Kóplegen mikroorganizmler túrli fiziologikalıq aktiv elementler: fermentler, vitaminler, aminokislotalar, biologiyalıq stimulatorlardı sintez qılıw ózgesheligine iye

MIKROBIOLOGIYA VA BIOTEXNOLOGIYANING QISQACHA RIVOJLANISH TARIXI
Qadim dan yuqumli kasalliklaming sabablarini tabiblar izlay boshlashgan. Abu Ali ibn Sino (980—1037-y.) chechak, moxov va boshqa yuqumli kasalliklaming qózg‘atuvchilari tirik mavjudot ekanligini, suv va havo orqali yuqishini ta’kidlagan. 1550-yilda shishaga ishlov bemvchilar Gans va Zaxariy Yansenlar mayda narsalami kattalashtirib kórsatuvchi asbob yasadilar. 1609—1610-yillarda G.Galiley (1564—1642) birinchi sodda mikroskop ixtiro qildi. 1617—1619-yillarda K.Drebbel mikroskoplarni takomillashtirib, ikki linzali qavariq obyektivli mikroskopni yaratdi. Bu mikroskop yordamida M.Malpigi, Y.Svammerdam, A.Kirxer va boshqalar ósimlik va hayvonlarning hujayra va tóqimalarini órganishgan. XvII ásirdiń aqırı (1675~y.) de birinshi bolıp, Gollandiyalıq Anton Levenguk ózi tayarlaǵan joqarı sapalı lupadan mikroskoptı jasap, rawajlanıwlashtirib, tıs kiridan, organikalıq elementlar kóp bolǵan suwdan, kólmak suwdan preparat tayarlab, ol jaǵdayda tayaqchasimon, sharsimon, egilgan hám basqa sırtqı kórinisler degi mikroorganizim larni kórip, olarǵa túsindirme berdi. Adam awız boslig'ida mikroorganizmlerdiń sonshalıq kóp bolıwın kórip, tańlanıwlandi. Ol ózi kórgen mikroorganizmlerdiń «tiri haywanshalar» — «Animalkula viva» dep atadı. A. Levenguktıń jańa ashılıwları kóplegen ilimpazlardıń mikroorganizmler dúnyasın úyreniwi ushın dúmpish boldı. Sonday bolsa da, aradan 100—200 jıl múddet ótgandan keyin ǵana bıjıp ashıw, shırıw, kópshilik juqpalı kesellikler etiologiyasi, biosferada azot hám uglerodtıń aylanıwında mikroorganizmlerdiń róli anıqlandń.

Rus áskeriy vrachı D.S. Samoylovich oba keselligin órganib, qozǵawtıwshısı tiri janzat ekenligin anıqlap, adamlardı bul kesellikke qarsı emlew usılın usınıs etdi. D. S. Samoylovichtıń sol kesellik ústinde etken kóp jıllıq, nátiyjeli xızmetleri ushın ol kóplegen G 'arbiy Evropa mámleketleriniń akademiyalarınıń eń húrmetli aǵzası etip saylaǵanı. Kóplegen juqpalı keselliklerdiń teoriyalıq hám ámeliy profilaktikasına juwap tabıwda D. S. Samoylovich pikirleriniń áhmiyeti úlken bolǵan. Ingliz vrachi E. Djenner (1749-1823) 1796 -jılda sheshekke qarsı emlew usılların tiykarlap bergen. Daniyalıq alım Otto Fredrik Myuller 1786 -jılda 200 ge jaqın bir kletkalı organizmlerdi anıqlap bergen. Ol jaratqan atamalar menen baylanıslı vibrio, Monas,