K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar
Avtomobillarda ishlatiladigan plastik surkov moylarining
Yüklə 6,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Suv ta’ siriga chidamliligi Moylash xususiyati O‘zar o almashi - nuvchisi
- Mamlakatimizda va xorijda ishlab chiqariladigan plastik surkov moylarining ozaro almashinishi Mam- lakatimizda ishlab chiqari
- Nazorat savollari
- AVTOMOBIL UCHUN MAXSUS SUYUQLIKLAR
- Dvigatellarning sovitish tizimlarida ishlatiladigan suyuqliklar va ularga qo‘yiladigan talablar
| 6. 1- jadval
Avtomobillarda ishlatiladigan plastik surkov moylarining asosiy turlarining tavsifi Moy Rangi Konsistent - lik klassi Tavsiya etilgan ish har orati, °C Kolloid turg‘unligi Bug‘lanuv - chanligi Suv ta’ siriga chidamliligi Moylash xususiyati O‘zar o almashi - nuvchisi Solidol C Och sariq r a n g d a n to‘q jigar- ranggacha 2 –20–65 5 3 4 3 Litol–24 Press- solidol Och sariq r a n g d a n to‘q jigar- ranggacha 1 –30–50 4 3 4 3 Fiol–1 Grafitli Kumush- simon yal- tiraydigan qora rang 2 –20–60 5 4 3 4 ЛСС–15 ШРУС–4 ЦИАТИМ– 2001 Sariq rang- dan och jigarrang- gacha 2 –60–90 1 2 3 4 Fiol–1 1–13 Och sa- riqdan to‘q sariqqacha 3 –20–100 2 3 1 3 Litol–24 Litol–24 Jigarrang 3 –40–120 4 4 4 3 ЛСС–15 165 6. 1- jadvalning davomi Fiol–1 Jigarrang 1 –40–120 2 3 4 3 Litol–24 ЛСС–15 Oq 2 –40–130 3 4 4 3 Litol–24 ШРБ–4 Jigarrang - dan to‘q jigarrang- gacha 2 –40–130 4 4 4 4 ШРУС–4 Litol–24 ШРУС–4 Kumush- simon yal- tiraydigan qora rang 2 –40–120 4 4 5 5 ШРУС–4 Litol–24 ВТВ–1 Oq 2 –40–40 5 3 5 2 ЛСС–15 Uniol–1 Jigarrang 2 –30–150 5 5 4 4 ШРБ–4 ШРУ–4 №158 Ko‘k 2 –30–100 3 5 2 3 ШРУС–4 So‘nggi yillarda xorijiy mamlakatlarning bir qator firmalari to - monidan ishlab chiqarilayotgan plastik surkov moylaridan respub- likamizdagi avtomobil xo‘jaliklarida foydalanilmoqda. Shuning uchun asosiy plastik surkov moylarini xorijiy firmalar tomonidan ishlab chiqarilgan moylar bilan o‘zaro almashinishini belgilash ham muhim (6. 2- jadval). 6. 2- jadval Mamlakatimizda va xorijda ishlab chiqariladigan plastik surkov moylarining ozaro almashinishi Mam- lakatimizda ishlab chiqari- ladigan moylar Xorijiy firmalar tomonidan ishlab chiqariladigan moylar Shell Mobil BP Esso Solidol C Uneda 2, 3 Lirona 3 Mobilgrease AA №2, Greasrex D60 Energrease C2, C3; En- ergrease GP2, GP3 Chassis XX, Cazar K2 Press-solidol Uneda 1, Retinax С Mobilgrease AA №1 Energrease C1, CA Chassis L, H, Cazar K1 166 6. 2- jadvalning davomi Grafitli УСса Barbatia 2, 3, 4 Graphited № 3 Energrease C2G, C36 Van Estan 2 ЦИАТИМ–201 Aeroshell, Grease 6 Mobilgrease BRB Zero – Beacon 325 1–13. ЯНЗ–2 Nerita 2, 3 Retinax H Mobilgrease BRB № 3 Energrease № 2, № 3 Andok M275, Andok В Litol–24 Retinax A, Alvania 3, R3 Mobilgrease 22 Mobilgrease BRB Energrease L2, Multipurpose Beacon 3, Unirex 3 Fiol–1 Alvania 1 Mobilux 1 Energrease L2 Multi-Purpose Plastik surkov moylarini pasport ma’lumotlari bo‘yicha eksplu- atatsion baholash ham xuddi suyuq moylarni baholash kabi amal- ga oshiriladi. Baholash bo‘yicha xulosada moyning maksimal ish harorati va ishqalanuvchi tarmoqlardagi moyning ruxsat etilgan qizish harorati aniqlanadi va moyga suv ta’siri baholanadi. Nazorat savollari: 1. Qanday moylar plastik surkov moylari deyiladi? 2. Plastik surkov moylarining tarkibiga nimalar kiradi? 3. Surkov moylari qanday tarmoqlarda ishlatiladi? 4. Plastik surkov moylarining qanday turlarini bilasiz? 5. Moyning mexanik xususiyati qanday ko‘rsatkichlar asosida bahol- anadi? 6. Plastik surkov moylari qanday sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lishi lozim? 7. Moy penetratsiyasi deganda nimani tushunasiz va u qanday aniqla- nadi? 8. Moyning tomchilab tushish harorati qanday aniqlanadi? 167 VII BOB. AVTOMOBIL UCHUN MAXSUS SUYUQLIKLAR Avtomobillarda quyidagi maxsus suyuqliklar ishlatiladi: past haroratda muzlaydigan sovituvchi suyuqliklar; tormoz, amortizator suyuqliklari; ko‘tarish mexanizmlari suyuqliklari va boshqalar. 7. 1. Dvigatellarning sovitish tizimlarida ishlatiladigan suyuqliklar va ularga qo‘yiladigan talablar Dvigatelning ish jarayonida yonish kamerasi va silindr devorlari orqali issiqlik tarqalishi tufayli, shuningdek, ishqalanishni yengish- ga sarflanuvchi energiyaning issiqlikka aylanishi hisobiga u nin g detallari qiziydi. Dvigatelning turi va vazifasiga, shuningdek, unin g ish rejimiga qarab, sovitish tizimi yonilg‘i yonganida ajra- lib chiqadigan issiqlikning 15–35 foizini olib ketadi. Sovitiladigan detallardan olingan issiqlik, asosan, tizimdagi sovituvchi suyuqlik vositasida atrof muhitga chiqarib yuboriladi. Dvigatel detallari haroratining eng maqbul darajadan yuqorila shishi silindrlarning yangi zaryad bilan massa bo‘yicha to‘lishini kamaytirishga, moy qatlamining ko‘tarib turuvchanligining pa- sayishiga, chegaraviy ishqalanish paydo bo‘lish ehtimolining or- tishiga, ish vaqtida moyning moylash xususiyatlarining barvaqt yo‘qolishiga, uning kuyindiga aylanib isrof bo‘lishiga, konstruktiv tirqishlar va tarmoqlardagi detallarning o‘rnatilishi buzilishiga olib keladi. Porshenlarning issiqlik ta’sirida shikastlanishi, klapan va forsunkalarning o‘ta qizib ketishi, porshen halqalarining kuyishi va boshqa jiddiy nosozliklar paydo bo‘lish ehtimoli ortadi. Dvigatelning o‘ta sovib ketishi esa issiqlikning devorga o‘tib is - rof bo‘lishiga va yonilg‘i tejamkorligi yomonlashuviga, moyning qovushoqligi ortishiga, binobarin, ishqalanishdagi isroflar ko‘payi shiga sabab bo‘ladi. Benzinda ishlaydigan dvigatellarning o‘ta so- 168 vib ketishi natijasida yonilg‘i bug‘lari suyuqlikka aylanishi tufay- li aralashmaning tarkibi o‘zgaradi, moyning sifati yomonlashadi, porshen va halqalarning moylanishi buziladi, dizellarda esa ular- ning «qattiq» ishlashi kuchayadi. Ichki yonuv dvigatellari havo bilan yoki ko‘pincha suyuqlik bi- lan sovitiladi. Havo oqimi yordamida sovitishda issiqlik qizigan detallardan havo oqimi ta’sirida atmosferaga tarqaladi, suyuqlik yordamida sovitishda esa ortiqcha issiqlik avval detallarni yuvib o‘tuvchi suyuqlikka, so‘ngra atrof muhitga uzatiladi. Dvigatel ish - layotganida sovituvchi suyuqlik harorati 85–95°C (ba’zan 105– 110°C)ga yetadi. Suyuqlik bilan sovitish tizimi havo bilan sovitish tizimiga nis- batan quyidagi afzalliklarga ega: – eng qizigan joylarni samaraliroq sovitadi; – suyuqlikning issiqlik sig‘imi kattaroq bo‘lganida, turli ish sha- roitlarida va o‘zgaruvchan rejimlarda dvigatelning issiqlik holati barqaror bo‘lishini ta’minlaydi; – atrof muhit havosining harorati past bo‘lganida, suyuqlik isi- tilishi tufayli dvigatelni ishga tushirilishi ancha ishonchli bo‘ladi; – tizim agregatlarini yurgizishga ko‘proq quvvat sarf bo‘ladi va tizim agregatlarining ish jarayonidagi shovqinlilik darajasi pastroq bo‘ladi; – nominal rejimda silindrlarni to‘ldirish koeffitsiyenti yuqoriroq va o‘rtacha samarali quvvat qiymati hamda litrli quvvat kattaroq bo‘ladi. Sovitish tizimining ishonchli ishlashi ularda ishlatiladigan suyuqlikning fizikaviykimyoviy xossalariga bog‘liq. Sovituvchi suyuqliklar quyidagi talablarga javob berishi kerak: yuqori qay- nash harorati (sovitish tizimidagi eng yuqori haroratdan 15–20°C yuqori bo‘lishi) va issiqlik sig‘imiga ega bo‘lishi; muzlash harorati tashqi havoning eng past haroratidan (kamida 5–10°C) past bo‘li- shi kerak; ular sovitish tizimida sovish tezligini pasaytiradigan va sovituvchi suyuqlikning tizim bo‘ylab aylanishini buzadigan turli qatlamlar (quyqalar, cho‘kindilar) hosil qilmasligi, ko‘pirmasligi, 169 shuningdek, metall detallarni zanglatmasligi, qistirmalarni yemir- masligi lozim; suyuqlikning kengayish koeffitsiyenti mumkin qa - dar kichik bo‘lishi lozim; shuningdek, sovitish suyuqliklari arzon, yetarli, yong‘in chiqish jihatidan xavfsiz bo‘lishi va xizmat ko‘rsa- tuvchi shaxslar salomatligiga zarar yetkazmasligi zarur. Yuqoridagi talablarga to‘la javob bermasa ham dvigatelning sovitish tizimida suvdan keng foydalaniladi. Chunki u issiqlikni yaxshi o‘tkazadi, issiqlik sig‘imi katta, qovushoqligi past hamda ishlatishga qulay. 7. 2. Yüklə 6,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|