L. Z. ƏHMƏdova uşaq yaşlarinin nefrologiyasi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
66 Peyvəndləmə 61 1,7 Virus hepatiti 51 1,5 Parotit 48 1,4 Bağırsaq infeksiyaları 21 0,6 Qızılca 16 0,4 Qızılcayabənzər məxmərək 12 0,3 Göy-öskürək 9 0,2 CƏMİ 3439 100 QN kəskin formasının xroniki formaya keçməsində sosial faktorların, xəstə uşaqların valideynlərinin böyrək patologiyasının nə dərəcədə mürəkkəb olmasını başa düşməməsi, xəstəliyin mümkün fəsadları, hətta xroniki böyrək patologiyasının inkişafı və bununla əlaqədar olaraq, xəstənin növbəti kontrol müayinəyə gətirilməməsi kimi faktorlar heç də az əhəmiyyət kəsb etmirlər. QN xəstələnmə hallarının statistikası göstərir ki, payız (29,0%) və qış aylarında(28,3%) qlomerulonefritli xəsətələrin müraciətə daha çox qeydə alınır. Payız-qış mövsümündə soyuqların düşməsi və yağışlı havanın olması ilə əlaqədar QN kəskin formalarının tezliyi artır, xroniki patologiyası olan xəstələrdə isə kəskinləşmələr müşahidə edilir. Bizim apardığımız müşahidələr göstərir ki, 3439 qlomerulonefritli xəstə uşaqlardan 1354-ü (39,4%) 4-7 yaşda, 1330-u (28,6%) 8-15 yaşda və yalnız 755 (22,0%) 1-3 yaşındadır. Bu zaman qız uşaqları 1150 (33,5%), oğlan uşaqları isə 2289 (66,5%) təşkil edirlər. Deməli, 4-7 yaşında oğlan uşaqları daha çox xəstələnirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, QN xəstəliyinin rast gəlmə tezliyi məktəbəqədərki dövrdə artmaqdadır, bu isə ilk növbədə rütubətin çoxalması nəticəsində iqlin şəraitinin dəyişməsi ilə əlaqədardır. Apardığımız müşahidələr və xarici ədəbiyyatlardan topladığımız məlumatlar onu deməyə əsas verir ki, bu kontingentdən olan uşaqlar arasında interkurrent xəstəliklərin yayılmasının qarşısı alınmalıdır. Çünki, bu xəstəliklər qlomerulonefritin tez-tez kəskinləşməsinə və xroniki formaya keçməsinə zəmin yarada bilərlər. 67 Patogenez Xəstəliyi törədən faktorun təsirindən xəstəliyin ilk əlamətləri əmələ gələnə qədər 1-3 həftə keçir. Bu dövr sensibilizasiya dövrü adlanır. Xəstəliyin büruzə verməsində orqanizmin reaktivliyinin dəyişilməsi əsas rol oynayır. Uşağın güclü soyuqlaması bu reaktivliyin dəyişilməsinə təkan verir. Bu xəstəliyə son illər orqanizmin allergik vəziyyəti kimi baxılır. Bunu nefritin angina, skarlatina və s. infeksiyalardan 2-3 həftə sonra başlanması sübut edir, yəni bu zaman orqanizmin sensibilizasiyası baş verir. Belə ki, böyrək toxumasının zülalları infeksiya və intoksikasiya nəticəsində autoantigen xassəyə malik olur, onlara qarşı autoantitellər əmələ gəlir, autoantigenlər isə yenidən böyrək toxumasının zülalları ilə birləşib presipitat əmələ gətirir, nəticədə orqanizmin hiperergik reaksiyasi baş verir. Qlomerulonefritin klinikasında bu reaksiya mühüm yer tutur. Beləliklə, qlomerulonefritin patogenezində infeksion-allergik və immunopatoloji proseslər iştirak edir. QN tipik immun kompleks xəstəliyə aiddir. Orqanizmdə qeyri qlomerulyar antigenə qarşı antitellər əmələ gəlir. Damar mənfəzində immun kompleks toplanır (antigen – antitel), filtrasiya prosesində yumaqcıq endotelində çökür və onları zədələyir, kompliment sistemini fəallaşdırır və damar keçiriciliyini artırır. QN-də böyrəyin bütün struktur komponentləri zədələnir, yumaqcıq, kanalcıq, damar və ara toxuma. Allergik reaksiyada antigen – antitel, limfositlər, kompliment, makrofaq, monositlər iştirak edir. Böyrəyin immun reaksiyası böyrəyin hemodinamikasını pozur və iltihabi reaksiya törədir (sxem 1). 68 Sxem 1 Qlomerulonefritin immunpatoloji mexanizmləri Immun sistemdə baş verən dəyişiklik orqanizmin müqavimətinə mənfi təsir göstərir və xəstələnmənin artmasına səbəb olur. Qlomerulonefritli xəstənin immun statusunun vəziyyəti xəstəliyi düzgün qiymətləndirməyə və düzgün müalicə aparmağa imkan verir. Verilən patologiyanın inkişafı və proqressivləşməsində üç əsas mexanizmə əhəmiyyət verilir: immun, hemodinamik və metobolik. Lakin bu üç faktordan ən əhəmiyyətlisi birincisi hesab olunur. İmmun statusun vəziyyəti plazmada immunoqlobulinlərin (İgA, İgG, İgM) və requlyar T-limfosit subpopulyasiyalarının (T-x, T-s) səviyyəsi ilə qiymətləndirilir. Bu testlər istənilən immunoloji müayinədə vacib hesab olunur. Onlar qabarıq kəmiyyət defektlərini aşkarlamağa imkan verir. Xəstəliyin inkişafında bir neçə mexanizm əsas rol oynayır: bazal membranın autoimmunizasiyası, komplementin qeyri spesifik aktivasiyası və nəhayət böyrəklərdə immun komplekslərin toplanması. İmmun komplekslər Dövr edən Lokal Qlomerulonef- rit Qlomerulyar bazal membrana qarşı antitellər Hüceyrə immuniteti (makrofaqlar, T- hüceyrələr, IgE) Əlavə sistemlər: komplement, properdin, lokal aktiv hemkoaqulyasiya, mediatorlar, interleykin, digər immunpatoloji faktorlar 69 Xronik QN zamanı xəstəliyin nə dərəcədə spesifik immunoloji dəyişikliklərlə müşayiət olunması xüsusi maraq doğurur. Daha gözəçarpan azalma İgA və İgG-də KQN zamanı daha tez tez nefrotik sindromda müşayiət olunur, eyni zamanda İgM artımı bütün qruplarda daha çox isə nefrotik sindromda müşayiət olunur. İmmun sistemin fəaliyyətində dəyişiklik eləcə də hüceyrə imminitetinin T zəncirinin vəziyyətinə görə qiymətləndirilir. Bu zaman kəskin qlomerulonefritin başlanğıcında və xronik qlomerulonefritin kəskinləşməsi zamanı T-limfositlərin faiz tərkibi azalır. Uşaqlarda QN zamanı hüceyrə və humoral immunitetdə baş verən dəyişiklik xəstəliyin formasından və dövründən asılı olur. Qeyd etmək lazımdır ki, nefrotik və nefritik sindromlu KQN-li xəstələrdə xəstəliyin əvvəlində və XQN-in kəskinləşmə dövründə hüceyrə immunitetində aşkarlanan zəifləmə humoral immunitetin zəifləməsi ilə də müşayiət olunurdu. QN zamanı autoimmun prosesin əsas göstəricisi immunoqlobulinlər hesab olunur. QN zamanı onların sintezi T-limfosit-supressorların defisiti ilə əlaqədardır. T-supressorların azalması zamanı B-hüceyrələr toxuma antigenlərinə qarşı reaksiya verməyə başlayırlar və immunokompleks qlomerulonefritin inkişafını təmin edən autoantitellər sintez edirlər. Uşaqlarda xüsusən erkən yaşda qlomerulonefritin xronik hal alması immun sistemin disfunksiyası, genetik determinasiya, perinatal dövrdə keçirilmiş hipoksiya, keçirilmiş infeksion xəstəlik nəticəsində yaranan immunoloji böhran, reanimasion əməliyyatlar və düzgün aparılmayan peyvənd profilaktikası ilə əlaqədar ola bilər. Bunlarla bərabər uşaqlarda immun statusda baş verən dəyişikliklərə nəzarət etmək lazımdır belə ki, bunlar QN zamanı residivləşmənin səbəbi ola bilərlər. Son illər müxtəlif xəstəliklərdə eləcə də QN zamanı dövr edən immun komplekslərin iştirakı sübut olunmuşdur. Klinik müşahidələr birincili autoimmunizasiyanın böyrəklərdə dövr edən immun komplekslərin toplanmasına səbəb ola biləcəyini təsdiqləyir. QN zamanı xəstəliyin kəskin fazasında bütün xəstə qruplarında, daha çox Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|