International Conference on Developments in Education
Hosted from Amsterdam, Netherlands
https
:
econferencezone.org 22
nd
July 2022
10
Qo’zg’atuvchisi. Aksariyat Cl. septicum va Cl. Oedemmafiens ajratiladi. Ko‘p holarda Cl.
Didas da ham topiladi. Lekin bu mikroorganizm ko‘pincha oldingi ikkala mikrobning ta’sir
kuchini oshiradi. Cl. septicum
qatiy anaerob, 37°S da o’sadi. [1;2]
Chidamliligi. Sporadik holatda mikrob o’ta chidamli. Tuproqda, yerda yillab yashay oladi.
Qaynatilganda 50-60 minutda o’ladi.[3;4]
Epizootologiyasi. Tabiiy sharoitda qo’ylar zoti va jinsidan qat’iy nazar kasallanaveradi. Ko’p
hollarda 2 yoshdan kattalari kasallanadi. Bradzot yilning har qanday faslida uchraydi. Bizning
kuzatishimiz bo’yicha bahorda yaylovda butalar pishgan yoz
oylarida
hamda
kuzda
uchraydi. Skandinaviya mamlakatlarida
sentyabrda boshlanib, martgacha davom etganligi
to’g’risida ma’lumot bor. K. Lamixovning kuzatishicha asosan yoz oylarida ko’p uchragan.
K. Andreyev esa qo’ylar sentyabrdan fevralgacha bradzot bilan kasallanganligini ma’lum
qiladi. Germaniyada sentyabr-yanvar oylarida uchragan. Ayrim kuzatuvchilar bradzot ko’proq
daryolarning quyilish joyi va ko’l bo’ylarida uchrashini keltiradilar. Bunga qo’ylarning
zararlangan yerdan o’tni loy bilan qo’shib olib yeyishi sabab bo’ladi deb ko’rsatadilar. Ba’zi
ma’lumotlarni tahlil qiladigan bo‘lsak, bradzotning yaylovda va bir joyda boqiladigan holatda
uchrashiga alohida e’tibor beriladi. Bir joyda boqilganda qo’zilar, yaylovda boqilganda esa
ko’pincha katta yoshdagi qo’ylar kasallanadi. Kasalliknnig
kelib chiqishida yaylovning
kasallik qo’zg’atuvchisi bilan zararlanganligi katta ahamiyat kasb etadi. Ko’pincha bradzot va
enterotoksemiya bahor paytlarida birga kelishi mumkin. Bradzot bilan semiz qo’ylar ko’p
kasallanadi. Kasallik asosan alimentar yo’l bilan yuqib, qo’zg’atuvchi spora bilan zararlangan
ozuqa yoki suv orqali qo’y organizmiga tushadi. Kasal qo’y kasallik qo’zg’atuvchisining
manbai bo’lib qoladi.[4;5;7]
Klinik belgilari. Bradzot yashin tezligida va o‘tkir kechadi. Yashin tezligida kechganda
kechqurun sog’ yurgan qo‘y kechasi birdan o’lib qoladi. Ba’zan bir-ikki bosh qo’y suruvdan
orqada qolib, top etib yiqiladi. 10–15 daqiqa
qaltiroq tutib, ko’zlari qizaradi, sal qorni shishib
o’ladi. O’lim oldidan og’zidan ko’piksimon suyuqliq oqadi. Tana harorati bir oz ko’tarilishi
mumkin. O’tkir kechganda ham tana harorati bir oz ko‘tariladi, holsizlanadi,
hyech narsa
yemay qo’yadi. Nafas olish va yurak-tomirlar faoliyati tezlashadi. Burun va og’iz
bo‘shlig‘idan ko’piksimon shilimshiq suyuqlik oqadi. Ba’zan qon aralash ich ketadi, siydik
tez-tez ajraladi, qorin shishadi, kasal qo‘y tishlarini g’ichirlatadi. Ayrim hollarda bezovtalanib,
oyog’ini tap-tap qilib tashlaydi,
bir joyda aylanaveradi, yotgan joyida oyoqlarini suzib
yurgandek harakatga keltiradi. Vaqti- vaqti bilan qaltiraydi.
Odatda bezovtalanish umumiy
holsizlanish bilan almashinadi. Kasal qo’y umumiy holsizlanish va qattiq hansirash natijasida
10–14 soat ichida halok bo’ladi. Kasallik cho’zilsa, 3-5 kun davom etishi mumkin.[4;6]
Diagnoz. Bradzotga diagnoz qo‘yishda uning epizootologiyasi (qo’ylar kasallanadi, jinsi
va yoshining ahamiyati yo‘q, epizootik kechib, har qanday faslda uchrashi mumkin), klinik
belgilari (shiddatli, o’tkir kechadi, ayrim hollarda bezovtalanish,
qon aralash ich ketish,
qaltirash kuzatiladi), patologoanotomik o’zgarishlar (o’laksa tez shishadi, teri yorilib ketishi