425
Ağa bəy Misirxanov Tərlan xanım Kərim bəy qızı ilə ailə
qurmuĢdu. Onun 5 övladı - ġəmsəddin bəy, Tahir bəy adlı oğlanları,
Sənubər xanım, Elza xanım və Rəhilə xanım adlı qızları vardı...
TƏRLAN bəy ƏLİYARBƏYOV
(1892-1956)
Tərlan bəy Abdulla bəy oğlu
ƏlĠyarbəyov 28 noyabr 1892-ci ildə
Ağsu Ģəhərində anadan olmuĢdu.
Hərbçi yolunu seçən Tərlan bəy
üçüncü Qafqaz alyında əsgər kimi
xidmət edərkən, 1911-ci ildə Tiflis-
dəki Mixaylovsk piyada hərbi mək-
təbini 1-ci dərəcəli diplomla bitir-
miĢdi. Podporuçik rütbəsində ġa-
maxıdakı 205-ci piyada alayında
xidmətə baĢlamıĢdı. 1914 -1918-ci
illər Birinci Dünya müharibəsinin
fəal iĢtirakçısı olmuĢ, ağır yara al-
mıĢdı. Dördüncü dəfə yaralanan
Ģtabs-kapitan bir müddət Brest
Ģəhərindəki hospitalda müalicə olunduqdan sonra Bakıya göndəril-
miĢdi. 1918-ci ilin avqustunda Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusuna
çağırılan Tərlan bəy Əliyarbəyov 2-ci alayın komandir köməkçisi
təyin edilmiĢdi...
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin daxili iĢlər orqanlarında
Tərlan bəy kimi kadrlara ehtiyac vardı. ġamaxı Ģəhər polis pristavlı-
ğında pristav kimi xidmətə qəbul edilən T. Əliyarbəyov çox keç-
mədən, 1919-cu ilin noyabrında 27 yaĢında ikən ġamaxı qəzasının
rəisi Azad bəy Qocamanbəyovun (1860-1920) köməkçisi təyin
edilmiĢdi...
1920-ci ilin mayında T. Əliyarbəyov Bakı Hərbi Ġdarəsinin
rəis müavini olmuĢdu... O, 1922-ci ildə Kürdəmir və Qaraqoyunlu
426
ərazilərində “quldur dəstəsi”nin ləğvi əməliyyatlarında iĢtirak et-
miĢdi... 1923-1929-cu illərdə Azərbaycan SSR hərbi komissarının
köməkçisi (müavini) və ərazi idarəsinin rəisi vəzifələrində çalıĢ-
mıĢdı. 1927-ci ildə M. Frunze adına Hərbi Akademiyanın Ali ko-
manda heyəti kursunu bitirmiĢdi... 1925-1931-ci illərdə Azərbaycan
KP MK-nın üzvlüyünə namizəd olmuĢdu. 1941-ci ildə M.F. Frunze
adına Hərbi Akademiyanı bitirmiĢdi.
1941-1945-ci il Böyük Vətən müharibəsi baĢlananda polkov-
nik T. Əliyarbəyov 416-cı atıcı diviziyasının komandiri, 58-ci kor-
pusun komandir müavini olmuĢdu... Müharibə illərində T. Əliyarbə-
yovun döyüĢ xidmətlərini yüksək qiymətləndirən SSRĠ Ali Soveti
Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə 1944-cü ildə T. Əliyarbəyov generl-
mayor rütbəsi ilə təltif edilmiĢdi.
General T. Əliyarbəyov 1946-1948-ci illərdə Azərbaycan SSR
maarif nazirinin müdafiə iĢləri üzrə müavini vəzifəsində çalıĢmıĢdı.
General-mayor T.Əliyarbəyov 15 fevral 1956-cı ildə Bakıda 64
yaĢında vəfat etmiĢdi... O, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Ġkinci
ÇağırıĢ deputatı olmuĢdu. General T.Əliyarbəyovun xidmətləri
Lenin ordeni, Qırmızı Bayraq ordeni, Qırmızı Ulduz ordeni və
çoxlu medallarla təltif olumuĢdu. Doğulduğu ġamaxıda abidəsi
qoyulmuĢ və adına küçə verilmiĢdir...
T. Əliyarbəyovun iki oğlu vardır: Pərviz və Nadir. Pərviz Əli-
yarbəyov uzun illər milis və polis orqanlarında iĢləmiĢ, o cümlədən
ġamaxı Rayon Daxili ĠĢlər Ġdarəsi və Polis ġöbəsinin, Bakının
Nəsimi Rayon Polis Ġdarəsinin rəisi vəzifələrində iĢləmiĢdi. O,
Ģöhrətli atası kimi yaxĢı xidmətlərinə görə bir sıra medallarla təltif
olunaraq təqaüdə çıxmıĢdır...Tərlan Əliyarbəyovun nəvəsi, Pərviz
Əlyarbəyovun oğlu Fərman Əlyarbəyovda uzun illər polis
orqanlarında xidmət göstərmiĢ, polis polkiovnik-leytenantı rütbəsi-
nə yüksəlmiĢ və hazırda Azərbaycan Respublikası DĠN-in Nəqliy-
yatda BaĢ Polis Ġdarəsinin Dəmir Yolunda Polis Ġdarəsinin TəĢkilti-
Ġnspektor ġöbəsinin zabitidir...
427
YUSİF bəy SULTANOV
Yusif bəy Məmməd bəy
oğlu Sultanov 1860-cı ildə ġuĢa
qəzasının
Zəngəzur sahəsinin
Püsyan nahiyəsinin Bəxtiyarlı
kəndində anadan olmuĢdu. Mək-
təb təhsili vardı... Rus-yapon
(1904-1905) müharibəsində iĢti-
rak etmiĢ, buna görə medal al-
mıĢdı. 1899-cu il yanvarın 1-də
kollec qeydiyyatçısı, titulyar mü-
Ģavir rütbələrinə layiq görülmüĢ-
dü. O, 3-cü Aleksandr, 4-cü dərəcəli ġiri-XurĢid (Ġran) ordenləri ilə
də təltif olunmuĢdu.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918-1920-ci illər)
Yusif bəy ġamaxı qəzasının Mədrəsə sahəsinin polis pristavı vəzi-
fəsində xidmət etrmiĢdi...
Yusif bəy Sultanov Qafur ağa Səmədovun qızı, qubalı Fətəli
xanın nəvəsi ilə ailə qurmuĢdu. Onun Bahadur bəy adlı oğlu, Göv-
hər xanım, Sevda xanım və Rübabə xanım adlı qızları vardı...
428
NƏTİCƏ
Beləliklə, əziz oxucular, Sizlər kitabın əsas mətnində XX
əsrin əvvəllərində xalqımızın tarixində, onun dövlətçilik salnamə-
sində Birinci Respublika kimi xrakterizə olunan Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti (Azərbaycan Demokratik Respublikası) varlığı dönə-
mində baĢ verən mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər fonunda xidmət
göstərmiĢ daxili iĢlər nazirləri, onların silahdaĢları olan digər
Ģəxsiyyətlərin - fədailərin həyatı və fəaliyyətinin müxtəlif çalarları
ilə tanıĢ oldunuz. Əlbəttə, bir Ģəxsiyyət, bir dövlət xadimləri kimi
həmin daxili iĢlər nazirlərinin, həmçinin silahdaĢlarının rolu və
fəaliyyəti, aqibətləri də Ģübhəsiz müxtəlifdir. Xüsusilə, hər bir daxili
iĢlər naziri, onun Ģəxsiyyəti və fəaliyyətri heç də birmənalı deyil,
ayrı-ayrı rakurslardan, müsbət və mənfi tərəflərdən qiymətləndirilir,
dəyərləndirilir, xarakterizə edilir. Odur ki, Sizlərə təqdim olunan,
bir qədərdə ensiklopedik məlumat xarakteri daĢıyan bu kitabda bəhs
olunan Ģəxsiyyətlərin - istiqlal fədailərinin hər birinin fəaliyyətinə
və Ģəxsiyyətinə görə də obyektiv qiymət verməyə çalıĢdıq.
Kitabı yazarkən biz ilk növbədə real faktlara, mənbələrə və
sənədlərə, habelə tarixi ədəbiyyatlardakı obyektiv xarakterik məlu-
matlara, informasiyalara, onların təhlilinə əsaslanmağa və bunlara
yeri gəldikcə analoji müqayisədə münasibətimizi də bildirməyə
cəhd göstərmiĢik... Əlbəttə, kitabda bəhs olunan daxili iĢlər nazirlə-
rinin özləri kimi, milli istiqlalımızın qorunmasında xidmətlər gös-
tərmiĢ onların silahdaĢlarının - istiqlal fədailərinin xalqa, dövlətçili-
yimizə göstərdikləri xidmət təzadlı nəzərə çarpır. Bu da təbiidir...
Lakin mübaliğəsiz və birmənalı Ģəkildə demək olar ki, 1918-1920-
ci illərdə ilk milli müstəqil dövlətimiz kimi tarix səhnəsində təĢək-
kül tapıb qısa zaman kəsiyində fəalyyət göstərmiĢ Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti dönəmində daxili iĢlər naziri olmuĢ 7 Ģəxsin (Ģəxsiy-
yətin), onların silahdaĢları sayılan müavinlərinin, general-quberna-
torların, qubernatorların, qəza rəislərinin, polismeyster və
pristavların hər biri əsl istiqlal mübarizi, əsl istiqlal fədaisi idi.
Onların bir çoxu bu yolda canlarını qurban vermiĢdir... Onların
hamısının amalı bir idi - tarixdə ilk dəfə müsəqillik əldə etmiĢ,
Dostları ilə paylaş: |