Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aran iqtisadi bölg əsi.
- Qarabağ bölgəsi
- Arpa bitkisinin gübr ələnməsi
11
D ənli bitkilərin gübrələmə sistemi D ənli bitkilərdən yüksək məhsul alınması, əsasən sortun potensial m əhsuldarlığından qida maddələri ilə təmin olunmasından, həmçinin vegetasiya müdd ətində (mum yetişmənin sonuna kimi) qida maddələrindən normal istifadə etm ələri üçün torpaqda normal nəmliyin olmasmdan asılıdır. D əmyə bölgələrində torpaq becərmələrinin vaxtında və düzgün aparılması n əticəsində torpaqda nəmliyin qorunub saxlanması mümkün olur. Xüsusən c ərgəarası becərilən bitkilərdə vegetasiya müddətində cərgəaralarının düzgün bec ərilməsi ilə mümkündür. Suvarılan sahələrdə isə torpaq-iqlim şəraitindən, torpağın mexaniki tərkibindən, torpaqda üzvi maddənin (humusun) miqdarından və yayılma qalınlığından asılı olaraq vegetasiya suvarmalarının sayı mü əyyənləşdirilir. Respublikada hal- hazırda payızlıq buğdanın dən məhsulu rayonlaşmış pay ızlıq buğda sortlarının potensial məhsuldarlığının 40-50%-dən yüksək olmur. Payızlıq buğdadan təmin olunmamış dəmyə bölgələrdə onun potensial m əhsuldarlığının 45-50%, suvarılan bölgələrdə isə 60-60%-i qədər dən məhsulu almaq üçün dig ər aqrotexniki tədbirlərlə yanaşı düzgün gübrələmə sisteminin t ətbiqi də çox vacibdir. Aran iqtisadi bölg əsi. Respublikada istehsal olunan buğdanın 39%-ə qədəri aran iqtisadi bölg əsinin payına düşür. İqtisadi bölgəsinə daxil olan rayonların torpaq-
iqlim şəraitində, torpaqların keyfıyyətinə, mexaniki tərkibinə, humusun miqdarına və qida maddələri ilə təmin olunmalarına görə əsasən iki qrupa bölmək olar v ə ona müvafıq gübrə normaları müəyyənləşdirilməlidir. 1. Qarabağ bölgəsi 2. Mil, Muğan və düzən Şirvan, aran Şirvan. Qarabağ bölgəsi: Bu bölgə torpaqlarının keyfıyyətinə, məhsuldarlığına iqlim şəraitinə görə payızlıq buğdanın inkişafı üçün çox səmərəlidir. Bu sahədə yayılan torpaqların əksəriyyəti zəif qələvi xassəyə malikdir ki, bu da yüksək məhsul alınması üçün səmərəlidir (Qarabağ kanalının Bərdə və Yevlaxdan keçən hiss əsinin bir hissəsi istisna olmaqla, burada sodalı şoranlar yayılıb). Burada payızlıq buğda və qarğıdalı sələflərindən sonra payızlıq buğda bitkisin
ə 120 kq azot, 60 kq fosfor, 60 kq (təsiredici maddə) verilməsi məsləhətdir. Fiziki ç
əkidə 350 kq ammonium şorası (selitra) 300 kq sadə dənəvər superfosfat və 130 kq kalium sulfat yaxud 100 kq kalium xlorid verilm əlidir. Pambıq, qarğıdalı, bostan tərəvəz bitkilərindən sonra payızlıq buğda bec ərilərsə 90 kq azot, 45 kq fosfor və 45 kq kalium (təsiredici maddə) gübrələri, yaxud fıziki çəlddə 265 kq ammonium şorası, 225 kq sadə dənəvər superfosfat və 100 kq kalium sulfat verilm əsi məsləhətdir. Fosfor v
ə kalium gübrələrinin illik norması, azot gübrəsinin isə 25-30%-i s əpinqabağı becərmədə, azot gübrəsinin qalan hissəsi isə erkən yazda, yəni kənd t əsərrüfatı maşınlarının (gübrəsəpənin) sahəyə çıxması mümkün olan kimi verilm əlidir.
12
Aran iqtisadi bölg əsinin Mil, Muğan və düzən Şirvan bölgələrində isə sələf bitkisind ən asılı olaraq hər hektara 90-100 lcq azot, 45-50 kq fosfor və 45-60 kq lcalium gübr ələri (təsiredici maddə hesabı ilə) verilməsi məsləhətdir. Qazax-G
əncə iqtisadi bölgəsinin suvarılan sahələridə həmçinin Quba- Xaçmaz bölg əsinin suvarılan sahələrində sələf bitkisindən asılı olaraq hər hektara t əsiredici maddə hesabı ilə 60-90 kq azot, 45-50 kq fosfor və 45-50 kq kalium gübr ələrinin verilməsi məsləhətdir. Şəki-Zaqatala, Dağlıq-Şirvan, Quba-Xaçmaz ümumiyyətlə dəmyə sahələrdə (d əmyə bölgələrdə) payızlıq buğda sahələrinə sələf bitkisindən asılı olaraq hər hektara t əsiredici maddə hesabı ilə 60-90 kq azot, 40-45 kq fosfor və 40-45 kq (t əsiredici maddə) kalium gübrələri verilməlidir. Gübr ə normaları hesablanarkən yuxarıda qeyd etdiyimiz bölgələrdə uzun müdd ət aparılan tədqiqat işlərində tövsiyyə olunmuş gübrə normaları, payızlıq buğdanın hər sentner dən məhsulunun əmələ gəlməsinə qida sərfı, bitkinin gübr
ədən və torpaqdan qida maddələrinin mənimsəmə əmsalı nəzərə alınmışdır. Bütün bölg ələrdə fosfor və kalium gübrələrinin illik norması, azotun isə illik normasının 25-30% səpinqabağı becərmədə, azotun illik normasının qalan hissəsi erk ən yazda verilməlidir. S ələf bitkilərinin çoxundan sonra torpaqda asan mənimsənilən qida madd ələrinin miqdarı çox az olur, payızlıq buğdanı qida maddələri ilə təmin edə bilmir. Ona gör ədə sələf bitkisindən asılı olaraq səpinlə birlikdə hektara 100-150 kq "Nitrofoska" v ə ya "Ammofoska" verilməsi çox yaxşı səmərə verir. Səpinlə birlikd ə "Nitrofoska" və ya "Ammofoska" verdikdə səpinqabağı azot verməyə ehtiyac qalmır, həmçinin səpinqabağı veriləcək fosfor və kalium normaları azaldılır. Arpa bitkisinin gübr ələnməsi Respublikada payızlıq buğdadan sonra ən çox becərilən dənli bitkidir, Arpa payızlıq buğdaya nisbətən asan mənimsənilən əsas qida maddələrinə (NPK) nisb
ətən az tələbkardır, çünki buğda bitkisindən fərqli olaraq arpa həm də nisbətən ç ətin həll olan, yəni limon turşusunda həll olan fosfor birləşmələrini də yaxşı m ənimsəyir, hansı ki, bu birləşmələrdən payızlıq buğda istifadə edə bilmir. Arpa bitkisin ə nisbətən az mineral gübrə verilir. Suvarma v ə dəmyə bölgələrdə arpa bitkisindən normal məhsul götürmək üçün hektara t əsiredici maddə hesabı ilə 40-50 kq azot, 35-40 kq fosfor və 35-40 kq kalium gübr əsi verilməsi iqtisadi cəhətdən səmərəli məhsul alınmasına imkan yaradır.
Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|