Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz

8 

c

ədvəl 6 

 

Müxl

əlif təsərrüfat kateqoriyalarında dənli və dənli paxlıların istehsalmın inkişaf dinamikası 

 

 

ölçü 

vahidi 

2000 

2005 

2008 

2009 

2010 

2011 

2000- ci il

ə 

nisb

ətən 

2011- ci ild

ə, 

%-l

ə 

2005- ci il

ə 

nisb

ətən 

2011- ci 

ild

ə, %- lə 

2010- cu il

ə 

nisb

ətən 

2011- ci 

ild

ə,  %-lə 

Bütün t

əsərrüfat 

k

ateqoriyalarında 

min ton 

1540.2 

2126.7 

2498.7 

2988.3 

2000.5 

2458.4 

159.6 

115.6 

122.9 

     a) m

əhsul istehsalı 

     b) m

əhsuldarlıq 

sen. ha 

23.8 

26.5 

27.9 

26.6 

20.7 

25.4 

106.7 

95.8 

122.7 

K

ənd təsərrüfatı müəssisələri və 

sair t

əşkilatlar 

min ton 

78.2 

58.6 

86.5 

202.3 

122.3 

147.7 

188.9 

2.5 d

əfə 

120.8 

     a) m

əhsul istehsalı 

     b)m

əhsuldarlıq 

sen/ha 

15.9 

19.4 

25.0 

22.4 

17.1 

23.3 

146.5 

120.1 

136.2 

F

ərdi sahibkarlar, ailə- kəndli və 

ev t

əsərrüfatları 

min.ton 

1462.0 

2068.1 

2411.8 

2786.0 

1872.2 

2310.7 

158.1 

111.7 

123.4 

     a) m

əhsul istehsalı 

     b) m

əhsuldarlıq 

sen/ha 

24.4 

26.8 

28.0 

26.9 

21.0 

25.6 

104.9 

95.5 

122.0 

Bütün t

əsərrüfat 

kateqoriyalarına nisbətən fərdi 

sahibkarlar, ail

ə- kəndli və ev 

t

əsərrüfatları 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     a)m

əhsul istehsalı 

% 

94.9 

97.2 

96.5 

93.2 

93.6 

94.0 

- 

- 

- 

     b) m

əhsuldarlıq 

% 

102.5 

101.1 

100.4 

101.1 

101.4 

100.8 

- 

- 

- 

 

C

ədvəl DSK-nın 2012 - cil il Azərbaycanın kənd təsərrüfatı statistik məlumatları əsasında tərtib edilmişdir

 

 

 

 

---

2.5. 

Lənkəran bölgəsində çəltikçiliyin aqrotexnikası  

ha

qqında qısa məlumat 

 

Res

publikamızın  və  istərsə  cənub  regionun  əhalisinin milli  xörəklərinin 

hazırlanmasında düyü məhsulundan çox istifadə edilir. Bu onunla əlaqədardır ki, 

düyü t

ərkibində 88-90% nişasta, 7,7% zülal və digər həyati əhəmiyyətli maddələrlə 

zəngin  olan  dietik  ərzaqdır.  Düyünün  Azərbaycanda  yayılma  tarixi  min  ildən 

çoxdur. 

1913-

cü  ildə  Azərbaycanda 47,1 min  hektar  çəltik  əkilmişdr. 

Respublikamızın ərazisində  keyfıyyəti  ilə  müsabiqələrdə  dəfələrlə  fərqlənən  «Ağ 

ənbərbu”, “Çampo”, “Vilgəri”, “Yetim”, “Lənkəran sədrisi”, “Ağ qılçıqlı» və digər 

ata-baba 

sortları becərilmişdır. 

Uzun müddət bu sahəyə diqqət azalsa da Respublika Prezidentinin 2008-ci il 

25 avqust ta

rixli  3004  saylı  sərəncamı  ilə  bu  sahənin  inkişafı  ilə  əlaqədar  qərar 

qəbul edilmişdir. 

Son illərdə, yəni 2007-ci ildən başlayaraq Lənkəran RAEM-də yaxm qonşu 

dövlətlərin  11  çəltik  sortu  cənub  regionun  kəndli  –  fermer  təsərrüfallarında yox 

olmu

ş  və  nəticədə  Özbəkistanın  “İstiklol”  və  Qazaxstanın  “Avanqard”

 

çəltik 

sortlar

ı rayonlaşdırılmışdır. Bu sahədə işlər davam etdirilir. 

Çəltikçiliyin  təşkilində  əkin  üçün  sahənin  seçilməsinin  böyük  əhəmiyyəti 

vardır.  Əkin  üçün  nisbətən  relyefi  hamar  olan  sahələr  seçilməlidir  və  bu  zaman 

suvarma  suyu i

lə  təminat  nəzərə  alınmalıdır.  Əkin  sahəsi  seçildikdən  sonra  kol-

kosdan v

ə  bitki  qalıqlarından  təmizlənməlidir.  Bundan sonra sahənin  əsaslı 

hamarlanması  aparılır.  Bunun  üçün  lazer  tipli  avtomatik  hamarlayıcı  ilə 

(TLP.SAUL-1

M)  təmin  edilmiş  buldozerlərlə  yerinə  yetirilir.  Sahəyə  üzvi  və 

mineral gübrələr səpildikdən sonra dondurma şumu aparılır. Dondurma şumu 28- 

25 

sm  dərinliyində  noyabrın  ikinci  ongünlüyündən  gec  olmayaraq  aparılır. 

Dondurma şumu aparıldıqdan sonra sahə yaza qədər arata qoyulmalıdır. 

Yazda 

cari  hamarlama  aparılır.  Hamarlamadan  sonra  sahənin  səthi  ±5 sm 

dəqiqliyində olmalıdır. Cari hamarlama traktora və D-719 hamarlayıcı və ya MTZ 

m

arkalı traktorlarla aqreqatlaşan MPR-4,2 hamarlayıcı malalarla aparılır. 

Çəltik sahəsinin tərkibindən və növbəli əkindəki sələf  bitkisindən aslı olaraq 

hər hektara 100-150 kq azot, 60-120 kq fosfor və 60-90 kq kalium gübrəsi səpilir. 

Azot gü

brəsinin 30-40  kq  səpin  qabağı,  qalanı  yemləmə  zamanı,  fosfor  gübrəsi 

pay

ızda dondurma şumundan qabaq, kalium gübrəsi isə bitkilər 8-9 yarpaq olanda 

yem

ləmə  kimi  verilir.  Sahənin  mexaniki  tərkibindən  aslı  olaraq,  səpinqabağı 

diskiləmə və ya kultivasiya aparıla bilər. Yazda əkinə bir həftə qalmış 14-16 sm 

dərinlikdə yaz şumu aparılır. 

Suvarma  və  drenaj kanalları  payızda və  ya  erkən  yazda  çəkilir.  Çəltik 

sahəsinin  relyefindən  aslı  olaraq  tirələr  (və  ya  mərzlər)  isə  yazda  səpinqabağı 

çəkilir.  Tirələrin  eni  40-50 sm,  hündürlüyü  isə  25-30  sm  az  olmalıdır.  Toxum 

səpininə 3-4 gün qalmış ləklərə su buraxılır. Çəltik əkini Lənkəran bölgəsində şitil 

üsulu  ilə  aparılır.  Əkinin  aparılması  üçün  ləklərdə  torpağın  mexaniki  tərkibi 

kəltənlərdən  azad  olmalıdır.  Ləklərin  hamarlanıb  əkin  üçün  yararlı  vəziyyətə 

gətirilməsi  üçün  MTZ  (82R  və  ya  142R)  markalı  traktorlara  asılmış  QN-2,8 

---