Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

etgan yoki 1989-yilga nisbatan 0,1 tartibga qisqargan, holos (10-jadval).
19-jadval
Oilalaming rtacha kattaligi
1989
1995
jami
sh a h ar
qishloq
jami
sh a h a r
qishloq
0 ’zbekiston
Respublikasi
5,5
4,7
6,2
5,4
5,2
5.6
Qoraqalpog’iston
Respublikasi
6,6
6,2
7,1
5,3
5,3
5.3

---

1989
1995
jami
shahar
qishloq
jami
shahar
qishloq
Viloyatlar:
-
-
-
-
-
-
Andijon
5,9
5,2
6,2
5.8
5,7
5.8
Buxoro
5,1
4,4
5,7
5,6
5,1
5.7
Jizzax
6,2
5,1
6,8
5.2
5.2
Qashqadaryo
6,0
5,2
6.4
5,3
5,1
5.5
Navoiy
-
-
•
5.3
5.2
5.4
Namangan
5,6
5,4
5,8
6,0
5,9
6.0
Samarqand
5,8
4,8
6,3
5,3
5,2
5.3
Sirdaryo
6,1
5,0
6,7
5,2
5,1
5.2
Surxondaryo
5,9
4,9
6,1
5,4
4.8
5,6
Toshkent
5,4
4,5
5,9
4,7
4.6
4,7
Fargona
5.5
4.6
6,1
5,3
5.2
5,3
Xorazm
6,9
5,9
7.4
5,3
5.3
5,3
Toshkent
4,2
4.2
-
5,3
5,3
-
Oilalarning kattaligi bilan urbanizatsiya darajasi teskari korrelyatsion 
aloqaga ega (Rq - 0,63). Shaharlar tarmogining rivojlanishi va shahar aholisi 
soni va salmog’ining sishi, bir xil sharoitda, oila a’zolari miqdorining 
kamayishiga, murakkab oilalar salmog’ining pasayishiga sabab blmoqda. 
Oila a’zolarining soni aholisining tarkibida rusiyzabon evropalik xalqlarga nisbatan 
ko’p blgan viloyatlarda birmuncha past koYsatkichlar bilan ifodalanadi. Shu 
bilan birga turli millat vakillaridan tashkil topgan oilalarda ham hozirgi vaqtda 
murakkab oilalardan nisbatan oddiy oilalarga, a’zolarining soni ko’p blgan 
oilalardan, kam sonli oilalarga intilish kuzatilmoqda. Bunday holat Xorazm, 
Qashqadaryo, Jizzax, Samarqand, Surxondaryo viloyatlarida va Qorakalpog’iston 
Respublikasida yaqqol kzatilmoqda.
Shunga qaramasdan, 0 ’zbekiston Respublikasida yana uzoq vaqt 
davomida nisbatan yirik oilalar o’z mavqeini saqlab qoladi.
Hozir respublika qudratli mehnat salohiyatiga ega. Sngi yillar davomida 
0 ’zbekiston mehnat respublika aholisi umumiy sonidan 55 foizni tashkil etadi. 
Mehnatzaxiralarining shakllanishi, awalambor, aholining yosh-jinsiy tarkibi orqali 
aniqlanadi. Uning zgarishi nafaqat mehnat zaxiralarida, balki jamiyat iqtisodiy 
taraqqiyotida ham o’z aksini topmoqda.
Aholining yosh-jinsiy tarkibi to’g’risidagi ma’lumotlar zarur bo’lmagan 
ijtimoiy hayotning biron-bir sohasi amalda yo’q. Chunki, mazkur ma’lumotlarni 
boshqarishning nihoyatda muhim elementi hisoblanadi. Aholi soni va tarkibini 
bashorat qilishda ham uning yosh-jinsiy tarkibiga asoslaniladi.
Aholi yosh-jinsiy tarkibidagi 
0
’zgarishlar ularning demografik va sotsial- 
iqtisodiy oqibatlari bilan bog’langan. Aholi yosh-jinsiy tarkibi 
0
’zgarishining eng 
muhim natijalaridan biri blib, uning mehnatga yaroqli qismidagi zgarishlar

---