K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

 Plastik surkov moylarining mexanik
xususiyatlarini baholash usullari
Moy penetratsiyasi.
 Plastik moylarning mexanik xususiyatlari-
ni baholashda bir qator qiyinchiiiklarga duch kelinadi, bulardan biri 
nisbatan jiddiy e’tibor berilishi lozim bo‘lgan, quyultirgichlar yor-
damida hosil qilingan strukturaning tashqi muhit ta’siriga sezgirli-
gidir. Bu xususiyat qattiq va moylar uchun
6. 1- rasm.
Penetrometr
sxemasi.
 
me’yorlanishi  zarur  bo‘lgan  tavsifiy  ko‘rsat
-
kichlardan biridir. Shu sababli bir qator moy-
lash materiallarining xususiyatlari penetratsiya 
ko‘rsatkichi bo‘yicha baholanmoqda. 
Moy penetratsiyasini aniqlashda standart 
penetrometrdan foydalaniladi (6. 1- rasm). 
Penetrometrning asosiy detali yo‘naltiruvchi 
shtativ 
4 
ga o‘rnatilgan prujinali stopor 
3 
yor-
damida tutib turiladigan shtok bilan 5 qattiq 
bog‘lanishdagi konus 
2 
dan iborat. 
Penetratsiyani aniqlashda sinalishi lozim 
bo‘lgan moy stakanga 
1
 quyiladi va penet-
rometr stoliga qo‘yiladi. Shundan so‘ng stopor 
3 
ni ezgan holda shtok 
5
 ni ushlab, konus 
2 
uchi 
moy sirtiga ehtiyotkorlik bilan keltiriladi va 
stopor 
3
 tezlik bilan qo‘yib yuboriladi. Tishli 
reyka 
9 
ning yuqori qismi shtok 
5
 ning yuqori 

---

154
qismiga ohista keltiriladi, penetrometr strelkasi 
8 
ixtiyoriy yo‘na-
lishda buralib, shkala (
6
) 0
 
holatiga keltiriladi. Bu holatda penet-
rometr ishga tayyor hisoblanadi. Shundan so‘ng stopor 
3
 5 s davo-
mida siqib ushlab turiladi va konus 
2 
ning shtok 
5
 bilan birgalikda 
siljib, surkov moyiga botishi kuzatiladi. 5 s vaqt o‘tganidan so‘ng 
stopor qo‘yib yuboriladi va reyka 
9 
asta-sekin shtok 
5 
ning yuqori 
qismiga tekkunga qadar pastga tushiriladi. Reyka pastga tushayot-
gan paytda, reyka bilan shesternya 
7
 yordamida biriktirilgan strelka 
8 
ma’lum burchakka buriladi va shkala 
6 
bo‘yicha millimetrning 
o‘ndan bir ulushi aniqligida penetratsiya miqdorini ko‘rsatadi. 
Penetratsiyani moyning mexanik xususiyati ko‘rsatkichi sifa-
tidagi kamchiligi shundan iboratki, bu ko‘rsatkich asosida moyning 
ishlatilish doirasini aniqlab bo‘lmaydi.