Jurnal VIII

­  22 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ VIII nömrə

Qeyd  edildiyi  kimi  son  illərdə  AR  Milli  Məclisinin  Cinayət  Məcəlləsinə  etdiyi  dəyişikliklərlə  yol‐

nəqliyyat hadisələri ilə bağlı əməllərə görə cinayət tərkiblərinin dairəsi genişləndirilmiş, yaxud bu

əməllərə  görə  cəzalar  ağırlaşdırılmışdır.  Azərbaycan  Respublikasının  Cinayət  Məcəlləsinə

dəyişikliklər edilməsi haqqında 2015‐ci il 20 oktyabr tarixli Qanunla CM‐nin 263.1.2‐ci maddəsi yeni

redaksiyada  verilməklə  "ağır"  sözünün  qarşısında  "az  ağır"  sözü  də artırılmışdır.  Eyni  zamanda

Qanuna ümumi istifadədə olan nəqliyyat vasitələrinin istismara verilməsi qaydalarının pozulmasına

görə  məsuliyyətdən  bəhs  edən  yeni,  265‐1‐ci  maddə  əlavə  edilmişdir.  Yeni  qanun  normaları  01

dekabr 2015­ci ildən qüvvəyə minmişdir.

Cinayət qanunvericiliyinə edilən dəyişikliyə görə bundan sonra məsələn, nəqliyyat vasitələrini idarə

etmək  hüququ  olmayan  şəxs  tərəfindən  yol  hərəkəti  və  ya  nəqliyyatın  istismarı  qaydalarının

pozulması zərərçəkmişin sağlamlığına az ağır və ya ağır zərər yetirdiyi hallarda təqsirkar 4 ilədək

müddətə  nəqliyyat  vasitələrini  idarə  etmək  hüququndan  məhrum  olunmaqla  4  ilədək  müddətə

azadlıqdan  məhrumetmə  cəzasına  məhkum  oluna  bilər.  Nəzərə  alsaq  ki,  ehtiyatsızlıqdan  adam

öldürmə  üstündə  CM‐nin  124‐cü  maddəsi  ilə  qanunla  ən  çoxu  3  ilədək,  ölümlə  nəticələnən

yol‐nəqliyyat  hadisəsi  üstündə  2  ildən  6  ilədək  (CM‐nin  263.2‐ci  maddəsi)   müddətə  azadlıqdan

məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulur, ehtiyatsızlıqdan törədilən və zərərçəkmişin sağlamlığına yalnız

az  ağır  zərər  vurma  ilə  nəticələnən  əmələ  görə  hansı  səbəbdən  4  ilədək  müddətə  azadlıqdan

məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulmasının məntiqini tapmaq çətindir.

Bir məsələni də qeyd etmək lazımdır ki, CM‐nin 263‐1‐cü maddəsində nəqliyyat vasitələrini idarə

etmək hüququ olmayan şəxs tərəfindən yol‐hərəkəti və nəqliyyatın istismarı qaydalarının pozulması

ağırlaşdırıcı tövsifedici əlamət kimi verilmişdir. Başqa ölkələrin cinayət qanunvericiliyində isə belə

normaya təsadüf etmədik.

Sadalananlardan belə nəticə çıxarmaq olar ki, cinayət qanunvericiliyində ehtiyatsızlıqdan sağlamlığa

az ağır zərər yetirilməsi ilə bağlı əməllərə görə məsuliyyət ildən‐ilə sərtləşdirilir və bu proses davam

etməkdədir. Belə tendensiyanın mövcud olduğu indiki şəraitdə ehtiyatsızlıqdan az ağır zərər vurma

ilə  əlaqədar  əməllərin  dekriminallaşdırılması  ilə  əlaqədar  təkliflərin  müsbət  qarşılacağına  ümid

azdır.

Bununla yanaşı yuxarıda şərh edilənlərdən aydın olur ki, ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmişin sağlamlığına

az  ağır  zərər  vurulması  ilə  əlaqədar  cinayət  qanunvericiliyində  həddən  artıq  uyğunsuzluqlar,

anlaşılmazlıqlar  və  ziddiyyətlər  vardır. Həmin  normaların  bundan  sonra  da  indi  mövcud  olan

məzmunda saxlanılması ədalət mühakiməsinin məqsədlərinə ziddir. Haqqında söhbət gedən əməlin

dekriminalizasiyası baş tutmasa da qanunda müvafiq düzəlişlər etməklə onların nisbətən ağrısız

tətbiqinə nail olmaq olar.

Hüquqşünasların bu məsələyə münasibəti bizim üçün maraqlı olardı.

---

­  23 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ VIII nömrə

ä.ô.þ.í Ê¸íóëü Ãóñåéíîâà

ìàãèñòðàíò Íèõàä Õàëèëîâ

ÄÎÌÀØÍÈÉ ÀÐÅÑÒ ÊÀÊ ÀËÜÒÅÐÍÀÒÈÂÍÀß ÀÐÅÑÒÓ ÌÅÐÀ ÏÅÐÅÑÅ×ÅÍÈß

Àëüòåðíàòèâíûå àðåñòó ìåðû ïðåñå÷åíèÿ ïðèìåíåíû çàêîíîäàòåëåì äëÿ îáåñïå÷åíèÿ ïðàâà

êàæäîãî íà ñâîáîäó è ëè÷íóþ íåïðèêîñíîâåííîñòü.

Óãîëîâí ïðîöåññóàëüíîå çàêîíîäàòåëüñòâî â öåëÿõ ñóæåíèÿ ñôåðû ïðèìåíåíèÿ àðåñòà,

êîãäà  â  õîäå  ïðîèçâîäñòâà  ïî  äåëó  ýòî  íå  âûçûâàåòñÿ  íåîáõîäèìîñòüþ  ïðåäóñìîòðåë

ïðèìåíåíèå òàêîé ìåðû ïðåñå÷åíèÿ êàê äîìàøíèé àðåñò.

Äîìàøíèé àðåñò â êà÷åñòâå ìåðû ïðåñå÷åíèÿ ñîñòîèò â íàëîæåíèè îãðàíè÷åíèé ñâîáîäû è

óñòàíîâëåííîãî ïîñòàíîâëåíèåì ñóäà ðÿäà ïðàâ îáâèíÿåìîãî áåç ñîäåðæàíèÿ åãî ïîä àðåñòîì

è ïîëíîé èçîëÿöèè îò îáùåñòâà (ñò.163.1 ÓÏÊ).

Àðåñò âîçìîæåí ïðè íàëè÷èè ìàòåðèàëüíûõ è ïðîöåññóàëüíûõ îñíîâàíèÿ äëÿ åãî èçáðàíèÿ.

Ýòî  çíà÷èò,  ÷òî  äëÿ  èçáðàíèÿ  äîìàøíåãî  àðåñòà  òàêæå  äîëæíû  áûòü  ìàòåðèàëüíûå  è

ïðîöåññóàëüíûå îñíîâàíèÿ (1, 349).

Âîïðîñ îá èçáðàíèè äîìàøíåãî àðåñòà â êà÷åñòâå ìåðû ïðåñå÷åíèÿ ìîæåò áûòü ðàññìîòðåí

ñóäîì  òîëüêî  ïî  õîäàòàéñòâó ñòîðîíû çàùèòû â âèäå çàìåíû ïðèíÿòîãî ïîñòàíîâëåíèÿ îá

èçáðàíèè àðåñòà â êà÷åñòâå ìåðû ïðåñå÷åíèÿ.

Äîìàøíèé  àðåñò  êàê  ìåðà  ïðåñå÷åíèÿ  ìîæåò  áûòü  ïðèìåíåíà  òîëüêî  â  îòíîøåíèè

ñëåäóþùèõ  îáâèíÿåìûõ  ïðè  óñòàíîâëåíèè  âîçìîæíîñòè  îáåñïå÷èòü  åãî  íàäëåæàùåå

ïîâåäåíèå áåç ïîëíîé èçîëÿöèè îò îáùåñòâà:

1) 

ëèöà, îáâèíÿåìîãî â ñîâåðøåíèè ïðåñòóïëåíèÿ, çà êîòîðîå ìîæåò áûòü íàçíà÷åíî

íàêàçàíèå â âèäå ëèøåíèÿ ñâîáîäû íà ñðîê áîëåå 2 ëåò;

2) 

ëèöà, îáâèíÿåìîãî â ñîâåðøåíèè ïðåñòóïëåíèÿ, çà êîòîðîå ìîæåò áûòü íàçíà÷åíî

íàêàçàíèå â âèäå ëèøåíèÿ ñâîáîäû íà ñðîê äî äâóõ ëåò, êîãäà åñòü äîñòàòî÷íûå îñíîâàíèÿ,

÷òî îíî ìîæåò ñêðûòüñÿ îò îðãàíà, îñóùåñòâëÿþùåãî óãîëîâíûé ïðîöåññ, âîñïðåïÿòñòâîâàòü

íîðìàëüíîìó  õîäó  ïðåäâàðèòåëüíîãî  ðàññëåäîâàíèÿ  èëè  ñóäåáíîãî  ðàçáèðàòåëüñòâà,

ïîâòîðíî ñîâåðøèòü ïðåñòóïëåíèå, íå ÿâëÿòüñÿ áåç óâàæèòåëüíûõ ïðè÷èí ïî âûçîâó îðãàíà

îñóùåñòâëÿþùåãî óãîëîâíûé ïðîöåññ, âîñïðåïÿòñòâîâàòü èñïîëíåíèþ ïðèãîâîðà.

Äîìàøíèé àðåñò ìîæåò ñîïðîâîæäàòüñÿ ñëåäóþùèìè ìåðàìè, ïðèìåíÿåìûìè â îòäåëüíîñòè

èëè â ïîðÿäêå äîïóñòèìîé ñîâîêóïíîñòè (ñò.163.3 ÓÏÊ):

1)

çàïðåò ïîëíîñòüþ èëè â îïðåäåëåííîå âðåìÿ âûõîäèòü èç æèëèùà;

2)

çàïðåò  íà  òåëåôîííûå  ïåðåãîâîðû,  ïî÷òîâóþ  êîððåñïîíäåíöèþ  è  èñïîëüçîâàíèå

äðóãèõ ñðåäñòâ ñâÿçè;

3)

çàïðåò îáùàòüñÿ ñ îïðåäåëåííûìè ëèöàìè è ïðèíèìàòü êàêîå­ëèáî ëèöî â ñâîåì äîìå;

4)

ïðèìåíåíèå ýëåêòðîííûõ ñðåäñòâ êîíòðîëÿ, âîçëîæåíèå îáÿçàííîñòè íîñèòü ïðè ñåáå

ýòè ñðåäñòâà è îáñëóæèâàòü èõ ðàáîòó;

5)

âîçëîæåíèå îáÿçàííîñòè îòâå÷àòü íà êîíòðîëüíûå òåëåôîííûå çâîíêè èëè èíûå

êîíòðîëüíûå ñèãíàëû, çâîíèòü ïî òåëåôîíó èëè ëè÷íî ÿâëÿòüñÿ â îïðåäåëåííîå âðåìÿ â îðãàí

äîçíàíèÿ èëè äðóãîé îðãàí, îñóùåñòâëÿþùèé íàäçîð çà ïîâåäåíèåì îáâèíÿåìîãî;

6)

óñòàíîâëåíèå íàáëþäåíèÿ çà îáâèíÿåìûì èëè ìåñòîì åãî æèòåëüñòâà, à òàêæå îõðàíà

ïîëèöèåé åãî äîìà, êâàðòèðû èëè îòâåäåííîãî åìó äëÿ æèëèùà äðóãîãî ìåñòà;

7)

ïðèíÿòèåì äðóãèõ ìåð, îáåñïå÷èâàþùèõ íàäëåæàùåå ïîâåäåíèå îáâèíÿåìîãî è åãî

íåïîëíóþ èçîëÿöèþ îò îáùåñòâà.

Íå  ìîãóò  áûòü  îãðàíè÷åíû  ïðîöåññóàëüíûå  ïðàâà  îáâèíÿåìîãî    íà  ó÷àñòèå  â  ñóäåáíûõ

çàñåäàíèÿõ;  ñëåäñòâåííûõ  è èíûõ  ïðîöåññóàëüíûõ  äåéñòâèÿõ  (íàïðèìåð,  â  äîïðîñå

ñâèäåòåëÿ,  ïðîèçâîäèìîì  ïî  õîäàòàéñòâó  îáâèíÿåìîãî);  îòïðàâêå  ïèñüìåííûõ  æàëîá,

ïîëó÷åíèè ïî ïî÷òå ïîâåñòîê è äðóãèõ ïðîöåññóàëüíûõ äîêóìåíòîâ, âåäåíèå ïåðåãîâîðîâ ñ

---