Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
129 Bəzi araşdırıcıların fikrincə, dəyyusluq təkcə insana deyil, eyni zamanda heyvanlara, məsələn, donuzlara da xas olan bir əlamətdir. Belə araşdırıcıların gəldikləri qənaətə görə, «donuz qısqanclıq duymaz, namus bilməz». Monoqam həyat sürən heyvanlar arasında öz seksual partnyoruna vəfalılıq möhkəm olur. Ancaq cinsi həyatı poliqam tipi üzrə gedən heyvanlar seksual partnyorlarını tez-tez dəyişdirirlər. Heyvanlar arasında dəyyusluq hadisəsinə bir qədər başqa aspektdən yanaşmaq lazım gəlir. Məsələ burasındadır ki, təbiət daha sağlam olan fərdlərin saxlanmasında, onların nəslinin davam etdirilməsində maraqlı olur. Buna görə dişi fərdlə cütləşmək üstündə erkəklərin bir-birilə döyüşə çıxmaları, bəzən amansız mübarizənin ağır xəsarətlə, hətta ölümlə nəticələnməsi vəhşi təbiətdə tez-tez rast gəlinən səhnədir. Belə səhnələrin təşkil edilməsində güdülən məqsəd qalib gəlmiş erkəyin dişiyə sahib çıxaraq nəslini davam etdirə bilməsinə şərait yaratmaqdır. Bundan başqa, insestə yol verməmək naminə heyvanlar arasında dəyyusluq tamamilə normal bir hal kimi meydana çıxa bilər. Yəni, «kənar» erkəklərdən mühafizə edilən («namusu qorunan») dişi son halda öz yaxınları (qan qohumları) ilə cütləşmək məcburiyyətində qala bilər. İnsanın təkamülü prosesinin gedişində müəyyən dövr ərzində oxşar mənzərənin müşahidə edildiyi iddia olunur. Güman edilir ki, kənardan davanın nəticəsini gözləyən qıza, qadına yalnız qarşı tərəfi məğlub etmiş kişi sahib ola bilərdi. Dəyyusluq şüurlu ictimai varlıq olan insana münasibətdə əhəmiyyət kəsb edir. Hətta bəzi xalqlarda təkcə kişinin deyil, eyni zamanda qadının da dəyyus ola bildiyi bəyan edilir. Buradan belə çıxır ki, həmin xalqlarda əri xəyanət edən qadına da dəyyus kimi baxılır. Təsadüfi deyildir ki, təxminən 1815-ci ildə çəkildiyi güman edilən bir fransız satirik şəklində həm kişi, həm də qadın cinsli şəxslər arasında buynuzdaşıyanlar təsvir edilmişdir. Şəkil 51. Həm kişi, həm də qadın cinsli şəxslər arasında buynuzdaşıyanların təsvir edildiyi fransız satirik şəkli. Təxminən 1815-ci il. 130 Ancaq qəbul edilmiş ənənəyə görə, dəyyus kişi cinsli şəxsdir. Arvadı xəyanət edən kişiyə dəyyus deyirlər. Qeyd edək ki, ərə xəyanət epizodik və sistematik ola bilər. Yalnız nadir hallarda, çox gec-gec edilən xəyanətə epizodik xəyanət deyilir. Bəzən xəyanət mütəmadi hal alır. Belə hallarda ona sistematik xəyanət deyilir. Kifayət qədər davamlı olan və geniş yayılan «buynuzdaşıyan» istilahının etimologiyasına (mənşəyinə) dair bir neçə versiya vardır. Daha çox inandırıcı olan versiyalardan birinə görə, «buynuzdaşıyan» istilahı Bizansda (Vizantiyada) çox geniş yayılmışdı. Onu imperator Birinci Andronik Komnin (Andronikos I Komnenos) 125 adı ilə bağlayırlar. Birinci Andronik Komnin Bizans tarixində ən qeyri-adi və maraqlı fiqurlardan biri olmuşdur. Onun hərbi sahədə başına gələn sərgüzəştlər məhəbbət macəralarına qarışaraq özü haqqında qəribə bir təsəvvür formalaşdırmış, paytaxt sakinlərinin dedi-qodu yaymalarının və fərqli xəbər gəzdirmələrinin mənbəyinə çevrilmişdir. Həm alçaq, həm də yüksək keyfiyyətlərə malik olan Komnin çox ziddiyyətli bir adam olaraq qalmışdır. Güclü, cəsarətli, zirək, bacarıqlı, ağıllı və gözəl olması onun ləyaqətli şəxsiyyət kimi tanınmasını təmin edirdisə, irsən aldığı hakimiyyətpərəstlik, səbirsizlik, tədbirsizlik, daim istənilən növ cinayəti törətməyə hazır olma, zalımlıq (amansızlığa yol vermə), qisasçılığa meyllilik, şorgözlük və digər cəhətlər onun hörmətdən düşməsinə gətirib çıxarırdı. Birinci Andronik Komnin öz amur (eşq) macəralarına görə əməlli-başlı ad çıxarmış, şöhrət qazanmışdı. Özünün cavan arvadı və bir neçə məşuqəsi olmasına baxmayaraq gözü doymaq bilməyən, daim başqalarının gözəl və cazibədar arvadlarına tamah salan hökmdar «başdan çıxardan imperator» reputasiyasını qazanmışdı. Andronik öz əxlaqsız hərəkətlərinə görə şəhərlilərdən «Bizans Priapı» ləqəbini almışdı. Paytaxt sakinlərini ələ salan, lağa qoyan, onlara masqara, rişxənd edən basilevs 126 bəzi kişilərin öldürdükləri maralların buynuzlarını meydanlarda asmaqla onların arvadlarının əxlaqsızlığını göstərmiş, ayağısürüşkənliyini ifadə etmişdir. İmperator öz məşuqələrinin ərlərinə kompensasiya qismində maral buynuzu hədiyyə edirdi. Ərin maral buynuzu alması ona cəmiyyətdə bir sıra imtiyazlar (üstünlüklər) qazandırırdı. Məsələn, buynuza sahib olan kişi şahın malikanəsində, ona məxsus olan torpaq sahəsində ov etmək hüququ qazanırdı. Arvadı şah tərəfindən «ovlanan» kişi indi sarayın həndəvərində heyvan ovlamaq ixtiyarı əldə edirdi. Buna müvafiq olaraq belə ərləri «buynuza malik olan ərlər», «buynuza yiyələnmiş ərlər» adlandırmağa başladılar. Tədricən uzun kəlmələr yığcamlaşdırılaraq «buynuzdaşıyan» və yaxud «buynuzgəzdirən» halına salınmışdır [23; 24]. Bir sözlə desək, arvadı sarayda imperatorun yatağında olan «başıpapaqlıların» maral buynuzlarını gəzdirməkdən başqa yolu qalmırdı. Onlar həm buynuzun özünü, həm də sözünü gəzdirməli, daşımalı olurdular. İkinci versiyaya görə, sabitliyini mühafizə edə bilən «buynuzdaşıyan» məfhumu Qərbi Avropada linqvistik internasionalizasiya (dilçilik beynəlmiləlləşdirilməsi) nəticəsində meydana çıxmışdır. Belə ki, köhnə fransız sözü olan «cuccu» artıq insanlara münasibətdə istifadə edilməyə başlamışdır. «Cuccu» sözü rus dilinə «kukuşka» («кукушка»), bizim dilə isə «ququ quşu» kimi tərcümə edilmişdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|