M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi

TƏRCÜMEYİ-HAL QEYDLƏRİ

---

MƏMMƏDTAĞI  SİD Q İ  O R D U B A D İN İN
TƏ RCÜ M EYİ-H ALI
M əm m ədtağı  Sidqi  1854-cü  ildə  O rdubadda  yoxsul 
b ir  ailədə  anadan  olm uşdur.  A tası  ordubadlı  K ərbəlayi 
Səfər  pinəçi  idi.  A nası  T u tu   xanım   İra n ın   Ü ştibin 
Kən- 
dindən və  N əbatinin  yaxın  qohum larındandır.
Sidqi  uşaqlığında  O rdubadda  molla  M əm m ədtağı 
adlı  b ir  alim in  yanında  KÖhnə  üsu l  ilə  təh sil  alm ışdı. 
Sonra  gənc  y aşların d a  X orasana  gedib  X orasana  yaxın 
olan  N işap u r  və  Səbzəvar  şəhərlərində  yaşayıb,  orada 
olan  ordubadlıların  yanında  işləm işdir.  Eyni  zam anda 
Sidqi  tə h silin i  davam   etdirib,  orada  fa rs   d ilin i  müKəm- 
məl  öyrənm iş  və  ərəb  dilinin  sərf  və  nəhvinə  lazım ınca 
bələd  olm uşdur.  Bu  qərar  üzrə  Sidqi  Şərq  ədəbiyyatını 
ə tra flı  raənim səm işdir.
Otuz  yaşında İKən  X orasandan  O rdubada  qayıtm ış, 
əw əlcə  O rdubadda  b ir  çayçı 
dÜKanı 
açm ışdır.  Bu  dü- 
Kanda 
Sidqi  daim a öz 
həmməslƏKİəri 
ilə Istan b u ld an ,  Mi- 
sirdən,  T ehrandan, 
KəİKÜttədən, 
B ağçasaraydan  və  qey- 
ri  yerlərdən  aldığı  qəzetlər  və  sair  ədəbiyyat  ilə  m əşğul 
olm uşdur.  İstan bu ld an   aldığı  «Əxtər»  qəzeti,  T ehrandan 
aldığı  «N asiri»,  sonradan  «M üzəffəri», 
KəİKÜttədən 
al- 
dığı  «Həblül-m ətin»  və  B ağçasaraydan  aldığı  «Tərc- 
üman»  qəzeti  ilə  daim a  əlaqə  saxlam ış  və  b u   qəzetləri 
m üntəzəm   su rətd ə  alıb  oxum uşdur.
О  zam an  R usiyada  yaşayan  m üsəlm anlar  üçün  yeni 
ü su ld a 
məKtəblər 
açılm ası  məsələsi  ilə  m əşğul  olan və bu 
yolda böyÜK  m übarizə  aparan  «Tərcüman»  qəzetinin  təb- 
liğ a tı  tə siri  altın d a.S id q i  Ordubad  şəhərində  yeni  üsul- 
da b ir 
məKtəb  təşKİl  etməK 
fiKrinə  düşür.
0   zam an  Ordubad 
Kİmi 
b ir  yerdə  yeni  ü su l  ilə  məK- 
təb  açıb,  u şaq ları  qaranlıq  və  rü tu b ə tli  məhəllə  məscid- 
lə rin in   h əsirləri  ü stü n d ən   təm iz,  işıqlı  və 
SKamyalı 
b ir 
raəKtəbə  KeçirməK 
nə  qədər  çətin  b ir  iş  olduğuna  bax- 
m ayaraq,  Sidqi  yorulm adan  bu 
fİKri 
izləyir 
və 
ax ırd a  bu 
barədə  özünə 
həmməsləKİər 
tap ır.
O rdubadın  n ü fu zlu   və  m aarifpərvər  dövlətlilərin- 
dən  H üseyn  S u ltan   KəngərlinsKİ  bu   barədə  Sidqiyə 
böyÜK  KÖməK 
edir.  N əhayət,  b ir  çox  çətinlİKİərdən  so­
n ra ,  təqribən  1891-ci  ildə  O rdubadda  Zəhirüddövlə  Ib ra ­
him   xan  tərəfin d ən   tİKİlmiş  m ədrəsənin  ü s t  qatında

---

SKamyalı 
b ir 
məKtəb  təşKİl 
olunur.  Sidqi  b u rad a  dərs 
verm əyə  başlayır.  B ir  qədər  şagird  toplanır.  Dərs  Kİtab- 
la rı  cəhətdən 
çətinlİK 
çəKən  Sidqi  bacardığı  qədər  hər 
yerdən  m ü x təlif  dərs 
Kİtabları 
yazdırıb,  şagirdlərə  təlim  
edir.
«Əxtər»  adlanan  bu 
məKtəb 
az  b ir  zam anda  Ordu- 
bad  cam aatı  arasm da  nüfuz  qazanıb,  m əşhur  olur.  Səid 
O rdubadi  və  İbrahim   Əbilov və  qeyriləri  həm in  məKtəbin 
şag ird lərin d ən d ir.
Bu  v a x tla r  N axçivan  cam aatı  O rdubadda  belə  b ir 
məKtəbin 
açılm asından xəbərdar olub,  Sidqini  N axçıvana 
g ətird ib ,  b u rad a belə  b ir 
məKtəb 
açmaq 
fİKrinə 
düşürlər.
1894-cü ildə Sidqi  Ordubadda olan  «Əxtər»  adlanan 
məKtəbi 
M irzə  Səlman  və  Kərbəlayi-Əli  axunda  tapşırıb, 
N axçivan  cam aatm ın  dəvəti  ilə  N axçıvana  gəlir.  Ə w əlcə 
«Buzxana»  m əhəlləsi  adlanan  məhəllədə  b ir  neçə  ota- 
qdan  ib a rə t  b ir 
məKtəb  təşKİl 
olunur. 
İKİ 
ildən  ziyadə 
məKtəb 
b u   binada  qalır.  Sonra  N axçivan  cam aatı  ianə 
təriq ilə  pul  yığıb  Came  məscidi  həyətində  dörd  otaqdan 
ib arət b ir 
məKtəb 
binası  tİKdirir.
1896-cı  ildə  bu 
məKtəb 
binası  h azır  olur  və  həm in 
il  m ay  ayının  14-də  «MəKtəbi-Tərbiyə»  adlanan  bu  məK- 
təb  tən tən əli  surətdə  açılır.
Bu 
məKtəb 
о  zaman 
hÖKumət 
xərcinə  deyil,  şagird- 
lərdən  toplanan  dərs  haqqı  və  cam aatın  ianəsi  ilə  ya- 
şayır.  Bu  məKtəbdə  başlıca  Azərbaycan  dili,  fa rs   dili  və 
ərəb  sə rf  və  nəhvi  təd ris  edilir.  Rus  d ili  isə  h ər  sinifdə 
b ir  sa a t  Keçirilir.
İrəvan 
quberniyasının  məKtəblər 
direKsiyası 
bu 
məKtəb  ilə  m araqlanır  və  bu  məKtəbin  dərs  m əramnamə- 
sindən  şübhələnir.  MəKtəbin  m üdiri  Sidqi  olur.  B urada 
İKİnci 
m üəllim   molla  B ağır  İrəvanlı  və  ru s  d ili  m üəllim i 
Qori  sem inariyasını  b itirm iş  M irzə  ƏləKbər  Süleymanov 
olur.
MəKtəb  «Rus-müsəlman»  məKtəbinə  çevrilir.  Əv- 
vəlcə  «RussKO-musulmansKoe»  və  sonra  «RussKO-tatars- 
Kİ»  məKtəb 
ad lan d ırılır.  «MəKtəbi-tərbiyə»  lövhəsi 
məK- 
təbin  ü stü n d ən  
götürülür. 
Sidqi 
müdirliyindən 
azad 
olunur 
və 
bir 
m üəllim  
Kİmi  məKtəbdə  saxlanılır. 
Sidqi- 
n in   müəllimlİK  vəsiqəsi  olm adığına  görə  onu  müəllimlİK 
vəsiqəsi  alm ağa 
məcbur 
edirlər.  Sidqi  trəv an d a  müəllim- 
liyə  im tah an   v e rir  və  Tiflisdən  Zaqafqaziya  ru h a n i  ida-

---