Jismoniy madaniyatning boshqa yo` nalishlari bilan bog`liqligi

3. Jismoniy madaniyat jarayonida estetik madaniyat

Jismoniy madaniyat jarayonida estetik madaniyatning ayrim vazifalari xal qilinadi va yulga qo`yiladi:

1.Muomala estetikasini madaniyatlash. Gimnastika bilan shug`ullanish, sport, uyinlar, turizm, yuqorida bayon etilganidek, insonning barcha sifat tomonlarini namoyon qiladi. Sportchilarning yurish-turishi sport hayotiy jaryoni va undan tashqarida xavas kilgudekdir. Chunki uning asosida shark xalklari axloq normalari yotadi. YOmon muomala estetikaga zid deb baxo beriladi.
2.Inson gavdasi to`zilishining chiroyliligini ta`minlash. Garmonik rivojlangan odam tanasining chiroyliligi shundaki, bu chiroylilik soglikning, hayotiy qobiliyatning yaxshiligi bel gisidir. Chernishevskiy: "inson go`zalligi haqida gapirar ekanmiz, uning tarkibiy qismii, shuni belgilaydiki, bizda u ajoyib taassurot koldiradi. Unda hayot namoyon bo`ladi, biz uni tushunamiz", - degan edi. V.V. Gorinevskiy esa: " go`zallik baxtga qarshi soglik bilan qarama - qarshilikda emas, nosoglik esa, aksincha, normadan chetga chikibok, go`zal lik tushunchasini bo`zadi", - degan edi.
3.Go`zallikni kabul qila bilish qobiliyatini, sport texnikasi, harakatlar nafisligi ifodasida yashirin go`zallikni xis qila olishni madaniyatlash yotadi. Harakat texnikasi go`zallik, harakat nafosati, uning mazmunini ifodalashning o`zi ham go`zal. Jismoniy madaniyat jarayonida foydalaniyotgan harakat faoliyati bir-biriga uxshash emas. Lekin ularning har biri - yugurishning chiroyliligi, Brumelning balandlikka sakrash, Jabotinskiyning rekord ogirlikni kutarishi texnikasi, Voronin, Diamidovlarning gimnastika snaryad larida "ishlash maxorati" - hammasi go`zal. Futbol maydonidagi uyinga qarab baxolash: "chiroyli uyin bo`ldi", "uyin juda chiroyli chiqdi", "komanda xujum paytida tup bilan muomala san`atining yuqoriligini ko`rsatdi" va xokazolar. Sportda go`zallikni tushunish kishiga xo`zur baxsh etadi. Sport ko`ra shida go`zallikni, chiroylilikni ko`ra olsak, bu bizning estetik didimizni, saviyamizni darajasini ko`rsatadi.
Boksni estetik sport turi emas, deb baxolaydilar. Bu muloxaza to`g`rimi? Bu uyin o`zida ruxiy. axloqiy, jismoniy sifatlarni rivojlantiradi. Yaxshi bokschi mard, irodali, botir bo`lishi amaliyotdan aniq. Did bilan tushurib, tomosha qila olsangiz, u sizga estetik zavq beradi.
Estetik zavq beradigan, uni madaniyatlaydigan, takomillashgan harakat texnikasi, avtomatizm darajasidagi harakat kunikmasiga ega bo`lgan sportchi yoki jismoniy madaniyatchilar harakati faoliyati jarayonida namoyon bo`ladi. So`zuvchi va basketbolchilardan eksperimental gruppa to`zib, ular mashg`ulotlarida kuch bilan bajaradigan mashqlar bilan utkazilgan mashg`ulotlarning samaradorligini ko`zatmoqchi bo`ldik, deylik. Bunda bizga qaysi gruppada effekt yaxshi bo`lganligini bilishgina qiziq bo`lmay, balki boshqa masala: barcha basketbolchi va so`zuvchilarga (ular bir xil yoshda, bir xil jinsda, bir xil sport malakasida va x.k.) mashg`ulotlarda kuch talab qiladigan mashqlarni berish maqsadga muvofiqmi edi, degan fikr yuzaga keladi. Masalani o`rganish ham muhimdir. Chunki kuch talab qilish mashqlari zuriqishni talab qiladi. Zurikish esa harakat go`zalligiga putr yetkazadi. Lekin bu holat shug`ullanganligi yuqori bo`lgan individda uta go`zal, tamoshabinni maxliyo qiladigan harakat darajasida ko`zga tashlanadi.