48761
M Ə H Ə M M Ə D T A Ğ I S İ D Q İ - 1 5 0
MƏHƏMMƏD TAGI
SİDQİ
Ə S Ə R L Ə R İ
ÇAŞIOGLU
2004
N a x ç iv a n M u x t a r RespubliKası A li
M əc lisin in «GöTKəmli pedaqoq, m aarifçi
Vd şair M .T .SidqİT iin 1 5 0 illİK yubileyinin
Keçirilmdsi
və xa tird sin in dbddÜBşdirilmə-
si haqqında»Ki 11 m a r t 2004-cü il tarixli
sərəncam ı ilə çap olunur
Toplayanı, tə rtib edəni və m üqəddim ənin m üəllifi
A zərbaycan M illi E lm lər A K adem iyasınm həqiqi
ü zv ü İs a H əbibbəyli
RedaKtoru:
Filologiya elm ləri nam izədi Ə sgər Qədimov
M 59. M əhəm m əd T ağı Sidqi. Ə sərləri.
K itab d a İİK dəfə olaraq
görKəmli mütəfəKKİr, m aarifçi şair
və pedaqoq M əhəmməd T ağı Sidqinin ədəbi, pedaqoji, elm i əsər-
ləri və m əK tubları çap olunur.
4702060100-955
M --------------------------
082-04
© «Çaşıoğlu» n əşriy y atı, 2004
MƏHƏMMƏD TAĞI SİDQ İNİN
HƏYATI VƏ ƏDƏBİ-PEDAQOJİ FƏALİYYƏTİ
M əhəmməd Tağı Sidqi
görKəmli
b ir m aarifçi və ta-
nınm ış y arad ıcı şəxsiyyət
Kİmi
A zərbaycan ədəbiyyatı-
nın və
ic tim a i
fİKrinin
inK İşafında
mühüm
y er
tutur.
O nun çoxcəhətli
ədəbi-pedaqoji
və elm i fəaliy y əti m illi
m aarifçilİK
hərəKatının
və ədəbiyyatım ızın ta rix in d ə Se-
yid Əzim Ş irv an i dövrü n ü n davam ı, A bdulla Şaiq,
Süleym an Sani A xundov m ərhələsinin ərəfəsi və baş-
lan ğ ıcıd ır. LaKİn M əhəmməd Tağı Sidqi Kİmi
böyÜK
m ü tə fə K K İ r in
h əy atı və ədəbi-pedaqoji ir s i layiq olduğu
səviyyədə a ra şd ırılib geniş ictim ayiyyətə çatdırılm am ış-
d ır. Belə
Kİ,
sovet
haKİmiyyəti
illərin d ə M .T .Sidqi haq-
qında m eydana çıxm ış təd q iq atlar ideoloji cəhətdən
KÖh-
n əlm işd ir. M üstəqillİK dövründə isə onun barəsində
b arm aq ilə
sayılacaq
qədər
azsaylı məqalələr
y azılm ışdır.
Ədibin elm i və bədii əsərləri, geniş m ənada
KÜlliyyatı
toplanıb indiyədəK ayrıca
Kİtab
h alın d a çap olunm am ış-
d ır. B ü tü n b u n la ra görə N axçivan M u x ta r RespublİKası
A li M əclisinin Sədri V asif Talıbovun «GörKəmli peda-
qoq, m aarifçi və şa ir M .T .Sidqinin 150 illİK yubileyinin
Keçirilməsi
və x a tirə sin in əbədiləşdirilm əsi
haqqında»Ki
11 m a rt 2004-cü il ta rix li sərəncam ı bu q ü d rə tli m ütə-
fəKKİrin
h əy atın ın və çoxcəhətli ədəbi elm i və pedaqoji
əsərlərin in , əlyazm alarm ın
yenidən araşd ırılm asın a,
əsaslı
şəKİldə
öyrənilm əsinə, əsəriəri KÜlliyyatının çap
olunm asına, ad ın ın yeni həyat qazanm asına geniş im-
кап y a ra d ır.
%
Hələ X IX əsrin ə w ə llə rin d ə n etib arən başlanan
m aarifçi id ey alar ictim ai-ədəbi m ü h itd ə tez b ir zam anda
v ətən daşlıq hüququ qazanm ışdır. Ə srin o rta la rm d a maa-
rifçilİK ap arıcı ideologiyaya çevrilm işdi. Keçən yüzilliy-
in 70-90-cı illərin d ə isə m aarifçilİK A zərbaycanda hərə-
Kat səviyyəsinə yÜKSəlmişdir. A rtıq yalnız T iflis, В ак
1
Kİmi in z ib a ti mərKəzlərdə deyil, a y rı-a y n əyalətlərdə də
m illi m aarifçi təd b irlər geniş
şəKİldə
h əy ata Keçirilmiş,
məKtəb, teatr və mətbuat uğrundaKi səylərin əhatə dai-
rəsi g enişlənm işdir. M illi-m aarifçi ziy alılığ m
bÖyÜK
b ir
nəsli əyalətlərdə
yetişib
fo rm alaşm ışd ır. Bu m ənada Sey-
id Əzim Ş irv an i, M irzə ƏlƏKbər S abir, Abbas Səhhət,
M əhəmməd H adi və M ahm udbəy M ahm udbəyovun Şa-
m axıda, Ömər F aiq N em anzadənin ŞəKİdə, M irzə Sadıq
Fani və A bdulla S u ru n Gəncədə, N ərim an N ərim anovun
B orçalıda, Teym urbəy B ayram əlibəyovun LənKəranda,
H acı K ərim S an ilm m Zəngəzurda, İsm ayılbəy Şəfibəyov
və Bədəlibəy Bədəlbəyovun Q arabağda, R əşidbəy Əfən-
diyevin Q utqaşen və X açm azda, F iru d in b əy K öçərlinin
İrəv an d a, İsabəy AbaKarov və Ə ləsgər Şeyxhəsənovun
Vedidə pedaqoji fəaliyyətlə m əşğul olm aları A zərbaycan
əyalətində maarifçilİK hərəKatınm
yeni
yÜKSəlişinə
səbəb
olm uşdur. H əm in m aarifçi-yaradıcı q ü w ə lə rin fədaKar-
Iıq n ü m u n əsi
olan çoxcəhətli xidm ətləri
sayəsində
bütövlÜKdə A zərbaycanda qısa m üddətdə m illi ş ü u r ,
ədəbi-m ədəni gedişat, ictim ai tərəqqi nəzərəçarpacaq sə-
viyyədə ir əli getm işdir.
G östərilən dövrdə
maarifçilİK hərəKatı
baxim m dan
inKİşaf etm iş mərKƏzlərdən b iri də N axçivan idi. M illi
ziy alılığ m
böyÜK
b ir nəsli XIX-XX
əsrlər
N axçivan icti-
m ai-ədəbi m ü h itin d ə ərsəyə gəlm işdir. Cəlil M əmmədqu-
luzadə, H üseyn Cavid, M əhəmməd Tağı Sidqi, Eynəlibəy
S ultano v , H acıağa F əqir O rdubadi, Məmməd Səid Ordu-
badi, Ə liqulu QəmKÜsar, Əbülqasım S ultan o v, Əliməm-
məd, Sadıq və M əhəm m ədhüseyn X əlilovlar, M irzə Cəlil
Ş ürbi, Qüdsi V ənəndi və onlarla b aşq aları m əhz həm in
m ü h itin içərisin d ən çıxraışlar. XIX əsrin 80-90-cı illə-
rin d ə N axçivan ədəbi m ü h itin in ağsaqqalı və m üəllim i
olm uş M əhəmməd Tağı Sidqinin
coxcəhətli fəaÜ yyəti
KİassİK
m aarifçilərlə yeni m aarifçi nəsil a ra sın d a varis-
lİK
KÖrpüsü
funKSİyasını yerinə y e tirm işir. Əslində
A basquluağa BaKixanov, M irzə Şəfi Vazeh, Ism ayılbəy
Q utqaşınlı Kİmi İİK m aarifçilərlə başlanan XIX əsrin
m illi m aarifçi id ey aları M irzə F ətəli A xundov və Seyid
Əzim Ş irv an i tərəfin d ən bacarıqla davam etd irilm iş,
M əhəmməd
Tağı
Sidqi
ilə
başa
ç a td ın lm ışd ır.
M .T.S idqinin m aarifçilİK fəaliyyəti və g ö rü şlə ri m illi
m aarifçiliy in inK İşafm ın XX
əsrdəKİ
q anunauyğun,
Dostları ilə paylaş: |