45
mülkiyet ya da adi ortaklık olan), basit usulde vergilendirilen veya hiç vergi
vermeyen ve 1-9 çalışanı olan tarım dışı tüm
iktisadi birimler olarak
tanımlanmaktadır. DİE tarafından 2000 yılında yapılan anketin temel sonuçlarına
bakıldığında, enformel sektörde çalışanların büyük bir çoğunluğunun erkek olduğu
(% 69), eğitim seviyesinin düşük olduğu, ücretli çalışanlar ile ücretsiz aile işçilerinin
genç (30 yaş altı), işveren ya da kendi hesabına çalışanların orta yaşta (31-40 yaş)
oldukları görülmektedir. Enformel sektörde çalışanların % 58,4’ünün ticaret, %
20,3’ünün sanayi, % 21,3’ünün ise hizmetler sektöründe çalıştığı belirtilmektedir.
Ekonomik faaliyetlerle ilgili alt ayrıma gidildiğinde, belirli konularda ihtisaslaşmış
mağazalarda ve motorlu araçlarla ilgili perakende ticaret ile mağazalarda yapılmayan
perakende ticaretin enformel sektörde büyük paya sahip olduğu görülmektedir.
Enformel sektörde ücretli olarak çalışanların ise genellikle berber, kuaför ve güzellik
salonları ile otel ve lokantalarda istihdam edildiği görülmektedir.
51
Diğer bir çalışmada da tanımlardaki farklılığa göre 2000 yılında enformel
sektördeki istihdamın tarım dışı kentsel istihdamın % 12,5’i ile % 32,5’i arasında
değiştiği belirtilmektedir.
52
Enformel sektör kapsamının
değişmesinde ücretsiz aile
işçileri ve kendi hesabına çalışanların istatistiklere yansıtılıp yansıtılmaması önemli
rol oynamaktadır.
TÜSİAD tarafından yapılan araştırmada ise enformel sektörde istihdam,
“şirketleşmemiş (hukuki durumu ferdi mülkiyet veya adi ortaklık olan) ve 10 kişiden
az çalışanı bulunanlara ilaveten sabit olmayan işyerlerinde ve evde çalışanlar ile
düzenli bir işyerinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı
olmadan
çalışanlar” olarak tanımlanmakta ve 2003 yılı itibarıyla enformel sektördeki istihdam
tarım dışı istihdamın % 27’si olarak gösterilmektedir. Ayrıca, enformel sektörde
çalışanların % 91’inin kayıtlı olmadığı belirtilmektedir. Aynı çalışmada enformel
sektör tanımının genişletilmesi ile beraber, enformel istihdamın en yoğun görüldüğü
sektörün inşaat olduğu ve bu sektörü ulaştırma, haberleşme ve depolama ile toptan ve
51
DİE, 2001
52
BULUTAY T., TAŞTI E.,
‘Informal Sector in the Turkish Labour Market’
,
Türkiye Ekonomi
Kurumu, Tartışma Metni, 2002, http://www.tek.org.tr/dosyalar/informal in_turkey.pdf, s. 12
46
perakende ticaret sektörlerinin izlediği ifade edilmektedir. Ancak istihdam rakamının
büyüklüğüne bakıldığında enformel sektörün % 34’ü toptan ve perakende ticaret
sektöründe yer almaktadır.
53
Enformel sektörün genel özelliklerine bakıldığında küçük işletmelerden
oluştuğu,
sektöre girişin kolay olduğu, iş kurmada kişisel sermayelerin kullanıldığı,
daha ziyade tüketicilere mal ve hizmet satıldığı, işgücünün eğitim düzeyinin düşük
olduğu, çalışma koşulları ve yasalardan kaçınmanın daha kolay olduğu, aile
işletmelerin yaygın olduğu görülmektedir.
Dostları ilə paylaş: