Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

Iqtisodiy faollik 15-19 yoshda boshlanib, 65-69 yoshda to’la-tkis tugaydi. 
Bunda iqtisodiy faollik 30-44 yoshda o’zining eng yuqori nuqtasiga yetadi.
0’zbekiston aholisining yosh-jinsiy tarkibi kp tarixiy va ijtimoiy omillarning 
natijasi blsa ham, uning hozirgi vaqtdagi holati demografik nuqtai nazardan 
ijobiy baholanadi.
Respublika aholisida hozirga kunda jinsiy mutanosiblik mavjud, ya’ni 
erkak bilan ayollar nisbati teng. Shu bilan birga, ayrim, ayniqsa katta yoshdagi 
aholi guruhlarda qariyalarning salmog’i ustun ekanligini ta’kidlab tish joizdir. 
Bunday ahvol jahonning juda kp mamlakatlariga xos blib, oektiv sabablar 
bilan asoslanadi.
20-jadval.
zbekiston ahamiyatining yoshiga kra tarkibi, 2005 y. (mln.kishi)
Yoshi
Ayollar
Erkalar
Yoshi
Ayollar
Erkaklar
0-2
0,73
0,78
25-29
1,06
1,07
3-5
0,73
0,77
30-34
0,95
0,96
6-7
0,55
0,58
35-39
0,85
0,81
8-15
2,52
2,63
40-49
1,50
1,44
16-17
0,64
0,66
50-59
0,73
0,68
18-19
0,62
0,63
60-69
0,44
0,41
20-24
1,27
1,29
70 va 
undan 
Katta
0,42
0,28
Manba: zbekistonda ta’lim tizimi rivojlanishi. 2000-2004.
21-jadval.
0 ‘zbekiston regionlari aholisi mehnat resurslari, 2005 y. (mln.kishi)
Aholi soni
Mehnat resurslari
Iqtisodiy faol aholi
Jami 0 ‘zbekiston 
jumladan:
Qoraqolpag'iston
1,57
0,86
0,54
Viloyatlar:
Andijon
2,36
1,32
0,95

---

Aholi soni
Mehnat resurslari
Iqtisodiy faol aholi
Buxoro
1,52
0,86
0.67
Jizzax
1,05
0,55
0.33
Qashqadaryo
2,40
1,24
0.82
Navoiy
0,81
0,46
0,38
Namangan
2,09
1,13
0,69
Samarqand
2,89
1,54
1,05
Surxondaryo
1.91
0,98
0,65
Sirdaryo
0,67
0,37
0,28
Toshkent vil.
2,46
1,41
1,01
Farg‘ona
2,86
1.55
1,17
Xorazm
1,44
0,79
0,53
Toshkent shahri
2.14
1,37
1,14
Manba: 
Statistical Review of the Repablic of Uzbekistan 2005
- 
Tashkent. 2006.
Mehnatga yaroqli yoshdagi aholining jami aholi sonidagi utushi nisbatan 
katta emas.
Bunday holat tug’ilish darajasi yuqori blgan 70-80 yillarda tug’ilganlarning 
mehnat zaxiralari qatoriga kirishligi va ayniqsa, mehnat yoshigacha blganlar 
safida blishligi bilan bog’langan. Tug’ilish darajasi pasaygan 90-yillarning 
so’nggi davrida tug’ilganlarni bolalar va o’smirlar safiga qo’shilishi mehnatga 
yaroqli yoshdagi aholi salmog’ini biroz ko’tarilishiga imkon beradi.
Shunday qilib, 0'zbekistonda hozirgi vaqtda va yaqin kelajakda mehnat 
zaxiralarining miqdori byicha muammo kelib chiqmaydi. Asosiy e’tibor mehnat 
salohiyatidan samarali foydalanishga qaratilmogi lozim. Avvalambor, «ish bilan 
band blgan aholini tarkibiy jihatdan qayta taqsimlash hamda mehnatga layoqatli 
yoshlami faoliyatning yangi ilg’or tarmoqlari va sohalariga jalb qilish»’ asosiy 
masala hisoblanadi.
Bunda «...hozir respublikada hal qilinayotgan eng dolzaib muammolardan 
biri ishlashni xohlovchilarning hammasini ish bilan ta’minlash hisoblanmaydi.