Kuperman A. M

1.Kirisiw
Kuperman A.M
Temirlengen plastmassalar haqqında sóylegende, birinshi náwbette A. K. Burov tárepinen usınıs etilgen basqa jantasıw kóbinese usınıs etiledi. Kompozit talshıqlardıń qospa deformatsiyasın támiyinlew hám quyma materialda olardıń joqarı elastiklik qásiyetlerin ámelge asırıw ushın polimer matritsasi menen jabıstırıwǵa baǵdarlanǵan talshıqlar sisteması retinde qaraladı. Bunday sistema júklengende, bir neshe alternativ buzılıw mexanizmleri payda boladı, olardan geyparaları - talshıqtıń bólekleniwi, matritsanıń delaminatsiyasi, matritsadaǵı talshıqlardıń turǵanlıǵınıń joǵalıwı - sezilerli energiya tarqalıwın hám soǵan uyqas túrde materialdıń joqarı bekkemligin kórsetedi. Bul tarqalıw mexanizmlerin matritsanıń elastik-bekkemlik hám deformatsiya qásiyetlerin optimallastırıw arqalı ámelge asırıw múmkin. Polimer biriktiriwshiniń sheshiwshi roli kompozitsiyani islep shıǵarıw processinde, talshıqlı materialdı sıńırıw waqtında jáne onı keptiriw yamasa suwıtıw (termoplastiklar ushın ) waqtında da payda boladı. Talshıqlardıń kólemi kóbinese baylanıstıń jabısqaqlıǵına baylanıslı. Matritsanıń tásiri, jarılıwı, ıssılıq hám ximiyalıq shıdamlılıǵı kompozitlardıń islew qásiyetlerin de belgileydi.
Polimer kompozitların jaratıwdıń ilimiy tiykarları, olardıń fizioximiyası, mexanikası hám texnologiyası máseleleri jaqın ótmishte islep shıǵılǵan. Biraq bul materiallar haqıyqıy tımsalı uzaq hám bay tariyxqa iye. Olar tiri tábiyaatda ústinlik etedi. Buǵan mısal etip aǵash, ósimlik paqalları, haywanlar súyekleri hám bulshıq etlerin keltiriw múmkin.
Jasalma kompozit materiallardıń tariyxı civilizatsiyanıń payda bolıwınan, yaǵnıy insan sanalı túrde jańa materiallardı proektlestiriwdi baslaǵan waqıttan baslanadı. Ásbap gerbishleri haqqında birinshi esletpelerdi Bibliyada tabıw múmkin. Egipet hám Mesopotamiyada dárya qayıqları bitum menen sińirilgen qamıstan qurılǵan (zamanagóy shıyshe talshıqlı qayıqlar hám mina tasıwshılardıń prototipi). Egipette shire menen sińirilgen lenta oraw usılınan paydalanıp mumiyalar tayyarlanıwı buǵan birinshi mısalı dep esaplaw múmkin. Áyyemgi Indiyada aǵash top bochkalari liana menen oralǵan, sonıń menen birge, aylar dawamında emlengen shireler menen sińirilgen, biraq bunday quraldan oq atıw aralıǵı hám anıqlıǵı jáne onı tasıwdıń qolaylıǵı anıq túrde artıqmashılıqlarǵa iye edi. Orta ásirlerde kompozitsiyalardan nátiyjeli paydalanıwdıń jaqsı mısalı – Shınǵısxan áskerleri (keyinirek Evropada) sırtqı hám ishki bólimleri hár qıylı taxtaylardan jasalǵan eki qabatlı oq jay konstruktsiyalaridan paydalanıw bolıp tabıladı hám keyinrek bir-birine jabıstırılǵan.
Zamanagóy kompozitsion materialstikanıń haqıyqıy rawajlanıwı 20 -ásirdiń birinshi yarımında, joqarı sapalı shıyshe talshıqlı materiallar hám fenol-formaldegidi shire sanaat óndirisi payda bolǵanında rawajlana baslandı. Keyin organikalıq, uglerod, bor, kremniy karbid hám basqa kem ushraytuǵın ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan talshıqlar, sonıń menen birge, hár qıylı polimer baylamlar jaratıldı, polimer kompozitlari hám buyımların óndiristiń sanaat usılları islep shıǵıldı. Olardıń tiykarǵı ústinligi tómen salmaqlıq menen joqarı elastik-kúshli ayrıqshalıqlardıń kombinatsiyasında bolıp tabıladı. Bir jónelisli bekkemlengen plastmassa st / r dıń ayriqsha kúshi 200 km qa etedi hám elastikliktiń ayriqsha modulı g / r 10 000 km dı quraydı, bul dástúriy metallarǵa salıstırǵanda bir neshe ese joqarı. Bunnan tısqarı, bekkemlengen plastmassalar jaratılıwınada múmkinshilik beredi.
Sonı atap ótiw kerek, polimer kompozit materiallardıń (PCM) global islep shıǵarılıwı onlaǵan hám júz mińlaǵan tonnanı quraydı, bul bolsa polimerlerdiń ulıwma islep shıǵarılıwında 10% ten kóp emes., olardıń úlken bólegi - toldırılǵan plastmassalar (FP) - názik yamasa qısqa talshıqlı plomba elementlerin óz ishine aladı. Bul materiallardı qayta islew minimal miynet hám energiya sarpı menen joqarı nátiyjeli usıllar járdeminde ámelge asıriladı. Kompozitlar ushın baylaw retinde tekǵana organikalıq polimerler, bálki metallar hám keramikalardan da paydalanıw múmkin. Bul jumıs temperaturasın sezilerli dárejede asırıw imkaniyatın beredi, biraq, kóplegen texnologiyalıq qıyınshılıqlarǵa dus keledi, bul bolsa metall hám keramik kompozitlardıń bekkemlengen polimerlerge salıstırǵanda sezilerli dárejede tómen bólistiriliwin belgileydi. Kompozit materiallardı islep shıǵıw bir neshe tiyisli pánler menen tanısıwdı talap etedi. Bul erda tiykarlanıp materialsazlıq máseleleri kórip shıǵıladı : talshıqlar, tolıqlawısh hám baylawlardıń klassifikaciyası hám ózgeshelikleri, interfeystiń ornı, material hám ónimlerdi alıwdıń texnologiyalıq usılları, erisilgen ózgeshelik kórsetkishleri hám polimer kompozitlarini qóllawdıń tiykarǵı baǵdarları.