Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

qadağan  e tm ə k d ə ,  ç ə tin   d ü y ü n lə ri  açıb  h ö k m   v e rm ə k d ə   o na  o  qədər 
böyük  im k an   y a ra td ım z   ki,  fıtnə  d ivi  onun  q ə lb in ə   toxum   saldı.  Şahlıq 
eşqi  onun  b a şın d a  ü sy an   arzusu ə m ə lə   gətird i.  A ğ ıllı  ad am lar deyiblər, 
e lə   ki,  p a d şa h   x id m ə tç ilə rin d ə n  b irin i  şan v ə   şö v k ə td ə ,  m al,  dövlət və 
n ü fu zd a  ö z ü n ə  b ə ra b ə r gördü,  g ə rə k   o  saat o n u   aradan qaldırsın.  Y ox- 
sa,  ö zü  m ə h v   olar.  N ə   kim i  tə d b ir  g ö rm ək   lazım   olduğunu  şah  özü 
h am ıd an  y a x şı  bilir.  L a k in  m ə n ə  e lə   g ə lir ki,  ö k ü zü n  m ə sə lə sin i təxirə 
salm aq   v ə   fü rsəti  ə ld ə n  v e rm ə k   o lm az.  Ç ünki  iş  e lə   yerə  çata b ilər ki, 
tə d b ir  g ö rm ə k   fayda  v e rm əz.  A ta la r  d e y ib lə r  ki,  insanlar  iki  növdür: 
ayıq  v ə  xam .  A yıq  a d a m la r  d a  iki  növdür:  O n lard an   biri  təh lü k ə  baş 
v e rm ə m işd ə n   ə w ə l   o n u n   n ə tic ə s in i  g ö rər,  b a şq a la n n m   sonra  başa 
d ü şə   b ilə c ə k lə rin i  o,  işin   b aşla n ğ ıc ın d a   düzg ü n   təy in   e d ə r  v ə   axırda 
lazım   o la c a q   tə d b iri  ə w ə l c ə d ə n   g ö rər.
H ad isə  b aş v e rd ik d ə n  so n ra h u şy a r ad am la avam  adam m  vəziyyəti 
b ir  olar...
Düşmənin hər gizli  fıkrini  görər,
Oğrun bir baxışla  ağlınm gözü.
Bircə  an düşünsən,  zehnin  k əşf edər,
Sirlər pərdəsilə  bürünmüş  sözü.
A ğıllı  ad am lar öz  işlə rin ə   b elə  yan aşd ıq d a  h ə m işə   ayıq  olar,  h adi- 
sə lə rin   cilo v u n u   öz  ə lin d ə   saxlar,  tə h lü k əli  g ird ab a  d ü şm əzd ən   əvvəl 
özünü  sah ilə  çatdırar...
Düşmonin  var iso yuxlama  bir an,
Oğruya  çıraqdır yatsa pasiban.
İkinci  ayıq  adam   o na  d e y ə rlə r  ki,  fə lak ət  baş  verdikdə  özünü  itir- 
m əsin ,  d ə h şə t  və  q orxuya  d ü şm əy ib   v əz iy y ə td ə n   qu rtan n aq   üçün  yol 
tap a  bilsin.  X am   və  aciz  adam a g ə ld ik d ə   isə  o,  m ütorəddid,  c ə sa rə tsiz , 
te z -te z   fikrini  d əy işən   olar;  bir  h a d isə   baş  v erd ik d ə  özünü  itirib  o l-  
ay ağ a  düşər.  X o şb əx tlik ,  sə a d ə t  ə ld ə   etm ək  bacarığından  m əh ru m   o l-  
d u ğ undan  ah  v ə   nalə  e d ə -e d ə   ö zünü  o ra -b u ra   vurar.  Üç  balıq  h c k a - 
y ə sin d ə   o ld u ğ u   kim i  ç ırp ın a -ç ırp ın a   m əh v   olub  gedər.
Ş ir  soruşdu:
-  O  n e c ə   olm uşdur?
Rəvayət. 
D im nə  dedi:  -   B elə  n ə q l  ed irlər ki,  uzaq  və  əl  çatm ayan 
b ir y erd ə b ir göl v ar idi.  B urada üç balıq  yaşayırdı.  B unlardan  ikisi  ayıq
98  CZ5>St“'
vo  təcrüboli,  birisi  isə  xam   v ə   tocrübosiz  idi.  T osadüfən,  bir  gün  iki 
o vçu  oradan  keçirdi.  B ir-b irin o   vodo  v erd ilo r  ki,  g əlib   hor  üçünü  tu t- 
sunlar.  B ahqlar  bu  sözü  eşitd ilo r.  O  balıq  ki,  çox  ayıq  idi  v ə  d ə fə lo rlə  
zalım   zəm anənin zülm ünü  v ə   q o d d ar fələ y in   v əfasızlığ m ı görm üş,  ağıl 
v ə  təcrü b ə  sahibi  olm uşdu,  o  saat  işin  no  y crdo  olduğunu  başa  düşdü 
v ə  dərhal  su  gələn  tə rə fd ə n   x a ric ə   çıxdı.  B u  zam an  o v çu lar gəlib  gölü 
suyun gəldiyi v ə  çıxdığı h ə r iki  to ro fd ən   m ö h k əm  bağladılar.  B irinciyə 
n isb ətən   təcrübəsiz,  lakin  ağıl  v ə   kam aldan,  tə c rü b ə   v ə   düşüncodon 
m əh ru m   olm ayan  ikinci  balıq  v oziyyoti  b elə  g ö rd ü k d ə  dedi:  -   Fürsəti 
əld ə n   verdim ,  qafillərin   işinin  axırı  elə  belə  olar.  İndi  artıq  tə d b ir  və 
hiylə  vaxtıdır.  H ə rç ə n d   fə la k ə t  baş v erd ik d ən   sonra g ö rü lən   təd b ir b ö - 
yük  fayda  verm əz  v ə   b əla  vaxtı  ağıl  və  kam alın  sə m ə rin d ə n   o  q ə d o r 
də  m ə n fo ə t g ötürm ək olm az.  L akin buna b ax m ay araq ,  ağlı  olan  biliyin 
v erə  b iləcəyi  x ey ird ən   ü m id in i  k əsm o m əli  v ə   d ü şm ə n in   hiyləsini  d o f 
etm ək d o   təxirə  yol  v e rm ə m ə lid ir.  M ərd  ad am ların  irad ə,  ağıllı  a d a m - 
ların  hiylo  işlətm ok yeridir.  B u n u   d edikdən  sonra ö zü n ü   ö lülüyə  vurub 
suyun  üzərino  qalxdı.  O v ç u la r  e lə   bild ilər  ki,  ölüb,  o n u   qırağa  atdılar. 
O  sü rü n ərək   özünü  çaya  saldı  vo  b eləlik lə,  canını  salam at  qurtardı. 
A ciz  v ə   hoyati  təcrü b o si  o lm a y a n   üçüncü  xam   balıq  isə  özünü  itirm iş, 
hövlnak  bir  halda  ç ırp ın a -ç ırp ın a   gah  sağa,  gah  sola  üzdü,  gah  suyun 
altın a  bataraq,  gah  ü zo  çıxdı,  n o hayot,  ov çu ların   to ru n a  düşdü.
Bu  m isalı  ona  göro  g ə tird im   ki,  şah  Ş ətrab a  haq q ın d a  təcili  to d b ir 
görsün.  X oşboxt  şah  on a  d e y ib lo r  ki,  əld o   fü rsə t  var  ik ən ,  qüdrot  sa r- 
sılm am ışkon  düşm on  haq d a  ö lçü   götürsün,  iti  q ıh n cla  düşm onin  k ö k ü - 
nü  kossin.  Şahın  dünyam   işıq lan d ıran   kam alm ın  alovları  düşm on  c v i- 
nin  tüstülorini  göyloro  qaldırsın.
Ş ir  dcdi: 
M osolo  ay dındır,  lakin  güm an  etm irom   ki,  Şotroba  ona
ed ilm iş  bu  qodor  y ax şıltq d an   so n ra  xoyanot  etm ok  fık rin ə  düşo  vo 
xey irx ah lığ a qarşı  pisliyi  rova  g ö ro ,  çünki  Şotroba  haqqında  indiyo q o - 
dor  yaxşılıqdan  başqa,  heç  b ir  şcy  cdilm əm işdir.
D im no  dcdi: 
D oğru  buyurursunuz,  elo  padşahın  göstordiyi  böyük
m orhom ot  onu  gotirib  bu  fikro  çıxarm ışdır...  Xain  vo  bodcins  adam lar 
arzu  ctdiklori  vozifoni  alana q o d o r soınim i  vo  sodaqotli  olurlar,  clo ki  bu 
vozifoni  aldılar,  layiq  olm adıqları  daha yüksək  v əzifəlo r  xoyalına  düşor 
vo  bunun  üçün  hiylo  vo  x o y an o tə  əl  atarlar.  N acins  v ə  rozil  adam ların 
xidm ot  vo  m osləhotlori  üm id  vo  qorxuya  göro  olur.  FJo  ki  arxayınlaşdı 
vo  m oqsodino çatdı,  su  b ulandırm ağa,  şor atəşini  alovlandınnağa  başlar.
99

---