil qilish va tanqidiy baho berish tushuniladi. Muloqot orqali biron ma’lumotni yaxshi tushunish uchun boshqalar bilan muhokama etish mumkin. Hamkorlik - biron mavzu, loyiha bo‘yicha bu jamoaviy ishlash tushiniladi. Hozirgi kunda ba’zi maktab o‘quvchilari darslarda toʻliq qatnashmay, repetitorlarga qatnashni afzal koʻrmoqda. Ta’lim sifati maktab o‘quvchilarning OTMlarga kirish foizi bilan belgilanmoqda. Vaholanki, bu natija ortida repetitorlar hissasi yotadi. Ta’lim sifati bu - infratuzilma, darsliklar va malakali oʻqituvchilardir. Hozirgi kunda o‘qituvchilar malakasini sifatli oshirish muammosi turibdi. |