Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

hisoblanadi. Mehnatga yaroqli yoshdagi aholi nisbiy va mutlaq krsatkichlarining 
zgarishi mehnat resurslarining shakllanishiga va u orqali mamlakat iqtisodiy 
taraqqiyoti sur^atlariga katta ta’sir koYsatadi. Jami aholi yosh tarkibining zgarishi 
mehnatga yaroqli yoshdagi aholi bilan undan tashqari aholi ayrim guruhdagi, 
ya’ni bolalar va qariyalar rtasidagi nisbatning zgarishiga olib keladi. Bu esa 
ana shu aholi guruhlarini jamiyat tomonidan ijtimoiy himoya qilish xarajatlarining 
kpayishi yoki kamayishiga sabab bladi. Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi 
ham aholi tarkibi bilan uzviy boglangan.
Demografik va sotsial jarayonlarning jamiyat uchun qulay yo’nalishda 
taraqqiy etishi uchun aholi umumiy sonida va uning ayrim yoshlar guruhlarida 
егкак va ayollar nisbati taxminan bir xil blishligi maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Jinslar sonining bir-biriga muvofiqligi nafaqat tug’ilish yoki lim darajasiga, 
balki boshqa omillarga ham bog’liqdir Ayrim hollarda ushbu omillaming ta'siri 
xususiy jarayonlar ta’siridan ham kattaroq bo’ladi. Chunki aholining jinsiy 
tarkibiga urushlar juda katta ta’sir krsatadi. Ayrim mintaqalarda jinsiy 
nisbatning buzilishi migratsiya bilan bog’lanadi. Zero, migratsion jarayonlarda 
asosan mehnatga yaroqli yoshdagi aholi faol qatnashadi.
Aholi yosh tarkibi inson resurslarining takror barpo qilinishi jarayoniga 
tridan-to^ri ta’sir ko’rsatadi. Chunki tug’ilish va o’lim jarayonlari aholining 
yoshi bilan uzviy aloqador. Binobarin, tug’ish yoshidagi ayollarning soni va 
salmog’i tug’ilish darajasiga va tug’ilgan bolalar soniga bevosita ta’sir qiladi. 
0 ’lim jarayoni esa gdaklar rtasida katta krsatkichlar bilan ifodalanadi hamda 
55-60 va undan yuqori yoshdagi aholi orasida organizmga xos fiziologik