Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism

54 
 
düşür,  masqaraya  qoyulur,  oyuncaq  yerinə  qoyulan  adam  səviyyəsinə  enir.  Arvad  artıq 
Bissettdən  ikinci  dəfə  hamilə  qalmışdı.  Bissett  onu  ikicanlı  vəziyyətdə  atır.  Qadın  heç 
olmasa  acından  ölməmək,  yalnız  yaşamaq  xatirinə  fahişəliklə  məşğul  olmağa  başlayır. 
Arvad bir daha ərinin qabağına doqquzluq çıxarmaq
91
 istəyir. 
 Qanuna görə, zinakar arvada yalnız cib xərcliyi verilə bilərdi. Arvadın nəhəng 
cehizi, paltar və bəzək-düzək vasitələri (zir-zinəti) ərində qalırdı. Lakin ser Riçardın ona 
uşaqları ilə görüşməsini qadağan etməsi ilə müqayisədə bu itkini müqayisə etmək çətin 
olardı. Çox keçmədən baxımsızlıq ucbatından onun balaca qızı ölür. Ərlə arvadın ümumi 
uşağı sayılan oğlan bədbəxt hadisə nəticəsində 12 yaşında tələf olur.  
Ali cəmiyyət (aristokratlar içərisinə) çıxmaq onun üçün həmişəlik (əbədi) üzünə 
bağlanır, qadağan edilir. Yalnız hərdənbir (təyin olunmuş vaxtı gələndə) anası və bacısı ilə 
görüşməsinə icazə verilirdi. 
1805-ci ilin 8 avqustunda 54 yaşlı Riçard dünyasını dəyişir. Yalnız ser Riçard 
öldükdən sonra qanuna görə ledi Uorslinin haqqı çatan pullar onun ixtiyarına keçmişdir. 
Ser Riçard dünyasını dəyişdikdə ledi onu dəfn etmişdir.  
Əri ilə həmişəlik vidalaşdıqdan sonra ledi Uorsli özü istədiyi kimi yaşamağını 
davam etdirmiş, daim həzz almağa çalışmış, aşna (məşuqə) rolunda bütün Avropa boyunca 
səyahətdə  olmuş,  Fransa  inqilabı  sayəsində  zəbt  edilən  böyük  bir  ərazini  gəzib-
dolanmışdır.  
47 yaşlı ledi yaşca özündən iki dəfə kiçik olan bir kişiyə ərə getmişdir. Onlar 
İtaliyaya  köçüb  orada  yaşamışlar.  Ledi  və  onun  cavan  əri  13  il  bir  yerdə  olmuşlar. 
Acınacaqlı  məşhurluq  qazanmış  ledi  Uorsli  məhz  həmin  kişinin  qolları  üstündə 
keçinmişdir. 
Uorsli  soyadlı  ər-arvadın  ailə  faciəsi  təkcə  məhkəmə  stenoqrammalarında 
əbədiləşdirilmədi.  Onlar  həmçinin  çoxsaylı  karikaturaların  qəhrəmanlarına  çevrildilər. 
Karikaturaçılar həmin momentdən məharətlə istifadə etdilər. Öz çiyinləri üstündə kapitan 
Bissetti saxlayan ser Uorslinin təsviri bunların içərisində ən məşhurlarından biridir. İngilis 
karikaturaçı rəssamı və oymaçısı Ceyms Gillrey (James Gillray) 1782-ci il 14 martında 
ərsəyə gətirdiyi «Ser Riçard öz arvadının aşağı hissələrini çılpaqlaşdırarkən kələkbazdan da 
pis görünür!» («Sir Richard Worse-than-sly, exposing his wife’s bottom – o fye!») əsəri 
çox məşhurdur. Ser Riçard Uorslinin (Sir Richard Worsley) karikaturasından bir fraqment 
33-cü şəkildə göstərilmişdir. Əsər Londonda Milli Portret Qalereyasında (National Portrait 
Gallery, London) saxlanılır. Onun «Yaradıcılıq fondu!» («Creative commons!») lisenziyası 
vardır.  
Ledi  Uorsli  çimərkən  başqa  kişinin  ona  daha  rahat  və  yaxşı  göz  gəzdirə 
bilməsindən ötrü ər tərəfindən qəribə addım atılmışdı. Karikatura yalnız şahidlərdən birinə 
həsr  olunmuş  illüstrasiyadan  başqa  bir  şey  deyildir.  Ancaq  bu  bədii  sənəd  hazırda 
Londonda  Milli  Portret  Qalereyasında  saxlanılır.  Reynoldsun  qarşısında  poza  almış  ledi 
Uorsli tarixə məhz həmin görkəmdə düşəcəyini əsla ağlına gətirə bilməzdi. 
 

---

55 
 
 
Şəkil  33.  Ser  Riçard  Uorslinin  (Sir  Richard  Worsley)  karikaturası.  İngilis 
karikaturaçı rəssamı və oymaçısı Ceyms Gillrey (James Gillray)
92 
tərəfindən 1782-ci ilin 
14  martında  çəkilmişdir.  «Ser  Riçard  öz  arvadının  aşağı  hissələrini  çılpaqlaşdırarkən 
kələkbazdan da pis görünür!» («Sir Richard Worse-than-sly, exposing his wife’s bottom – 
o fye!») əsərindən bir fraqment. Londonda Milli Portret Qalereyasında (National Portrait 
Gallery,  London)  saxlanılır.  «Yaradıcılıq  fondu!»  («Creative  commons!»)  lisenziyası 
vardır. 
 
Cəncəlli  Ledi  Uorsli  təkcə  Coşua  Reynoldsun  mənzərəsində  deyil,  eyni 
zamanda  «Rüsvayçı  ledi  U»  («The  scandalous  lady  W»)  adlı  Britaniya  filmində 
görünməyə başladı, onun qəhrəmanına çevrildi. 2015-ci ildə «BBC» telekanalı tərəfindən 
çəkilmiş  filmi  «Biabırçı  ledi  U»  kimi  də  tərcümə  etmək  olar.  Britaniya  televiziya  bədii 
filmi bioqrafik filmlərdən
93
 biridir. Ssenarinin əsasında britaniyalı tarixçi Holli Rabenhold 
(Hallie  Rubenhold)
94
 2008-ci ildə  yazdığı  «Ledi  Uorslinin  şıltaqlığı»  kitabı dayanmışdır. 

---

56 
 
«Rüsvayçı ledi U» filmi öz əxlaqsız və pozğun davranışı, həmçinin səsli-küylü boşanma 
prosesi ilə kübar cəmiyyətini sarsıtmış ledi Seymur Uorslinin həyat tarixçəsindən danışan 
bir  filmdir.  Əlbəttə,  «Biabırçı  ledi  U»  filminin  yaradıcıları  komediya  deyil,  faciə 
çəkmişdilər.  Bədii  filmin  baş  rolunu  Natali  Dormer  (Natalie  Dormer)
95
  ifa  etmişdir. 
«Tüdorlar»  teleserialında  Anna  Boleyn,  «Taxt-tac  oyunu»  teleserialında  Margeri  Tirell 
rollarını  ifa  etmiş  britaniyalı  aktrisa  Natali  Dormer  bir  vaxtlar  səsli-küylü  məhkəmə 
prosesinə  cəlb  edilməsi  və  məşuqələrinin  sayca  çox  olması  ilə  əlaqədar  məşhurlaşan 
aristokrat  qadını  ekranda  canlandırır.  Şahidlər  elə  həmin  məhkəmədə  öz  eşqbazlıq 
səhnələrini aydın təsvir etmişdilər. Filmin qəhrəmanı Natali Dormer ekranda əri və məşuqu 
arasında qalır. Ser Riçard Uorsli rolunu Şon Evans (Shaun Evans), kapitan Bassett rolunu 
Aneyrin Barnard (Aneurin Barnard) oynayır. 
 
 
Şəkil 34. Coşua Reynolds (Joshua Reynolds). Ledi Reynoldsın portreti. 1776-cı 
il. 236 x 144 sm 
 
Tarixi və portret naqqaşlığı üzrə məşhur ingilis sənətkarı ser Coşua Reynoldsun 
(Joshua  Reynolds)  fırçasından  çıxmış  ledi  Uorslinin  portreti  bizim  günlərə  qədər 
saxlanmışdır (şəkil 34). Lakin portret rəssamın özündə qalmışdır. Çünki arvadın əri ona pul 
ödəməkdən boyun qaçırmışdır. 
 

---