Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
• Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 64 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 Berk’in öyküleyici bir anlatım seçtiği -ki Berk toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinin birçoğunda öyküleyici anlatıma başvurur- “Kör Halit’in Bulutu”, “Otuz Sekiz Pare Köy”, “Sebenli Halil (Hatırlama, Yakup Bey’e Dair, Se- benli Halil’in Ardından)”, “Yukarı Fırat (Rüstem Bey’in Rüzgârı, Bütün Hikâye, Bozoklu Dünyada Kardeşlik Esastır Diyor, Bir Gün Gelecekte)” gibi şiirlerinde ‘kırsal yaşam gerçeği’, ‘köy gerçeği’ çerçevesinde ‘ağa/bey- köylü’, ‘öşürcü-köylü’ gibi ezen ile ezilenin, sömüren ile sömürülenin, haksız kazanç sağlayan zengin kesim ile yoksul halk kitlelerinin karşı karşıya gelişi söz konusudur. Şairin bakışı sınıfsal, siyasal, ekonomik çerçevededir. “Kör Halit’in Bulutu” ekonomik olarak ayrışan sınıfların çatıştığı bir köy gerçeğini yansıtır. Şiirde sömüren, ezen, köylülerin alın teri, emeği üzerin- den haksız kazanç sağlayan sınıfın temsilcisi olarak karşımıza Kör Halit çı- kar. Kör Halit’in bulutu simgeseldir ve köylünün emeğini, kazancını, her şeyini talan edercesine savurarak alan, Kör Halit’e götüren; tıpkı bir çekirge sürüsü gibi köylünün malına hücum eden, tarlaları talan eden sömürücü gücü işaret eder. Köylüler bu ezici, sömürücü güç karşısında çaresizdirler: Bu köy Kasımlar Köyü Bu bulut Kör Halit’in bulutu Bir çekirge sürüsü gibi Peşin yavaş yavaş iner ovaya Sonra insanların üstüne gidip durur ………………………………….. Bu yıl harmanlar dağ dağ ovada Kör Halit çatmış kaşını Tabanca belinde dolaşıyor Üç köy yalınayak ayakta Bir kendilerine bir Kör Halit’e bakıyor (Berk 1982: 75-76). “Sebenli Halil” adlı şiirde, “... öşürcünün haksızlıklarına dayanamayıp dağa çıkmış, günlerce dağda gezmiş, halk tarafından sevilerek yardım gör- müş, sonra da kendi eceliyle ölmüş.” dipnotuyla tanıtılan Sebenli Halil ile öşürcü Yakup Bey arasındaki ekonomik temelli çatışma, her ikisi de men- subu olduğu sınıfı temsil edici nitelikte şu şekilde yansıtılır: Dün daha ilk Oturup dağa çıkışımı düşündüm Sonra aklıma Yakup Bey geldi Bütün gün bıçak biledim • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 65 • KIŞ 2012 / SAYI 60 bilig ………………………….. Hem dünya önceleri böyle değildi Rafta ayrı yerde ayrı bir pabucumuz olurdu Dünya deyince hatırımıza Beysiz paşasız bir yer gelirdi (Berk 1982: 92-93). Sebenli Halil yoksul halkın temsilcisiyken Yakup Bey zorbalığın temsilcisi olarak karşımıza çıkar. Sınıflar arasındaki çatışmayı belirleyen, ekonomik etkenlerdir. Yakup Bey zâlimdir; köylülere ekonomik çıkarlarından dolayı zulmeder. Ev ev, çarşı çarşı dolaşarak köylünün elindeki her şeye el koyma- sı, Yakup Bey’in zorbalığını, sömürücülüğünü imlemektedir: Gece demez gündüz demez Ev ev çarşı çarşı dolaşır İpek mintan kadife yelek üstünde Ot demez saman demez alır Bey azmaz diye söylerler bütün Yalan işte her şey meydanda Sende bende bulunan Asıl beyde bulunmaz (Berk 1982: 94-95). Diyebiliriz ki Berk’in şiirlerinde sınıflar, eylemlerle somutlaşmaktadır. Toplumsal yapıdaki sosyo-ekonomik eylemler, sınıfların belirgin olarak nasıl ayrıştığını gösterdiği kadar sınıfları karakterize etmekte, sınıfsal bir fotoğraf sunmaktadır. “Yukarı Fırat”ta da tıpkı “Sebenli Halil”deki gibi bir toplumsal yapı mev- cuttur. Ancak bu defa Yakup Bey’in yerine zâlim, sömürücü, köylüyü ezen aktör Rüstem Bey’dir. Toplumsal yapıdaki sınıfsal çatışıklık yine ekono- mik ilişkilere dair göstergelerle okuyucuya sunulur. 365 gün dünyada Kışlar gelir Ağrı üstüne Kanlı Rüstem Bey’in rüzgârı Girer yedi hâne içine Ovada fukara evlerin Pencereleri donar ..................................... Bir bıçak gibidir Aras boylarında Rüstem Bey’in rüzgârı • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 66 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 İnsanların sol böğrüne Saplanıp kalır ………………………. Şimdi yukarılara Arabalar buğday indirir Şimdi, şu anda Yukarı Fırat’ta Dört kol gezer Rüstem Bey’in adamları (Berk 1982: 98-99). Rüstem Bey’in rüzgârı da tıpkı Kör Halit’in bulutu gibi simgeseldir ve köylünün malına hücum eden, tarlaları talan eden, köylünün emeğini, kazancını, her şeyini savurarak alan, Rüstem Bey’e götüren sömürücü gücü işaret eder. Köylüler bu ezici, sömürücü güç karşısında çaresizdirler. Berk’in amacı, sefalete mahkûm edilen geniş halk kitlelerinin, sanayi ve tarım sektörünün emekçilerinin, işçi sınıfının içinde bulundukları yaşam koşullarını ekonomi odaklı dikkate sunmak, ekonomik göstergelerle top- lumsal yapının tam bir fotoğrafını vermeye çalışmaktır. Toplumsal yapı- daki ekonomik ilişkiler ve ekonominin insanların yaşamları üzerindeki belirleyici etkileri Berk’in toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinin başlıca izleklerindendir. Bu durum bazen doğrudan sınıfların çatışması şeklinde dikkate sunulurken bazen de geniş halk kitlelerinin ekonomi odaklı tasvir- lerine -ki bu tasvirler yoksul emekçi halk kitlelerinin içinde bulundukları ekonomik sefaletin ortaya konulması amacıyla yapılmaktadır- başvurularak dolaylı yönden ortaya konulmaya çalışılır. Örneğin; “Otuz Sekiz Pare Köy”de köy gerçeği bağlamında kırsal kesim insanının yaşamı yalnızca ekonomik odaklı dikkate sunulur. Çünkü insan- ların yaşamını, içinde bulundukları toplumsal koşulları, birbirleriyle olan ilişkilerini ve mensubu oldukları sosyo-ekonomik sınıfı belirleyen başlıca öğe ekonomidir. Hikâye edici bir anlatımın şekillendirdiği şiirde konuştu- rulan “Otuz Sekiz Pare Köy”ün insanları tanıtılırken doğrudan ekonomi odaklı bir tasvire başvurulur ve bu tasvir aracılığıyla ekonomik faktörlerin belirlediği toplumsal yapı dikkate sunulur. “Otuz Sekiz Pare Köy”ün in- sanları, alın terleriyle geçinen yoksul insanlardır, “bire bin veren toprağın fakir kulları”dırlar: Biz otuz sekiz pare köyün insanları Genç, ihtiyar, çoluk çocuk Yaz kış bir gömlekle Yaz kış, yalnız, fakir, kimsesiz Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|