|
Lison ut-tayrOriental Renaissance: Innovative52 Dilora Tursunaliyeva Dilmuhammad qizi 390-396Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(2), Feb., 2023
395
etgan bo‘lib, ularga yashil to‘n kiygan soxta darvesh, mazxaraboz hindu va bo‘yra
shohi haqidagi, uquvsiz bog‘bon haqidagi, soxta zargar haqidagi, musht yeb kun
ko'ruvchi tekinxo'r haqidagi, mechkay pahlavon haqidagi, vayronada ganj qidirgan
kishi haqidagi, giyohvand darvesh haqidagi, suvga cho‘kib ketgan xasis haqidagi va
hajga bormagan savdogar haqidagi hikoyatlarni kiritish mumkin. 2.Tarixiy shaxslar
bilan bog'liq ibratli fikrlar aks etgan hikoyatlar. Bular qatoriga payg‘ambarlar va
valiylar to‘g‘risidagi hikoyatlar kiradi. Jumladan, Odam Safiyulloh, Ibrohim
alayhissalom, Sulaymon alayhissalom bilan bog‘liq, Muhammad payg‘ambar, to‘rt
nafar sahoba - Abu Bakr, Umar, Usmon va Ali (r.a.) haqidagi hikoyatlar; tasavvuf
namoyandalaridan Xoja Abdulloh Ansoriy, Boyazid Bistomiy, Ibrohim Adham,
Abusaid Abuxayr, Abulhasan Xaraqoniy, Abu Bakr Nishopuriy, Mansur Halloj, Abul
Abbos Qassob Omuliy, So‘fiyon Suriy, Najmiddin Kubro, Bahouddin Naqshband,
Xoja Muhammad Porso va Xoja Abu Nasr, tilshunos olim Asma’iy, Mahmud va
Ayoz to‘g‘risidagi hikoyatlarini keltirish mumkin. 3. Keyingi turdagi hikoyatlarga
muallifning falsafiy-tasavvufiy fikrlarini bayon etish uchun keltirilgan hikoyatlarni
kiritish mumkin. Bularga Simurg’ haqidagi, uning Chin shahriga tushgan pati
to‘g‘risidagi, gulxanda yongan soxta oshiq haqidagi, husnini namoyish qilishga
ko‘zguni vosita qilgan shoh haqidagi, shohga sovg'a tayyorlovchi oshiqlar haqidagi,
shohga oshiq bo‘lib zindonda yotishga va itboqarlikka tayyor oshiqlar to‘g‘risidagi,
Sidra daraxti shoxidagi qushlar to‘g‘risidagi, Iskandarning elchilikka borganligi
haqidagi, Shayx San’on haqidagi, Arastuning shogirdi to‘g‘risidagi, g‘am chekuvchi
misrlik to‘g‘risidagi, Majnun al Haq, fil va ko'rlar xususidagi, ikki shatranj chi
haqidagi, hayrat zabun etgan ma’shuq yigit to‘g‘risidagi, parvonalar va sham’i
haqiqiy zikridagi, Majnun haqidagi, devona oshiq va uning oqil ma’shuqi
to‘g‘risidagi, Qaqnus haqidagi, podshohdan hech nima so'ramagan darvesh
to‘g‘risidagi va yiqilgan devor haqidagi hikoyatlar misol bo‘la oladi.
XULOSA
“Lison ut-tayr” dostoni Alisher Navoiyning yuksak badiiy mahoratini ko'rsatib
beruvchi asar bo‘lib, doston poetikasini ta’minlaydigan muhim unsurlardan biri uning
mukammal 194 ishlangan kompozitsiyasidir. Dostonda qush tili va umuman qushlar
bilan bog‘liq turli tushuncha hamda holatlardan doston muqaddimasi, qoliplovchi
qissaning ibtidosi va xotimada ustalik bilan foydalanilgan. Xususan, dostondagi
an’anaviy hamdning
Jon qushi chun mantiqi roz aylagay,
Tengri hamdi birla og'oz aylagay,
3
3
Alisher Navoiy. Lison ut-tayr. – Т., 2019. – В. 195.
|
|
|