Jumayeva surayyo

Qiymatni oddiy yoki tasodifiy shakli.Bu tovar ishlab chiqarishning dastlabki
davriga to’g’ri kelib tovarlar pulsiz bir-biriga bevosita ayirboshlangan. Bunda
mahsulot ayriboshlash uchun ishlab chiqarilmagan, lekin uni ortikchasi tasodifiy
shaklda ayirboshlangan. Tasodifiy ayirboshlash mehnat mahsulotining tovarga
aylanganligini ifodalaydi. Ayriboshlash natijasida tovar mahsuloti o’ziga teng
qiymatli ekvivalent mahsulotga ayriboshlanadi. Ayriboshlash jarayonida iste’molni
qondirish birinchi darajali masala, tovarlar qiymatini taqqoslash esa ikkinchi
darajali masala sifatida qaralgan. Masalan, 1 bolta = 20 kg don.
Qiymatning to’la yoki kengaygan shakli.Tovar ayriboshlash rivojlanishi bilan
tasodifiy qiymat shaklidan to’la yoki kengaytirilgan shakliga o’tilgan. Bunday
ayriboshlashda bir tovarga qarama-qarshi faqat bitta tovar emas, balki bir nechta
tovarlar ishtirok etadi. Masalan, Sudanliklarda
10-15 bosh qo’y
10 Qop tuz
20-30 bosh echki
2 bosh buqaga ayirboshlangan.
Bunda o’z qiymatini boshqa tovarga ayirboshlanayotgan tuz nisbiy qiymat
shaklida, qolganlari, ya’ni qo’y, echki va buqa esa qiymatni o’zida ifoda etuvchi
material bo’lib xizmat qiladi va ularning qiymati ekvivalent qiymat shaklida turadi.

---

---

29
Qiymatning umumiy shakliIshlab chiqarishning rivojlanishi bilan

ayirboshlanadigan mahsulotlar soni ham ortib boradi va ayirboshlashda murakkab
holat vujudga keladi. biror bir tovar sohibi ushbu tovarni o’zining iste’moliga zarur
bo’lgan boshqa bir tovarga ayirboshlanishi uchun avvalom bor o’zining tovariga
ehtiyoji bo’lgan boshqa bir iste’molchini topmog’i kerak bo’ladi, ayirboshlash
murakkablashib uning rivojlanishiga to’sqinlik qiladi.
Asta-sekin tovarlar orasida hamma tovarlarga ayirboshlanaoladigan va
hamma tovarlar qiymatini o’zida ifoda eta oladigan maxsus tovar ajralib chiqadi.
Tovarlar dunyosidan chiqqan maxsus tovar qolgan barcha mahsulotlar uchun
umumiy ekvivalentga aylanadi.