130
Sənayesi. Braziliya təsərrüfatının qabaqcıl sahəsi sənayedir. Onun payı
Ümumi Daxili Məhsulda 40% -dən çoxdur, bunun da 2/3-i emal sənayesinin payın
düşür.
Faydalı qazıntıların müxtəlif və zəngin olmasına baxmayaraq ÜDM-nda
dağ-mədən sənayesinin payı cəmi 1%-dir. Braziliyanın mineral resursları
sistematik olaraq bu yaxınlarda öyrənilməyə başlanmışdır.
Braziliya dəmir filizinin nəhəng alıcıları AİB və Yaponiyadır. Amapa
ştatında, həmçinin Para, Minas-Jeraye, Matu-Qrosu-du-sul ştatlarında
marqans yataqları istismar olunur.
Son iki onillikdə Braziliya böyük boksit hasilatı və böyük aliminium istehsal
edən ölkələr sırasındadır. Hər il 10 min t. boksit hasil edilir, onun 1/4-i Cənub-
Şərqin köhnə yataqlarında (Posus-di-Kaldas və b.) daxili tələbatı ödəmək
üçün çıxarılır, qalanı - yeni böyük yataqlarda Trombitas çayı yaxınlığında.
Braziliya qalay istehsalına görə dünyada 1-ci yerdədir. Daxili bazar
üçün orta həcmdə mis, sink, qurğuşun və nikel filizləri hasil edir. Əlvan
metal filizlərinin çıxarmasını ABŞ, Kanada, Yaponiya, Fransa, Böyük Britaniya,
Niderland, İsveçrə monopoliyaları ilə əlaqədə olan şirkətlər həyata keçirir.
Braziliya - dünya bazarına və birinci növbədə ABŞ-strateji xammal:
niobium, berillium, tantal, kristallik kvars ixrac edir. Radioaktiv
mineralların hasilatı artır.
Son illər Braziliyada qızılın yeni yataqları aşkar edilmişdir, xüsusilə
Amazoniyada, oraya 3 mindən artıq qızıl axtaranlar Kanadadan, ABŞ-dan, Cənubi
Afrikadan axışıb gəlmişlər.
Energetika. Braziliyanın neftə olan tələbatının təqribən yarısı öz
resurslarının hesabınadır. Əsas istismar olunan neft ehtiyatları hasilatını Cənub-
Qərbdə - Rio-Se-Janeyro şelfində Rekkavu rayonunda və San-Fransisko çayının
mənsəbində dövlət neft şirkəti “Petrobraz” aparır. Dövlət böyük müasir neft emalı
zavodlarını Duke-di-Kaşias, (Rio-de-Jeneyro ştatı), Kubatan ş. (San-Paulu ştatı) və
Belu-arzonti ş. (Minas-Jerays ştatı) tikdirmişdir. Digər şəhərlərdə daha 8 çox da
böyük olmayan zavodlar işləyir. Braziliyada neft emalı zavodlarının ümumi gücü -
63 mln. tondur. Neft və neft məhsulları idxal dəyərinin1/4-ni təşkil edir.
Bütün quraşdırılmış elektrik stansiyalarının ümumi gücü 56 mln kVt-a
çatmışdır, bunlardan 96%-i su elektrik stansiyalardır. Ölkədə 18 SES fəaliyyət
göstərir, hərəsinin gücü 1 mln kVt-dan çoxdur, o cümlədən dünyada ən güclü
nəhəng Braziliya -Paraqvay SES-ı İtaypu SES-dir (Parana çayında 12,6 mln kVt
gücündə). Daha çox Parana və San-Fransisko çaylarının enerji potensialları istifadə
olunmuşdur. Bu çaylarda və onların qollarında kaskad SES-lər tikilmişdir. Bu
regionlarda elektrik enerjisinin istehsal rejimi quraq illərdə güclü tərəddüdə
malikdir. Hazırda hidrotikintilər Amazon hövzəsinə tərəf aktiv hərəkət edir.
Braziliyanın emaledici sənayesinin strukturunda ağır sənaye üstündür və
burada maşınqayırma sənayesi fərqlənir.
Qara metallurgiya tam öz xammalı ilə, yüksək keyfiyyətli dəmir filizi ilə
təmin olunub, kokslaşan kömürün əhəmiyyətli hissəsi idxal olunur, hələ də ağac
kömürü də istifadə olunur. Çuqun və polad istehsalına görə Braziliya dünyada
131
8-ci yerə çıxmışdır. Əlvan metallurgiyada ən çox aliminium istehsalı inkişaf
etmişdir (regionda 1-ci yeri tutur), ABŞ və Kanada kapitalının nəzarəti
altındadır. Aliminium müəssisələri Cənub-Şərqdə Trombitas və Paraqominas
boksitləri və Tukurun SES-nin enerjisinin əsasında işləyir.
Məhsulun dəyərinə görə emaledici sənayesində birinci yerdə
maşmqayırma sənayesi durur. Onun strukturunda nəqliyyat maşınqayırması
qabaqcıl yer tutur, xüsusilə də avtomobilqayırma sənayesi regionda ən nəhəng
sahədir. Avtomobil istehsalı xarici kapital tərəfindən həyata keçirilir. “Folksvaqen-
de-Brazil” (AFR), "Ceneral-motors", "Ford-Vallis", "Kraysler-de-Brazil" (ABŞ),
"Fiat" (İtaliya), "Mitsubişi" (Yaponiya) və b. - cəmi 21 şirkət Braziliyada minik,
yükdaşıyan, avtobus, motosikl, moped istehsal edirlər.
Xarici şirkətlər həmçinin dəmir yolu nəqliyyatı üçün lokomotivlərin
teplovozların, vaqonların istehsalında da ağalıq edir. Bu məhsulların istehsalı
Manas-Jeraye və San-Paulu ştatlarında təmərgüzləşmişdir.
Braziliyi dünya ölkələri içərisində gəmilərin istehsalına görə qabaqcıl
ölkələrdən biri olmuşdur.
Bütün böyük gəmi tərsanələri Quanebara buxtasındadır və əsasən Yapon
kapitalı tərəfındən idarə olunur. Ölkə həm dəniz gəmiləri, həm də çay gəmiləri
istehsal edir.
Ölkə təyyarə istehsalı ilə də ixtisaslaşmışdır: San-Joze-dus-Kampus şəhərində
(san-Paulu ştatı) böyük aviasiya zavodu işləyir. Müəssisə yerli və beynəlxalq xətlər
üçün sərnişin təyyarəsi istehsal edir və dünyanın çox ölkələrinə ixrac edir. Hərbi
təyyarələr də istehsal edilir.
Braziliya metalkəsən dəzgah məhsulunun həcminə görə regionda 1-ci yeri
tutur. Sahə məhsulunun 1/2-dan çoxunun tələbatı özünün istehsalının hesabınadır.
Braziliyada elektrotexnika sənayesi mühüm rol oynayır və sürətlə inkişaf edir.
“Ceneral elektrik” (ABŞ) inhisarının müəssisələri Kompinas şəhəri (San-Paulu
ştatı), “Simens” (AFR) inhisarının müəssisələri Rio-de-Janeyro şəhərində (Rio-de-
Janeyro ştatı) yerləşir. Elektronikada və informatikada böyük müvəffəqiyyət
qazanıb, bu sahələrdə hələ milli kapitalın hesabına məhsulun 1/2-i istehsal olunur
(o cümlədən “Sid” şirkətin əlində bazarın 35%-idir.). Braziliya dünya bazarına
mikro-sxemlər, yarımkeçiricilər və b. komponentləri çıxarır. Elektronika
sənayesinin nəhəng mərkəzi - Kompinas şəhəridir (San-Paulu ştatı). Burada bu
sənaye sahəsinin 40-a yaxın müəssisələri fəaliyyət göstərir. Braziliyanın süni
peykləri kosmik fəzanı fəth edir. Atom sənayesi (dinc məqsədlərlə) inkişaf edir.
Ölkə hərbi texnika və silahla, birinci növbədə hərbi təyyarə və hərbi
gəmilərin, istehsalına və onların ixracına görə qabaqcıl ölkələr sırasındadır.
Maşınqayırmanın başqa sahələri də (dağ-mədən sənayesi, metallurgiya, kimya,
yüngül, yeyinti, tikinti materialları sənaye sahələri üçün avadanlıqlar istehsalı)
inkişaf edir. onun istehsal mərkəzləri San-Paulu, Rio-de-Janeyro, Belu-Orizonti,
Volta-Redanda, Resifi, Fortaleza, Salvador, Portu-Aleqri, Xuritiba, Sorokaba və
başqa şəhərlərdir.
Ölkədə mədən kimyası, əsas kimya və üzvi sintez kimyası inkişaf edir. Rio-
Qrandi-du-Sul ştatında güclü neft kimya kompleksləri fəaliyyət göstərir. Tikinti
Dostları ilə paylaş: |